از هر 5 بیمار دچار بیماری خودایمنی، 4 نفر زن هستند: اما واقعا چرا؟
سیستم ایمنی برای محافظت از ما در برابر مهاجمان بیگانه مانند باکتری‌ها و انگل‌ها و ویروس‌ها و جهش‌های سرطانی است.
اما همین سیستم ایمنی «خوب» در برخی ممکن است کمی بیش از حد واکنش نشان بدهد و آنقدر هوشیار شود که به بافت‌های بدن خود حمله کند. مثلا در بیماری‌هایمانند دیابت نوع 1، آرتریت روماتوئید، لوپوس و بیماری ام اس یا مالتیپل اسکلروزیس.
بیماری‌های خودایمنی سومین بیماری‌های شایع دنیا هستند و فقط سرطان و بیماری قلبی از آن پیشی می‌گیرد.
چنین اختلالات سیستم ایمنی نیز به طور نامتناسبی بیشتر بر زنان تأثیر می‌گذارد. در ایالات متحده، از هر پنج بیمار خودایمنی، چهار نفر زن هستند.
تحقیقات جدید نشان داده که این ناربری ابتلای جنسیتی می‌تواند در تعامل بین دو کروموزوم X در افرادی که دارای یک جفت هستند، عمدتاً زنان سیس جندر cisgender ، ردیابی شود.
وقتی دو کروموزوم X در دسترس باشد، یک سلول فقط می‌تواند از اطلاعات یک کروموزوم استفاده کند. برای اینکه 2 بار ژن مرتبط با X، بیان نشود، یک کروموزوم X به طور تصادفی “خاموش” می‌شود. رشته‌های طولانی RNA به نام Xist و پروتئین‌های کمکی آنها به دور کروموزوم خاموش می‌پیچند و از هرگونه فعالیت عمده آن پیشگیری می‌کنند. از سوی دیگر مردها از آنجایی که سلول‌های دارای کروموزوم XY دارند، آن ماده ژنتیکی اضافی را ندارند، به هیچ وجه Xist تولید نمی‌کنند.
مطالعه جدید که توسط محققان دانشگاه استنفورد انجام شد، نشان می‌دهد که چندین پروتئین Xist که برای کمک به خاموش کردن کروموزوم به کار می‌گیرد، خودآنتی ژن هستند. در بیماری‌های خودایمنی، اتوآنتی‌ژن‌ها چیزی هستند که زنگ هشدار سیستم ایمنی را به صدا در می‌آورند و سیستم ایمنی را تحریک می‌کنند تا به بدنی که قرار است از آن دفاع کند حمله کند.
محققان نشان دادند که این مجموعه مولکولی محرک اصلی خودایمنی استو همین ممکن است توجیه کند که چرا زنان بیشتر مستعد ابتلا به این نوع بیماری‌ها هستند.
هاوارد چانگ، متخصص ژنتیک و متخصص پوست استنفورد می‌گوید: «به‌عنوان یک پزشک متخصص، بسیاری از بیماران لوپوس و اسکلرودرمی را می‌بینم، زیرا این اختلالات خودایمنی در پوست ظاهر می‌شوند. اکثریت این بیماران زن هستند.»
اگرچه این تحقیق به دلیل آمار‌های مربوط به زنان انجام شد، اما این یافته‌ها ممکن است برای هر کسی که دارای دو کروموزوم X است، از جمله افراد ترنس و افرادی که دارای شرایط بین‌جنسی خاصی مانند سندرم کلاین فلتر هستند، که کروموزوم‌هایشان XXY است، هم صادق باشد.
محققان بررسی کردند که چگونه سیستم ایمنی به Xist زمانی که فقط یک کروموزوم X وجود دارد، پاسخ می‌دهد، در حالی که عوامل دیگری را که ممکن است مسئول نرخ بالای خودایمنی در بین زنان سیس باشد، مانند هورمون‌های زنانه یا تولید تصادفی پروتئین از کروموزوم X دوم، دیگر دلایل حاشیه‌ای ات.
معمولاً، موش‌های نر، با سرعت بسیار کمتری نسبت به همتایان ماده خود، علایم بیماری خودایمنی لوپوس مرا بروز می‌دهند. اما زمانی که با مهندسی ژنتیکی ترتیبی داده شده که Xist تولید کنند و این ماده فعال شد، بروز و شدت این بیماری در آنها بیشتر شد.
در میان موش‌های نر مقاوم به خود ایمنی، فعال کردن Xist برای ابتلا به بیماری خودایمنی کافی نبود. در این سویه، حتی ماده‌ها نیز به مراتب کمتر مستعد ابتلا هستند.
این نشان می‌دهد که در حالی که کروموزوم‌های X مضاعف افراد را در معرض خطر بیشتری برای ایجاد خودایمنی قرار می‌دهند، باید استعداد ژنتیکی دیگری هم مطرح باشد.
پس پروتئین Xist به نظر می‌رسد خطر “روشن شدن” این بیماری را افزایش می‌دهد و همه چیز در داستان بیماری نیست. مسلم است که در غیر این صورت همه افرادی که دو کروموزوم X دارند مستعد بیماری خودایمنی می‌شدند.
این تحقیق در Cell منتشر شده.
