«مرتد» Heretic؛ فیلمی متفاوت در پذیرش و تعامل با هوش مصنوعی

فیلم «مرتد» (Heretic) با بازی خیرهکنندهی هیو گرنت (Hugh Grant) یکی از جذابترین آثار سال 2024 به شمار میرود. این فیلم نهتنها به خاطر داستانی جذاب و بازیهای تحسینبرانگیز مورد توجه قرار گرفته، بلکه پیام ضد هوش مصنوعی آن نیز از نکات ویژه و بحثبرانگیز این اثر است. کارگردانان، اسکات بَک (Scott Beck) و برایان وودز (Bryan Woods)، با حذف کامل هوش مصنوعی از فرآیند تولید، تلاش کردهاند توجه تماشاگران را به مسئلهای مهم جلب کنند؛ تأثیرات فناوری بر هنر و خلاقیت و لزوم پایبندی به ارزشهای انسانی در خلق آثار هنری.
هنرپیشهها و نقشهای آنها
هیو گِرنت در این فیلم، شخصیت آقای رید را ایفا میکند؛ یک بریتانیایی مبادی آداب و کنجکاو که به گونهای شیطانی، خردمند و مرموز به تصویر کشیده شده است. رید، در خانهای دورافتاده و بهطرز عجیب و غریبی بزرگ زندگی میکند و به ظاهر علاقهمند به گفتوگو درباره مسائل دینی است. کلوئی ایست (Chloe East) و سوفی تاچر (Sophie Thatcher) نیز به ترتیب در نقشهای خواهر پاکستون و خواهر بارنز ظاهر میشوند. این دو زن جوان، اعضای کلیسای عیسی مسیح قدیسان آخرالزمان هستند و برای بحث درباره ایمان و معنویت به خانه رید دعوت میشوند.
در اولین صحنهها، پاکستون و بارنز به ظاهر ساده و بیتجربه معرفی میشوند؛ اما تعامل آنها با شخصیت پیچیده و کنایهآمیز رید به تدریج به کشمکشی تاریک تبدیل میشود. رید با استفاده از چهرهای مهربان و مهماننواز از آنان استقبال میکند و حتی با پیشنهادی غیرمنتظره، آنها را برای صرف پای بلوبری به داخل خانه دعوت میکند. ولی در ادامه، این مهماننوازی به تدریج به حالتی تهدیدآمیز تبدیل میشود. با طرح سوالات فلسفی درباره باورها، رید بهتدریج نشان میدهد که نیت واقعی او چیزی جز مهربانی است و ذهنش به سمت افکار و بحثهای تیرهتری کشیده میشود.
داستان فیلم
«مرتد» داستان مواجههی دو مبلّغ مذهبی را با مردی مکار و دسیسهگر روایت میکند. آقای رید که بهظاهر به مسائل دینی علاقهمند است، در پس چهرهای مهربان و دانشمندانه، ویژگیهای شیطانی و تاریک خود را پنهان میکند. دو زن جوان، خواهر پاکستون و خواهر بارنز، با انگیزهای ساده و ایمانی پاک به دیدار او میروند و با کمال میل دعوت او را برای صرف غذا و گفتگو میپذیرند. اما، رفتارهای آقای رید رفتهرفته بیشتر به خبیثی و خطرناکی نزدیک میشود. او با سوالات و بحثهای مبهم درباره دین و ایمان، آنها را بهطرز ماهرانهای وارد دنیایی از ترس و اضطراب میکند.
این گفتوگوها که ابتدا با آرامش آغاز شدهاند، به تدریج به فضایی هراسآور تبدیل میشوند. رید با چشمانی پوشیده و نگاهی تیز به آنها مینگرد و از باورهایشان پرسوجو میکند. او بهطور کنایهآمیز از آنها میپرسد آیا همچنان به وجود همسرش که در اتاق دیگری است، باور دارند. این چالشها و تضادها، محور اصلی فیلم را تشکیل داده و درامی روانشناختی و فلسفی درباره ایمان و بقا در جهانی پر از تناقضات ایجاد میکنند.
پیام ضد هوش مصنوعی و ارزشهای انسانی در هنر
فیلم «مرتد» نهتنها به موضوعات فلسفی و مذهبی پرداخته، بلکه به مسئلهای مدرن نیز توجه کرده است؛ جایگاه و نقش هوش مصنوعی در دنیای هنر و خلاقیت. کارگردانان این فیلم با حذف کامل هوش مصنوعی از فرآیند تولید، سعی در انتقال پیامی خاص داشتهاند. آنها در مصاحبهای با مجله «ورایتی» اعلام کردهاند که هرچند بینندگان در ابتدا ممکن است متوجه عدم استفاده از هوش مصنوعی نشوند، اما درج این پیام در پایان فیلم به شکلی کاملاً آشکار، بهمنظور برانگیختن بحثهای اجتماعی درباره خطرات و چالشهای فناوری در هنر و فرهنگ بوده است.
وودز بیان کرده که استفاده از الگوریتمهای هوش مصنوعی که دادههای صوتی، تصویری و متنی را بدون اجازهی خالقان اصلی بازتولید میکنند، خطری جدی برای خلاقیت انسانی و اصالت آثار هنری است. آنها معتقدند که گسترش استفاده از هوش مصنوعی میتواند مرزهای خلاقیت را محو کند و هنر را به صنعتی خالی از ارزشهای اصیل تبدیل کند. این دیدگاه به خصوص در صنایعی مانند هالیوود، که اغلب به دلایل تجاری و سودآوری به دنبال کاهش هزینهها هستند، اهمیت ویژهای دارد.
فضای فیلم؛ تلفیق شرارت و طنز تلخ
این فیلم با تکیه بر سبک و اجرای خاص گِرنت، فضای پیچیدهای از شرارت و طنز تلخ ایجاد کرده است. گرنت که بهطور معمول با بازی در نقشهای کمدی شناخته میشود، در «مرتد» شخصیتی با لحن و رفتارهای غیرقابلپیشبینی ایفا میکند. گاهی با لبخندی شیطنتآمیز و گاهی با چهرهای پر از جدیت، او توانسته تضاد و ترس نهفته در شخصیت رید را به تصویر بکشد. این فضاسازی، از نکات برجسته فیلم است که به کمک طراحی صحنه و موسیقی متن، به اثری ماندگار و خاص تبدیل شده است.
پیشروی هوش مصنوعی در هالیوود و نگرانیهای هنرمندان
در حال حاضر، استفاده از هوش مصنوعی در هالیوود به سرعت در حال گسترش است. یکی از نمونههای برجسته، صحنههای ابتدایی سریال «تهاجم مخفی» (Secret Invasion) از مارول است که تماماً توسط هوش مصنوعی تولید شده است. این روند باعث نگرانی بسیاری از هنرمندان شده که معتقدند استفاده از هوش مصنوعی در تولید آثار هنری، اصالت و کیفیت آنها را تحتالشعاع قرار میدهد و مرزهای خلاقیت انسانی را محو میکند. یکی از انتقادات اساسی این است که سیستمهای هوش مصنوعی، دادههای متنی، صوتی و تصویری را بدون اجازه از خالقان اصلی جمعآوری و بازتولید میکنند که این موضوع منجر به طرح دعاوی حقوقی متعددی شده است. با این حال، به نظر میرسد «جعبه پاندورا»ی فناوری باز شده و بستن آن ممکن نیست.
از این رو، هنرمندان و فیلمسازان با نفی و رد استفاده از هوش مصنوعی تولیدی، همانند آنچه در «مرتد» دیده میشود، تلاش میکنند تا بر اهمیت مشارکت انسانی در هنر تأکید کنند. امید است که چنین رویکردی به جای استثنا، به قاعدهای برای صنعت هنر و سینما تبدیل شود.
این نوشتهها را هم بخوانید