بررسی ژنتیکی موز و ۳ جدی که از نظر ژنتیکی موز کنونی را ایجاد کردهاند، چرا اهمیت دارد؟
تاریخچه موز پیچیدهتر از چیزی است که تا به حال تصورش را میکردید. بیش از ۷۰۰۰ سال پیش، جوامع اقیانوسیه شروع به پرورش انتخابی گیاهان وحشی Musa acuminata برای برخی ویژگیهای انتخابی خود کردند. با گذشت زمان، میوه این گیاه به تدریج به موز شیرین، بدون دانه تبدیل شد که همه ما عاشق آن شدهایم.
متأسفانه امروزه اکثر موزهایی که مصرف میکنیم کلونهای یک نوع هستند و انواع ژنتیکی متنوع برای مقابله با بیماریها،ندارند.
با نگاهی دقیق به ژنوم ارقام مختلف موز و خویشاوندان وحشی آنها، نشانههایی پیدا شده که نشان میدهد سایر خویشاوندان گیاه موز در توسعه آن نقش داشتهاند و با شواهدی از سه گونه برمیخوریم.
یادگیری بیشتر در مورد آنها میتواند راههای جدیدی را برای محافظت از ارقام موجود در برابر آفات و بیماریهای عفونی به ما ارائه دهد.
گونههای مختلف موز میتوانند دو نسخه (که به آنها دیپلوئید گفته میشود)، سه (تریپلوئید)، یا چهار (تتراپلوئید) نسخه از هر کروموزوم داشته باشند، که کشف تاریخچه تخیلی این گیاه گلدار خوشمزه علف مانند را دشوارتر میکند.
در این آخرین مطالعه، دانشمندان از تکنیکهای توالییابی ژنتیکی برای شناسایی اثر انگشت ژنتیکی ۲۲۶ نوع مختلف برگ موز استفاده کردند. با مقایسه زیرگونههای وحشی و اهلی شده، این تیم توانست یک “شجره خانوادگی” دقیق از اجداد موزهای امروزی بسازد.
جولی ساردوس، دانشمند منابع ژنتیکی از اتحاد بینالمللی زیستشناسی و CIAT در فرانسه، میگوید: «بیشتر موزهای دیپلوئیدی امروزی که از موز وحشی M. acuminata منشا میگیرند و هیبریدهایی بین زیرگونههای مختلف هستند.»
حداقل سه جد مرموز وحشی باید هزاران سال پیش در ایجاد این ژنوم مختلط نقش داشته باشند، اما هنوز شناسایی نشدهاند.
محققان بر این باورند که دو تا از این سه اجداد اسرارآمیز همان اجدادی هستند که قبلاً با استفاده از روش تجزیه و تحلیل ژنتیکی متفاوت شناسایی شده بودند، اما اکنون اطلاعات بیشتری در مورد این شکافها در تاریخچه خانواده درخت موز و محل ژنومهای رایج داریم.
این بدان معناست که گونهها یا زیرگونههای موز وجود دارند که هرگز توسط دانشمندان ثبت نشدهاند.
ساردوس میگوید: «اعتقاد شخصی ما این است که آنها هنوز در جایی در طبیعت زندگی میکنند و بررسی علمی نشدهاند و حیات آنها تهدید میشوند. »
سپس این تیم با مقایسه با گونههای موز مشابهی که ما درباره آنها میدانیم و مکانهای مربوط به آنها در سرتاسر جهان، تلاش کردند تا دریابند این گونههای مرموز گمشده در کجا رشد میکنند.
یکی احتمالاً از ناحیه بین خلیج تایلند و غرب دریای چین جنوبی منشا گرفته، یکی احتمالاً بین شمال بورنئو و فیلیپین واقع شده است، و یکی به نظر میرسد که از جزیره گینه نو آمده است.
محققان میگویند که یافتن این اجداد گمشده یک موضوع ضروری است چون ما را قادر میسازد تنوع زیستی ارائه شده توسط آنها را حفظ کنیم و در نهایت امکان کشت موز بهتر در آینده را فراهم کنیم.
متیو رورد، دانشمند بیوانفورماتیک، میگوید: «پرورشدهندگان باید ساختار ژنتیکی موزهای دیپلوئیدی اهلی امروزی را برای تلاقی بین ارقامشان درک کنند، و این مطالعه اولین گام بزرگ در جهت شناسایی جزئیات بسیاری از این ارقام است.»
این تحقیق در مجله Frontiers in Plant Science منتشر شده.