قشر مغز چیست و چند قسمت دارد و هر قسمت چه عملکردی دارد؟

قشر مغز، خارجی‌ترین لایه مغز است و مسئول بسیاری از عملکردهای شناختی سطح بالا در انسان است. قشر مغز یک ساختار بسیار چین خورده و پیچیده است که تمام سطح مغز را می‌پوشاند. قشر مغز به دو نیمکره چپ و راست تقسیم می‌شود و از چهار لوب اصلی تشکیل شده است: لوب فرونتال یا پیشانی، لوب آهیانه، لوب گیجگاهی یا تمپورال و لوب اکسیپیتال یا پس سری.

قشر مغز یک ساختار بسیار بهم پیوسته و پیچیده است و برای بسیاری از عملکردها مانند زبان، احساسات و فرآیندهای فکری پیچیده ضروری است. قشر مغز از میلیاردها نورون (سلول های عصبی) و سلول های گلیال تشکیل شده است که برای پردازش اطلاعات و انجام وظایف مختلف شناختی با هم تعامل دارند.

عملکردهای خاص نواحی مختلف درون قشر مغز می‌تواند متفاوت باشد و درک ما از مغز و عملکردهای آن با پیشرفت تحقیقات در علوم اعصاب به صورت روزافزون بیشتر می‌شود.

لوب پیشانی یا فرونتال مغز

لوب فرونتال یکی از چهار لوب اصلی قشر مغز است ودر جلوی مغز، درست در پشت پیشانی قرار دارد. لوب فرونتال طیف وسیعی از عملکردهای مهم شناختی را بر عهده دارد و یک مرکز اندیشه سطح بالا و مسئول رفتارهای پیچیده است. برخی از عملکردها و نواحی کلیدی لوب فرونتال:

عملکردهای اجرایی: لوب پیشانی نقش مهمی در عملکردهای اجرایی دارد، که فرآیندهای شناختی سطح بالایی هستند که شامل وظایفی مانند تصمیم گیری، حل مسئله، برنامه‌ریزی و قضاوت می‌شود.

عملکرد حرکتی: قشر حرکتی اولیه، نواری از بافت ویژه در لوب فرونتال، مسئول شروع و کنترل حرکات ارادی عضلانی در سراسر بدن است.

شخصیت و رفتار اجتماعی: لوب پیشانی در تنظیم و کنترل جنبه‌های شخصیتی و رفتار اجتماعی نقش دارد. آسیب به نواحی خاصی از لوب فرونتال می‌تواند منجر به تغییراتی در شخصیت و رفتار شود.

تولید زبان: نیمکره چپ لوب فرونتال، به ویژه در قسمتی به نام ناحیه بروکا، در تولید زبان و گفتار نقش دارد.

حافظه کاری: لوب پیشانی در حافظه فعال نقش دارد که توانایی نگهداری و دستکاری اطلاعات به طور موقت است.

تنظیم احساسات: لوب پیشانی به تنظیم احساسات کمک می کند و در بیان و درک عاطفی نقش دارد.

توجه و تمرکز: لوب پیشانی در حفظ توجه، تمرکز و تمرکز نقش دارد.

انعطاف پذیری شناختی: این لوب برای انعطاف پذیری شناختی بسیار مهم است و به افراد اجازه می دهد بین وظایف، مفاهیم یا اعمال شناختی مختلف جابجا شوند.

مهار و کنترل تکانه: به مهار رفتارهای نامناسب یا تکانشی کمک می‌کند و به افراد اجازه می‌دهد تا بر اساس اهداف بلندمدت به جای خواسته‌های فوری تصمیم گیری کنند.

آسیب یا اختلال در لوب فرونتال می‌تواند منجر به نقایص مختلف شناختی و رفتاری شود و بیماری‌هایی مانند سندرم لوب فرونتال، منجر به تغییر در شخصیت و اختلال در تصمیم گیری می‌شود.

لوب آهیانه یا پاریتال مغز

لوب آهیانه یا جداری یا پاریتال یکی از چهار لوب اصلی قشر مغز در مغز انسان است و در بخش جانبی مغز، درست در پشت لوب فرونتال قرار دارد. لوب جداری در درجه اول اطلاعات حسی، به ویژه ادراک فضایی و ورودی‌های حسی را با هم ادغام می‌کند.

برخی از عملکردها و نواحی کلیدی در لوب جداری:

پردازش حسی: لوب جداری در پردازش اطلاعات حسی بدن از جمله لمس، دما، فشار و درد نقش دارد و به درک احساسات فیزیکی و تمایز محرک‌های مختلف لمسی کمک می‌کند.

قشر سوماتوسانسوری در شکنج پس مرکزی لوب جداری قرار دارد و وظیفه پردازش و تفسیر اطلاعات لمسی از بدن مانند حس لامسه و حس عمقی (آگاهی از موقعیت و حرکت بدن) را بر عهده دارد.

آگاهی فضایی: لوب جداری نقش مهمی در آگاهی و ادراک فضایی دارد و به افراد کمک می‌کند موقعیت خود در فضا و روابط خود را با اشیاء در محیط درک کنند.

درک بدن: لوب جداری به درک بدن خود و جهت گیری فضایی آن کمک می کند، که به آن طرح‌واره بدن گفته می‌شود.

ادغام اطلاعات حسی: این لوب اطلاعات حسی  مختلف ادغام می‌کند و به ما امکان می دهد دنیای اطراف خود را درک کنیم. به عنوان مثال، به ترکیب اطلاعات دیداری، شنیداری و لمسی برای ایجاد یک درک منسجم از محیط اطراف کمک می‌کند.

توانایی های ریاضی و فضایی: برخی از نواحی لوب جداری با توانایی‌های ریاضی و دیداری-فضایی از جمله محاسبات ذهنی، استدلال فضایی و پردازش عددی مرتبط هستند.

آسیب یا اختلال در لوب جداری می‌تواند منجر به نقایص مختلف حسی و ادراکی شود. به عنوان مثال، آسیب به قشر حسی می‌تواند منجر به اختلال در ادراک لمسی شود و آسیب به لوب جداری به طور کلی می‌تواند منجر به اختلالی به نام غفلت فضایی شود، که در آن افراد ممکن است یک طرف میدان بینایی خود را نادیده بگیرند یا محرک‌های یک طرف بدن را متوجه نشوند.

لوب تمپورال یا گیجگاهی مغز

لوب تمپورال یکی از چهار لوب اصلی قشر مغز در مغز انسان است. این بخش در کنار و پایین مغز قرار دارد و عملکردهای مهم مختلفی، به ویژه مربوط به پردازش حسی، حافظه و جنبه های زبان و احساسات دارد.

پردازش شنوایی: قشر اولیه شنوایی که در لوب گیجگاهی قرار دارد، وظیفه پردازش اطلاعات شنوایی از جمله درک صدا، گفتار و موسیقی را بر عهده دارد.

حافظه: لوب گیجگاهی، به ویژه لوب گیجگاهی میانی، برای شکل‌گیری و بازیابی خاطرات طولانی مدت بسیار مهم است. هیپوکامپ، ساختاری در لوب گیجگاهی، نقش اصلی را در تثبیت حافظه ایفا می کند.

پردازش زبان: در نیمکره غالب (معمولاً چپ) نواحی مرتبط با زبان، مانند ناحیه ورنیکه قرار دارد. منطقه Wernicke  مسئول درک زبان گفتاری و نوشتاری است.

تشخیصدیداری: برخی از نواحی لوب گیجگاهی، از جمله قشر گیجگاهی تحتانی، در تشخیص چهره‌ها و اشیاء نقش دارند. این برای توانایی ما در شناسایی و تشخیص اشیاء و افراد آشنا ضروری است.

پردازش عاطفی: لوب تمپورال، به ویژه آمیگدال، در پردازش و تنظیم احساسات نقش دارد. در شناخت و پاسخ به نشانه‌های عاطفی در دیگران و در تجربه احساسات نقش دارد.

کارکردهای شناختی بالاتر: لوب گیجگاهی همچنین در عملکردهای شناختی مرتبه بالاتر، از جمله حافظه معنایی (دانش درباره جهان و معانی کلمات) و شناخت اجتماعی نقش دارد.

آسیب یا اختلال در لوب گیجگاهی می تواند منجر به نقایص مختلف شناختی و حسی شود. به عنوان مثال، آسیب به لوب گیجگاهی می تواند منجر به اختلالات حافظه، مشکلات زبانی (مانند آفازی یا مشکل در درک گفتار) و مشکلات تشخیص دیداری (مانند prosopagnosia، که مشکل در تشخیص چهره است) شود.

لوب اکسیپیتال یا پس سری مغز

لوب اکسیپیتال یکی از چهار لوب اصلی قشر مخ در مغز انسان است. در پشت مغز، نزدیک قاعده جمجمه قرار دارد و  مسئول پردازش اطلاعات بینایی است.

پردازش بینایی: وظیفه اصلی لوب اکسیپیتال پردازش اطلاعات دیداری دریافتی از چشم است. این بخش شامل قشر بینایی اولیه است که اغلب به عنوان V1 یا قشر مخطط شناخته می شود. این ناحیه مسئول پردازش اولیه محرک‌های بینایی مانند تشخیص اشکال، رنگ‌ها و حرکت است.

ادراک دیداری: لوب اکسیپیتال نقش مهمی در ادراک بینایی ایفا می‌کند و به ما امکان می‌دهد دنیای پیرامون خود را از نر دیداری درک کنیم.

فراتر از قشر بینایی اولیه، لوب اکسیپیتال همچنین شامل نواحی تداعی بینایی است که به جنبه‌های پیچیده‌تر ادراک بصری، مانند تشخیص اشیا، چهره‌ها و صحنه‌ها کمک می‌کند.

درک رنگ: نواحی خاصی در لوب پس سری مسئول پردازش اطلاعات رنگ هستند و درک و تمایز رنگ را ممکن می کنند.

آگاهی فضایی: لوب اکسیپیتال به آگاهی فضایی ما و توانایی درک مکان اشیاء در میدان بینایی کمک می‌کند.

آسیب به لوب پس سری می تواند منجر به اختلال‌های بینایی مختلف شود، مانند اختلالات میدان بینایی، که در آن افراد ممکن است در دیدن اشیاء در مناطق خاصی از میدان بینایی خود مشکل داشته باشند و آگنوزی بینایی رخ بدهد، یعنی اختلال در تشخیص اشیا یا چهره‌ها.