زنانی که در تاریخ ایران ماندگار شدند ( بخش آخر )

زنان از قرن های گذشته تا به امروز در تلاش بودند که پا به پای مردان در مقابل مشکلات ایستادگی کرده و جایگاه واقعی خودشان در اجتماع را بدست آورند. در دهه های گذشته فضای کمتری برای ایفای نقش خانم ها در مقام های رسمی هر کشوری وجود داشت و هر روزی که گذشت توانستند پیشرفت های قابل ملاحظه ای را در این زمینه بدست آورند. امروزه زنان هم مانند مردان می توانند در زمینه های دلخواه شان فعالیت داشته باشند و محدودیت های فراوانی را پشت سر گذاشته اند ولی جایگاه امروزی خودشان را باید مدیون زنانی بدانند که خودشان را قربانی کردند تا به هموار شدن این راه سخت کمکی کرده باشند. زنانی که برای اولین بار و برخلاف عقاید اکثریت مردم, خواهان حقوق طبیعی خودشان شدند و به موقعیتی که می خواستند رسیدند. در اینجا می خواهیم زنانی را به شما معرفی کنیم که برای اثبات لیاقتشان هرگز ناامید نشدند و جزء زنان برتر در تاریخ ایران محسوب می شوند.

توجه : از بعضی شخصیت ها تصویر موثقی وجود ندارد و برای آنها از عکس های تزیینی استفاده شده است

میمنت چوبک – نخستین قاضی زن در ایران

سال 1340 حدود هفتاد تن از خانم‌ها در دانشکده حقوق فارغ التحصیل شدند و چند نفر از آنها  موفق به اخذ مدرک دکترا شدند. با این حال زنان همچنان از ورود به مقام قضاوت محروم بودند. سرانجام در سال 1345 پنج تن از زنان دانشجوی  دانشکده حقوق با تلاش و پیگیری‌های خود و البته مساعدت منوچهر پرتو( وزیر دادگستری) توانستند وارد دوره کار آموزی قضاوت شوند.
یکی از آنها خانم میمنت چوبک، از اهالی جنوب ایران بود. خانم چوبک فرزند عبدالخالق چوبک، درسال 1323 در شهر بوشهر به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در بوشهر و شیراز گذراند و با کسب رتبه اول و عنوان دانش آموز ممتاز دیپلم گرفت. سال 1342 وارد دانشکده حقوق دانشگاه تهران شد و از خانم‌هایی بود که با پیگیری‌های زیاد توانستند برای اولین بار وارد دوره کارآموزی قضاوت شوند. پس از یک سال کار آموزی، موفق به کسب رتبه چهارم بین تمام شرکت‌کنندگان و رتبه اول بین خانم‌ها در آزمون قضات شد. سال 1348 به عنوان اولین زن قاضی ایران سوگند قضایی را با ادای احترام به قرآن کریم به جای آورد و به کار قضاوت مشغول شد. بعد از اخذ کارشناسی ارشد به تدریس در دوره‌های کارآموزی قضاوت نیز می‌پرداخت.

مهرانگیز دولتشاهی – اولین سفیر زن ایران

مهرانگیز خواهرزاده صادق هدایت، دختر محمدعلی میرزا شکوه­ الدوله، وزیر پست و تلگراف و تلفن در حکومت پهلوی، خواهر مهین دولتشاهی، همسر مظفر فیروز وزیر کار در کابینه احمد قوام می‌باشد. مهرانگیز دولتشاهی تحصیلات دانشگاهی خود را در آلمان گذراند و موفق به کسب مدرک دکترا در رشتهٔ علوم اجتماعی شد. مهرانگیز دولتشاهی بخش عمده‌ای از عمر خود را صرف بهبود امور زنان ایرانی کرد. وی در سال ۱۳۲۵ خورشیدی، در سازمان خدمات اجتماعی و انجمن حمایت از زندانیان مشغول به کار شد. وی پیش از سفر کاری به دانمارک، «جمعیت راه نو» را تاسیس کرده بود که در جهت احقاق حقوق زنان ایرانی فعالیت می‌کرد. مهرانگیز دولتشاهی به مدت سه دوره، به عنوان نماینده کرمانشاه در مجلس شورای ملی حضور داشت.در دوره وزارت عباسعلی خلعتبری در وزارت امور خارجه ایران، از مهرانگیز دولت‌شاهی برای تصدی سفارت ایران در دانمارک دعوت به عمل آمد (۱۳۵۴) و وی به عنوان اولین سفیر زن عازم سفارت ایران در دانمارک شد و تا زمان پیروزی انقلاب ۱۳۵۷به این ماموریت ادامه داد.

وی یکی از مبتکران قانون حمایت خانواده بود که حق طلاق را برای زنان به رسمیت می‌شناخت و اختیار همسر دوم را توسط مرد منوط به اجازهٔ همسر اول می‌کرد. کتاب جامعه، دولت و جنبش زنان ایران از آخرین نوشته‌های مهرانگیز دولتشاهی است.

لرتا هایراپتیان – نخستین بازیگر زن تئاتر

لرتا هایراپتیان در سال ۱۲۹۰ در تهران متولد شد و به مدرسه ی فرانسوی ژاندارک رفت و از کلاس سوم دبستان, خود را به مدرسه روس ها منتقل کرد, وارد گروه تئاتری مدرسه شد و در ده سالگی بر صحنه رفت. در چهارده سالگی در نمایشی موزیکال به کارگردانی ساتنیک آقابابیان (ساتو پری) در تئاتر گراند هتل (در نقش یک غنچه گل) ظاهر شد و در پانزده سالگی برای بازی در نمایش های هایک کاراکاش به آموختن زبان فارسی پرداخت. پس از گرفتن دیپلم از مدرسه ی روس ها, لرتا فعالیت تئاتری اش را به طور حرفه ای دنبال می کند و به زودی گل سرسبد گروها و مجامع تئاتری دوران خود می شود و در کلوپ موزیکال, کمدی اخوان, کمدی ایران, جامعه ی باربد, گروه نکیسا, کانون ایران جوان, کانون صنعتی, مجمع تئاترال تهران همراه با چهره های برجسته ی تئاتر همکاری می کند. در سال ۱۳۱۲ در نمایش های واهرام پاپازیان (کارگردان و بازیگر بزرگ تئاتر ارمنستان و روسیه که به دعوت سازمان برای احیاء تئاتر به ایران آمده بود) بازی می کند و در همین سال در سه نمایش (تابلو) از داستان های شاهنامه در جشن هزاره فردوسی (که به همت نوشین و مجتبی مینوی و حسین خیرخواه در کلوب فردوسی برگزار شد) به ایفای نقش می پردازد.

در هجده سالگی در تعدادی از نمایش‌های ویلیام شکسپیر به کارگردانی واهرام پاپازیان بازی کرد و در ۱۳۱۴ پس از ازدواج با نوشین فعالیت تئاتری اش را گسترش داد و در کلوب ایران در نمایش اتللو بازی کرد. از دیگر نمایش هایی که بازی کرده میتوان به ولپن پرنده آبی و چراغ گاز اشاره کرد. لرتا هایراپتیان بدون تردید در قلمرو تئاتر حضوری تاریخی دارد و به وِیژه پس از همفکری و همکاری با نوشین, زندگی او با حساس ترین و مهم ترین برهه ی تاریخ سیاسی تئاتر معاصر ایران گره خورده است, اما حضور او در سینمای ایران, بیشتر شبیه به یک زنگ تفریح است. در ۱۳۵۸ همراه تنها پسرش, کاوه از ایران مهاجرت کرد و سال‌های آخر عمرش را در وین-اتریش گذراند و در ۱۳۷۷ درگذشت.

گوهر قاجار – نخستین زن ستاره شناس

گوهر قاجار ملقب به شمس‌ الشعراء یا شمسهٔ‌ الشعرا است و مادرش طیغون‌ خانم، دختر فتحعلی‌ شاه قاجار بود.گوهر در اصفهان زندگی می‌کرد و از علم نجوم و ستاره‌ شناسی آگاهی داشت. گذشته از آن در شاعری و به‌‌ ویژه در قصیده‌ سرائی توانا بود و ظاهراً در مکتب قاآنی به پرورش طبع خود در قصیده سرائی پرداخته است. او در قصیده پیرو سبک عراقی و در غزل بیشتر پیرو سبک سعدی و گاه حافظ بود. بعضی از قصایدش در ستایش ائمه و نیز در مدح ناصرالدین‌ شاه و مادر و بعضی از دختران وی می‌باشد.
از آثارش : “دیوان” شعر یا “گوهریه” مشتمل بر شش هزار بیت قصیده غزل و رباعی و قطعه و مثنوی و یک تضمین از غزل سعدی را میتوان نام برد. عکس معتبر و موثق ایشون در دست نیست.

زهرا صدراعظم نوری – نخستین زن شهردار

«زهرا صدر اعظم نوری» نیز نخستین زنی است که بعد از انقلاب اسلامی به عنوان شهردار یکی از مناطق تهران انتخاب شده بود. او در سال‌های پایانی دهه 1370، شهردار منطقه هفت تهران بود . صدر اعظم نوری در دوران حضورش در شهرداری منطقه هفت تهران، با همکاری تشکل غیر دولتی «جبهه سبز ایران»، نخستین مرکز مشارکت‌های مردمی محیط زیستی را در تهران راه‌اندازی کرد .
صدر اعظم نوری دارای مدرک دکترای مدیریت محیط زیست است و تا کنون سوابقی چون مدیر کل برنامه ریزی و توسعه شهری امور شهرسازی مناطق، مشاور برنامه ریزی امور مناطق معاونت شهرسازی ومعماری ، مدیر کل نظارت و پیگیری مناطق 22گانه شهرداری تهران، مشاورمعاونت امور مناطق ،مشاور اجتماعی سازمان شهرداری های کشور و شهردار منطقه 7 تهران را در کارنامه دارد.
او همچنین رئیس محیط زیست شهر تهران، مدرس مراکز تربیت معلم تهران، عضو کمیته کار کمیسیون ماده 5 شورای عالی شهرسازی و معماری، عضو شورای بررسی مسائل اجتماعی شهر تهران، عضو شورای عالی سیاستگذاری کمیسیون‌های وزارت کشور، عضو کمیته اجرایی کاهش آلودگی هوای تهران بزرگ، عضو کمیته فرهنگی کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران (دوره سوم)، مدیرنمونه کشوری جشنواره شهید رجایی سال1376، مدیرنمونه کشوری جشنواره شهید رجایی سال1386 و مدیرنمونه جشنواره شهید رجایی سال1389 بوده است.

ملوک ضرابی – نخستین زن آهنگساز

از سیزده سالگی فعالیت‌های هنری خود را آغاز کرد. وی مدتی نزد اقبال آذر آواز را فراگرفت و صفحه‌هایی از او ضبط شد. از دیگر اساتیدش حسین طاهرزاده (دو سال)، حاجی‌خان ضربگیر (یک سال برای تنبک) بودند. با تأسیس رادیو، به آنجا رفت و در بعضی از برنامه‌ها شرکت می‌جست. ضرابی در نمایشنامه‌های جامعه باربد به‌سرپرستی اسماعیل مهرتاش همکاری داشت و در خواندن تصنیف و آهنگ‌های ضربی ماهر بود. از وی صفحه‌های بسیاری باقی‌مانده‌است.

ملوک ضرابی در سال ۱۳۷۸ در آپارتمان شخصی‌اش در تهران زندگی را وداع گفت