چرا دیوارهای داخلی قصر طلایی معروف الحمرا در اسپانیا در حال بنفش‌رنگ شدن هستند؟!
قصر الحمرا که توسط آخرین سلسه فرمانروایان مسلمان اسپانیا ساخته شده، قصری سلطنتی است که به مدت ۸۰۰ سال بر فراز شهر گرانادا می‌درخشد. در طول روز رنگ آن تغییر پیدا می‌کنند، این قصر مانند یک فانوس نارنجی زیر نور خورشید ظهر به نظر می‌رسد، اما در هنگام غروب، رنگ آن صورتی مایل به سرخ بدهد.
اما در داخل، یک تغییر رنگ نامطلوب مدتی است که خاطر دوست‌داران هنر را مشوش کرده است. در تالار‌های طلاکاری شده الحمرا، کاخ نیز به آرامی تغییر رنگ داده. پس از قرن‌ها هوازدگی طبیعی، بخش‌هایی از جناح‌های طلایی کاخ و دیوارهای آراسته و سفیدکاری شده به رنگ بنفش مات و لکه‌‌دار درآمده.
کارولینا کاردل، کانی‌شناس دانشگاه گرانادا و ایزابل گوئرا، متخصص میکروسکوپ، در مقاله تازه منتشر شده دلیل تغییر رنگ کاخ الحمرا را بررسی کرده‌اند.
طلا یکی از کم واکنش‌ترین فلزات است، بنابراین باید با گذشت زمان مقاومت کند. این فلز گرانبها در برابر نور خورشید، رطوبت، آلودگی هوا و گرمای زیادی مقاوم است، به همین دلیل است که برای ساخت جواهرات، سکه‌ها و برخی دستگاه‌های الکترونیکی از آن استفاده می‌شود.
نرمی و چکش خواری طلا هم آن را برای تزئین کاخ‌ها، زیور آلا و ساخت آثار هنری با استفاده از تکنیکی به نام تذهیب مناسب کرده است. در مورد الحمرا، ورق طلای نازک ویفری که روی ورقه‌های قلع انعطاف‌پذیر پوشانده شده بود دیوارهای کاخ را تزئین می‌کند. اما با گذشت زمان سطوح به رنگ ارغوانی عجیبی درآمده‌اند و در قرن نوزدهم با پوشش گچی سفید پوشانده شدند.
تبدیل درخشش گرم طلا به بنفش کبود شده یک ترفند شیمی است که از زمان‌های قدیم درک شده است. کیمیاگران رومی با مخلوطی از اسید نیتریک و اسید کلریدریک به نام هیدروکلرید اسید نیتریک یا آبی رژیا، این رنگ را به وجود می‌آوردند، از این تکنیک برای رنگ‌آمیزی شیشه در قرن چهارم استفاده کردند. واکنش aqua regia طلا را به ذرات ریز تبدیب می‌کند، که همانطور که مخترع و دانشمند مایکل فارادی در سال ۱۸۵۶ نشان داد نور را به رنگ‌های قرمز یاقوتی، بنفش و آبی می‌شکند.
با این حال، تا به امروز، هیچ نشانه‌ای از هیدروکلراید اسید نیتریک روی دیواره‌های الحمرا شناسایی نشده است.پس، یک فرآیند شیمیایی متفاوت باید تغییر رنگ را در الحمرا ایجاد می‌کرد.
کاردل و گوئرا با استفاده از یک میکروسکوپ الکترونی روبشی، مجهز به مجموعه‌ای از طیف‌سنج‌ها برای آشکار کردن ترکیب شیمیایی ویژگی‌های با پوشش طلای الحمرا، تا مقیاس نانو، شروع به بررسی دلیل این پدیده عجیب کردند.
پس از مطالعه دیواره‌های الحمرا با قدمت چند صد ساله و مدل‌سازی هوازدگی شیمیایی که احتمالاً روی داده، محققان دریافتند «ترکیبی غیرمنتظره از فرآیند‌های الکتروشیمیایی» ممکن است سطوح آسیب‌دیده را بنفش کرده باشد.
کاردل و گوئرا حفره‌ها و شکاف‌هایی به شکل دهانه در ورق طلا پیدا کردند، کانال‌هایی که از طریق آنها رطوبت می‌توانست به ورق قلع زیرین برسد و خوردگی ایجاد کنند.
اما جایی که دیوار‌ها با گچ پوشیده شده بودند، طلا به جای آن خورده شده بود. طلا که از الکترون‌هایش جدا شد، به تدریج تجزیه شد و به‌طور خودبه‌خود نانوذرات طلا به قطر تقریبی ۷۰ نانومتر تبدیل شده که به‌گفته کاردل و گوئرا، اندازه‌ای مناسب برای پراکندگی امواج نوری است و آن را بنفش نشان می‌دهد.
با این حال، همه متقاعد نشده‌اند که این فرآیند خوردگی باعث تغییر رنگ شده است.
کاترین لوئیس، یک شیمیدان در آزمایشگاه واکنش سطحی (LRS) در پاریس، می‌گوید: شگفت‌انگیز است که مواد طلایی می‌توانند در طول زمان ارغوانی شوند، اما اشاره کرد که محققان هیچ آزمایش آزمایشی برای تلاش و بازتولید این فرایند پیشنهادی خوردگی آنها انجام ندادند.
کاردل و گوئرا در مقاله خود استدلال می‌کنند که شبیه‌سازی پنج قرن هوازدگی در آزمایشگاه دشوار و طولانی است.
آنها همچنین حدس می‌زننند که میزان نانوذرات طلا و تخریب تذهیب‌های دو فلزی احتمالاً بیشتر از آنچه کارشناسان میراث معماری متوجه شده‌اند، باشد، زیرا سطوح کمی مانند تالار‌های طلایی الحمرا با لایه‌ای سفید پوشیده شده.
محققان امیدوارند با کشف علت احتمالی تغییر رنگ، به متخصصان‌اشیاء طلاکاری شده باستانیکمک کنند تا با مکانیسم خوردگی مبارزه کنند و از آن پیشگیری کنند.
این مطالعه در Science Advances منتشر شده.
