آیا مغز انسان بی‌نهایت را کوچکتر از اعداد واقعی تصور می‌کند؟
تحقیقات جدید نشان داده که بسیاری از ما همچنان درک درستی از مفهوم بی‌نهایت نداریم، حتی اگر در دوران مدرسه با آن آشنا شده باشیم. در حالی که بی‌نهایت در ریاضی و فلسفه بیشتر به عنوان یک مفهوم انتزاعی تعریف می‌شود، مطالعه‌ای جدید نشان می‌دهد که مغز ما ممکن است بی‌نهایت را مانند یک عدد ملموس و حتی در برخی موارد کوچکتر از اعداد چندرقمی واقعی پردازش کند.
بی‌نهایت چیست و مغز چگونه آن را درک می‌کند؟
برای ریاضیدانان و فیلسوفان، بی‌نهایت بیشتر یک مفهوم است تا یک عدد. طبق دانشنامه استنفورد، «بی‌نهایت» به معنای «بی‌نهایت بودن» یا «بدون حد و مرز» است و می‌تواند در توصیف مواردی مانند فضا، زمان و حتی ویژگی‌های الهی به کار رود. در ریاضیات نیز، بی‌نهایت به عنوان یک مقدار تعریف می‌شود که هرگز به یک اندازه محدود نمی‌رسد. به همین دلیل، در ریاضی از نماد ∞ استفاده می‌شود تا این مفهوم به شکل خلاصه بیان شود.
اما تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که این نماد گاهی اوقات باعث می‌شود مردم آن را مانند یک عدد عادی تصور کنند. در یک سری آزمایش‌ها، از شرکت‌کنندگان خواسته شد تا مقایسه کنند که کدام عدد بزرگتر است. گاهی اوقات این مقایسه بین دو عدد واقعی بود، مانند 5 و 44، و گاهی هم یکی از اعداد نماد بی‌نهایت بود.
نتایج غیرمنتظره تحقیقات
انتظار می‌رفت که در صورت مقایسه عددی با بی‌نهایت، تصمیم‌گیری سریع و آسان باشد، چرا که هیچ عددی نمی‌تواند بزرگتر از بی‌نهایت باشد. اما نتایج این پژوهش نشان داد که مغز ما این نماد را به‌گونه‌ای متفاوت پردازش می‌کند. در برخی شرایط، حتی ممکن است بی‌نهایت کوچکتر از اعداد چندرقمی تصور شود.
دکتر «میخال پینهاس» که سرپرستی این تحقیق را برعهده داشت، اظهار کرد: «در برخی شرایط، افراد نماد بی‌نهایت را کوچکتر از اعداد چندرقمی پردازش کردند.»
بیشتر افراد بی‌نهایت را به عنوان یک عدد ملموس درک می‌کنند، نه به عنوان یک مفهوم انتزاعی که از سایر اعداد متمایز است. به عبارت دیگر، مغز بی‌نهایت را به عنوان یک عدد دیگر در خط اعداد می‌بیند، حتی اگر خیلی دورتر از اعداد دیگر باشد. این موضوع از طریق واکنش‌های سریع‌تری که شرکت‌کنندگان هنگام مقایسه بی‌نهایت با اعداد کوچک نشان دادند، مشخص شد. آن‌ها وقتی با عدد کوچکی مانند 5 روبرو بودند، سریع‌تر از زمانی که با عدد بزرگی مانند 999 روبرو بودند، واکنش نشان دادند.
چرا این اتفاق می‌افتد؟
واقعیت این است که هیچ عددی به بی‌نهایت نزدیک‌تر از دیگری نیست؛ همه اعداد به یک اندازه از بی‌نهایت دور هستند. اما این تحقیق نشان داد که مغز انسان بی‌نهایت را همیشه به درستی پردازش نمی‌کند. دکتر پینهاس گفت: «اگرچه ما اغلب بی‌نهایت را به عنوان بزرگترین یا چیزی فراتر از همه اعداد تصور می‌کنیم، ذهن ما همیشه این‌طور پردازش نمی‌کند.»
محدودیت‌های این پژوهش
اگرچه این مطالعه دیدگاه‌های جذابی درباره چگونگی پردازش مغز نسبت به مفاهیم انتزاعی ارائه می‌دهد، اما باید توجه داشت که نتایج آن به همه افراد قابل تعمیم نیست. بیشتر شرکت‌کنندگان در این پژوهش دانشجویان روانشناسی و مهندسی بودند، که ممکن است نتایج این تحقیق را محدود به همین گروه کند. همچنین، تنها از نماد بی‌نهایت (∞) استفاده شده بود و ممکن است دیگر نمادهای بی‌نهایت به شکل متفاوتی در مغز پردازش شوند.
درک مفاهیم انتزاعی و تأثیر آن بر تصمیم‌گیری
این پژوهش نگاهی جذاب به نحوه پردازش مفاهیم انتزاعی در مغز انسان دارد. از آنجایی که انسان‌ها از لحاظ فیزیولوژیکی برای درک مفاهیم انتزاعی طراحی نشده‌اند، این سوال که چگونه مغز ما با این مفاهیم برخورد می‌کند، همیشه یک موضوع جالب است. به گفته دکتر پینهاس، هدف این پژوهش بررسی عمیق‌تر چگونگی برخورد ذهن انسان با مفاهیمی است که ارتباط مستقیمی با تجربه‌های فیزیکی روزمره ندارند و تأثیر آن بر روی تصمیم‌گیری‌ها و استدلال‌های ما.
این تحقیق نشان می‌دهد که درک ما از مفاهیم عددی به شدت در تجربیات فیزیکی ما ریشه دارد و زمانی که با مفاهیم انتزاعی روبرو می‌شویم، ممکن است مغز به اشتباه آن‌ها را پردازش کند. به طور کلی، این پژوهش سؤالات جدیدی درباره چگونگی پردازش مغز انسان از مفاهیم انتزاعی به وجود آورده است.