ایسکمی (Ischemia) یعنی چه؟

ریشه لغوی
واژه ایسکمی از دو بخش یونانی “ایسک” (Ischein) به معنای نگهداشتن یا متوقف کردن و “هِمیا” (Hemia) به معنای خون گرفته شده است. این واژه به وضعیتی اشاره دارد که جریان خون به قسمتی از بدن به دلیل انسداد یا کاهش جریان خون محدود میشود. ایسکمی معمولاً منجر به کاهش اکسیژن و مواد مغذی در بافتهای درگیر میشود و ممکن است با درد و آسیب بافتی همراه باشد.
توضیح ایسکمی
ایسکمی به حالتی گفته میشود که جریان خون به بخشی از بدن، بهویژه عضله قلب یا مغز، کاهش مییابد یا متوقف میشود و این وضعیت باعث کمبود اکسیژن در بافتهای آسیبدیده میشود. این کمبود میتواند باعث درد، آسیب بافتی و حتی مرگ سلولی شود. ایسکمی ممکن است به علت تنگی یا انسداد عروق خونی بهواسطه رسوبات چربی (آترواسکلروز) یا لختههای خون رخ دهد. کاهش جریان خون به دلیل ایسکمی در صورتی که بهموقع درمان نشود، ممکن است عوارض جدی و حتی مرگآور داشته باشد.
انواع ایسکمی
ایسکمی به دو نوع اصلی تقسیم میشود: ایسکمی مزمن و ایسکمی حاد. ایسکمی مزمن به حالتی اشاره دارد که جریان خون در یک مدت طولانی و بهطور مداوم کاهش مییابد، مانند ایسکمی مزمن قلبی که به دلیل تنگی شریانهای کرونری ایجاد میشود. ایسکمی حاد ناگهانی رخ میدهد و معمولاً به علت لختههای خون یا پارگی پلاکهای چربی اتفاق میافتد. نوع ایسکمی در تشخیص و تعیین روش درمانی مناسب نقش دارد.
علل ایجاد ایسکمی
ایسکمی معمولاً به دلیل کاهش یا انسداد جریان خون در رگها رخ میدهد که میتواند ناشی از آترواسکلروز، تشکیل لخته خون یا اسپاسم عروقی باشد. آترواسکلروز یا تصلب شرایین، در اثر تجمع رسوبات چربی در دیواره عروق ایجاد میشود و باعث تنگی عروق و کاهش جریان خون میشود. همچنین، بیماریهایی مانند دیابت و فشار خون بالا میتوانند خطر بروز ایسکمی را افزایش دهند و عامل مهمی در کاهش جریان خون باشند.
علائم و نشانههای ایسکمی
علائم ایسکمی بسته به محل و شدت آن متفاوت است. در ایسکمی قلبی، علائمی چون درد قفسه سینه (آنژین)، تنگی نفس و خستگی مشاهده میشود. در ایسکمی مغزی یا سکته مغزی، علائمی مانند ضعف، از دست دادن تعادل و اختلالات گفتاری ممکن است رخ دهد. شناسایی این علائم بهموقع و دریافت مراقبتهای پزشکی فوری میتواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند و جان بیمار را نجات دهد.
روشهای تشخیص ایسکمی
تشخیص ایسکمی معمولاً از طریق ترکیبی از روشهای بالینی و تصویربرداری انجام میشود. الکتروکاردیوگرام (ECG) برای بررسی عملکرد قلب و شناسایی ایسکمی قلبی به کار میرود، در حالی که آنژیوگرافی (Angiography) برای مشاهده انسداد عروق خونی استفاده میشود. برای تشخیص ایسکمی مغزی، روشهایی مانند سیتیاسکن (CT Scan) و امآرآی (MRI) به کار گرفته میشود. آزمایش خون نیز میتواند به شناسایی نشانگرهای ایسکمی کمک کند.
درمان ایسکمی
درمان ایسکمی بسته به نوع و محل آن متفاوت است و ممکن است شامل داروهای رقیقکننده خون، بازکنندههای عروق و حتی جراحی باشد. داروهای ضد پلاکت مانند آسپرین برای کاهش لختههای خون و داروهای کاهنده کلسترول برای کاهش رسوبات چربی تجویز میشوند. در موارد شدید، روشهایی مانند آنژیوپلاستی یا جراحی بایپس عروق کرونری به منظور باز کردن عروق مسدود شده و بازگرداندن جریان خون به بافتهای درگیر انجام میشود.
پیشگیری از ایسکمی
پیشگیری از ایسکمی عمدتاً با کنترل عوامل خطرزا و تغییرات سبک زندگی امکانپذیر است. ترک سیگار، داشتن رژیم غذایی سالم، انجام ورزش منظم و کنترل فشار خون و دیابت از روشهای مؤثر پیشگیری هستند. علاوه بر این، مصرف داروهای کاهشدهنده کلسترول و رعایت دستورات پزشک برای کنترل بیماریهای مزمن میتواند به کاهش خطر بروز ایسکمی کمک کند.
عوارض و پیامدهای ایسکمی
اگر ایسکمی بهموقع درمان نشود، میتواند منجر به عوارض جدی و حتی مرگ بافتی شود. در ایسکمی قلبی، این وضعیت ممکن است به سکته قلبی منجر شود و در ایسکمی مغزی، به سکته مغزی تبدیل شود. مرگ سلولها و تخریب بافتی میتواند منجر به از دست دادن عملکرد طبیعی عضو درگیر شود و به صورت دائمی اثرات منفی داشته باشد. درمان بهموقع و جبران جریان خون از دست رفته میتواند از بروز این عوارض جلوگیری کند.
تاثیرات روانی و اجتماعی ایسکمی بر بیماران
ایسکمی به دلیل تاثیرات بالقوه جدی بر سلامت و کیفیت زندگی، میتواند اثرات روانی و اجتماعی قابلتوجهی بر بیماران داشته باشد. اضطراب، نگرانی درباره عود بیماری و نیاز به مراقبتهای طولانیمدت از جمله مشکلات رایج در بیماران مبتلا به ایسکمی است. پشتیبانی روانی و اجتماعی و مشاوره به بیماران میتواند به بهبود کیفیت زندگی و کاهش استرسهای ناشی از بیماری کمک کند.
این نوشتهها را هم بخوانید