شوره سر چیست و چطور درمان می‌شود؟

بالای سر همه ما نوعی قارچ وجود دارد که روی پوست سر ما زندگی و تغذیه می‌کند. همیشه مهمانی است، اینجا بهشت آن‌هاست. و فعالیت آن در حدود نصف مردم کره زمین باعث بروز شوره سر می‌شود. پس چرا برخی افراد بیشتر از دیگران سرشان شوره دارد؟ و چگونه می‌توان آن را درمان کرد؟

توماس ال. داوسون این مشکل گیج‌کننده را بررسی می‌کند

اینجا، در این جنگل سرشار از نعمت، مالاسزیا به هر چیزی که بخواهد دسترسی دارد. همیشه مهمانی است، اینجا بهشت آن‌هاست. اما صبر کنید ـــ این چیه؟ در واقع، مالاسزیا سرده‌ای از قارچ‌ها است که روی پوست سر همه ما زندگی و تغذیه می‌کند. و در حدود نیمی از جمعیت انسانی، فعالیت آن باعث ایجاد شوره سر می‌شود. پس، چرا برخی افراد شوره سر بیشتری نسبت به بقیه دارند؟ و چگونه می‌توان آن را درمان کرد؟

ما ممکن است خود را مستقل بدانیم،اما در اصل بیشتر بدن ما را موجودات دیگری تشکیل دادند. پوست ما میزبان میلیون‌ها میکروب است. قارچ‌های مالاسزیا بلافاصله بعد از تولد روی پوست ما می‌چسبند. فولیکول‌ها که حفره‌های تولید کننده مو در سراسر بدن ما هستند مکان مورد علاقه مالاسزیا‌ها برای زندگی هستند. چون در اطراف این مخفیگاه‌ها، غده‌هایی وجود دارند که که سبوم (چربی پوست) ترشح می‌کنند که انگار مو‌های ما را چرب‌ و تقویت می‌کنند مالاسزیا برای مصرف کردن پروتئین‌ها و چربی‌های پوست ما تکامل یافته‌اند. و به‌ دلیل تعداد زیادِ فولیکول‎‌های ترشح‌کننده چربی پوست سر ما یکی از چرب‌ترین نقاط بدن ما ـــ و در‌نتیجه، یکی از محل‌های اجتماع قارچ‌ها می‌شود. همانطور که این قارچ‌ها از چربی پوست سر ما تغذیه می‌کنند،ممکن است شوره سر به‌وجود آید

دلیلش این است که چربی از ترکیب اسید‌های چرب اشباع و غیر‌اشباع ساخته شده است. اسید‌های چرب اشباع ساختار منظمی دارند. اما از آن طرف، اسید‌های چرب غیر‌اشباع، پیوند دو‌گانه‌ای دارند که باعث ایجاد شکل نا‌منظمی در ساختار آن‌ها می‌شود. مالاسزیا با ترشح یک آنزیم که باعث تجزیه چربی به اسید‌های چرب می‌شود، از چربی‌ها تغذیه می‌کند. اما آن‌ها فقط قادر به مصرف چربی‌های اشباع هستند و به غیر‌اشباع‌ها توجهی ندارند. این پس‌مانده‌های با اشکال نا‌منظم جذب پوست می‌شوند و با شکستن سد دفاعی پوست باعث کاهش میزان آب و خشکی پوست سر می‌شود. بدن این نقص‌ها را شناسایی می‌کند و سلول‌های دفاعی واکنش نشان می‌دهند. به‌ دلیل التهاب ایجاد شده سر شروع به خاریدن می‌کند. همچنین سلول‌های پوستی با تقسیم سلولی خود باعث ترمیم سد دفاعی آسیب‌‌دیده می‌شوند

معمولا سطح بیرونی پوست ما یا همان اپیدرم، هر دو یا سه هفته کاملا خودش را نو‌سازی می‌کند سلول‌های اپیدرمی تقسیم می‌شوند، به سمت بیرون حرکت می‌کنند، می‌میرند، و لایه بیرونی سختی روی پوست تشکیل می‌دهند، که به‌تدریج به صورت سلول‌های منفرد بسیار کوچک در می‌آیند. اما در‌مورد شوره سر، سلول‌ها با تکثیر زیاد و سریع خود سد دفاعی را ترمیم می‌کنند و این یعنی اینکه آن‌ها به‌درستی بالغ و از یکدیگر جدا نمی‌شوند. در‌عوض، توده‌های بزرگ چربی به دور فولیکول مو ایجاد می‌کنند که به شکل پوسته‌های خشکی دیده می‌شوند.

و این‌گونه، اشتهای سیری نا‌پذیر مالاسزیا و واکنش بدن ما به ضایعات آن باعث ایجاد شوره سر می‌شود. در حال حاضر، بهترین راه برای خلاص شدن از شوره سر استفاده از مواد دارای خاصیت ضد قارچ مانند برخی شامپو‌ها است، که با اثر مستقیم خود بر پوست سر، باعث کشته شدن مالاسزیا‌ها می‌شوند.

در افرادی که از شوره سر رنج می‌برند، این مشکل معمولا پس از مدتی از بین می‌رود زیرا میزان ترشح سبوم در طول زندگی هر فرد به‌دلیل تغییرات هورمونی متفاوت است. اما علی‌رغم این واقعیت که اندازه قلمرو مالاسزیا‌ها روی همه افراد یکسان است، همه دچار شوره سر نمی‌شوند. بعضی افراد آسیب‌پذیر‌تر هستند. دلیل اصلیش هنوز کاملا مشخص نیست. آیا مبتلایان به شوره سر استعداد ژنتیکی خاصی دارند؟ آیا سد دفاعی پوستشان نفوذپذیر‌تر است؟ دانشمندان در حال حاضر در حال بررسی این هستند که آیا آن‌هایی که شوره سر دارند در واقع آب بیشتری از پوست سر خود از دست می‌دهند و اینکه آیا همین باعث تکثیر سلول‌های پوستی آن‌ها می‌شود. محققان فهمیدند که مالاسزیا به وسیله مولکول‌های کوچک چربی به نام اکسی‌لیپین که التهاب را تنظیم می‌کنند، با دستگاه ایمنی ما ارتباط برقرار می‌کنند. اما اگر آن‌ها بتوانند راهی برای مهار کردن اکسی‌لیپین‌های التهاب‌زا و تقویت ضدالتهاب‌ها پیدا کنند، می‌توانند درمان‌های جدیدی ایجاد کنند.

دانشمندان همچنین در حال بررسی این هستند که آیا رابطه ما با مالاسزیا برای ما فایده‌ای دارد یا نه. به نظر آن‌ها شوره سر که می‌تواند برای ما آزاردهنده و شرم‌آور باشد، یک منبع غذایی چربی قابل اطمینان برای قارچ‌ها فراهم می‌آورد. اما شوره سر مسری و یا خطری جدی برای سلامتی ما نیست. و به نظر می‌رسد مالاسزیا در دفاع کردن از قلمرو خودش، پوست ما، در مقابل میکروب‌های مضر‌تر مثل استافیلو کوکوس اورئوس بسیار خوب عمل می‌کند

اگر‌چه دانشمندان تاکنون به اسرار زیادی در این خصوص دست یافته‌اند، اما باید گفت: شوره سر هنوز موضوع گیج‌کننده‌ای است.