«آزمایش ممنوعه» روی انسان برای درک منشا زبان و ویژگیهای انسانی و اینکه ذاتی با اکتسابی هستند

آزمایش ممنوعه ایدهای است که ریشه در کنجکاوی بشر برای کشف ذات زبان، ماهیت انسانی و مرزهای تواناییهای شناختی دارد. این آزمایش شامل پرورش کودکان در شرایطی است که از تعاملات انسانی به ویژه زبان محروم شوند، تا بتوان مشاهده کرد آیا زبان و رفتارهای اجتماعی در انسان ذاتی هستند یا به تأثیر محیط وابستهاند. با وجود اینکه چنین آزمایشهایی در دوران مدرن از نظر اخلاقی غیرقابل قبول شمرده میشوند، در تاریخ، روایتهایی از تلاشهای مشابه ثبت شده است که دانشمندان و پادشاهان سعی داشتهاند پاسخی برای این پرسشها بیابند.
داستان فرعون مصری: آزمایشی برای کشف زبان مادر
هرودوت، مورخ یونانی، داستانی را نقل میکند از فرعونی به نام پْسامتیک اول (Psamtik I) که علاقهمند بود بداند زبان اصلی انسان چیست. او دو نوزاد را به چوپانی سپرد و از او خواست که هیچگاه با این کودکان صحبت نکند. فرض او این بود که اگر کودکان در محیطی بزرگ شوند که از زبان و کلام محروم باشند، اولین کلمهای که به زبان میآورند، زبان اصلی بشریت را آشکار خواهد کرد. گفته میشود که این کودکان اولین بار کلمه «بکوس» (becos) را که به معنی نان در زبان فریژیایی (Phrygian) بود، به زبان آوردند و این فرعون را به این نتیجه رساند که فریژیایی زبان اولیه انسانهاست. این روایت، هرچند از نظر علمی قابل اثبات نیست، نشاندهنده کنجکاوی باستانیان برای فهم ماهیت زبان است.
آزمایش امپراتور فردریک دوم: تلاش برای کشف زبان فطری
امپراتور فردریک دوم (Frederick II) در قرن سیزدهم میلادی نیز آزمایشی مشابه انجام داد. او گروهی از نوزادان را به پرستارانی ناشنوا سپرد و به آنها دستور داد تا هیچ نوع ارتباط کلامی با کودکان برقرار نکنند. فردریک معتقد بود که اگر این کودکان در شرایطی بدون ارتباط زبانی بزرگ شوند، به طور فطری به زبانی خاص مانند عبری، لاتین، یونانی، یا عربی صحبت خواهند کرد. این آزمایش نیز به دلیل عدم امکان بقای کودکان بدون توجه و تعامل انسانی به شکست انجامید. هرچند که فردریک به پاسخی برای پرسشهای خود نرسید، این تلاش نشان میدهد که مسئله ارتباط میان زبان و ذات انسانی در دورههای مختلف تاریخی مورد توجه بوده است.
پسر وحشی آورِن: آزمایشی غیرمستقیم در فرانسه
یکی دیگر از نمونههای تاریخی، ماجرای «پسر وحشی آورِن» (Wild Boy of Aveyron) است که در اوایل قرن نوزدهم در جنوب فرانسه پیدا شد. این کودک که بدون ارتباط انسانی در جنگلها بزرگ شده بود، به دلیل نبود آموزش زبان و تعامل اجتماعی نتوانسته بود مهارتهای انسانی را بیاموزد. دانشمندان و پزشکان آن دوره سعی کردند با آموزش او، چگونگی تأثیر محیط بر تواناییهای شناختی انسان را بررسی کنند. اگرچه پسر وحشی آورِن هرگز نتوانست بهطور کامل زبان بیاموزد، اما مورد او به عنوان نمونهای طبیعی از «آزمایش ممنوعه» شناخته شد که به کشف اهمیت آموزش و ارتباط در سالهای ابتدایی زندگی انسان کمک کرد.
آزمایش کلگ: تربیت کودک انسان و شامپانزه در کنار هم
یکی از آزمایشات شناختهشده و تأثیرگذار در زمینه رفتارشناسی انسان و حیوان توسط روانشناس آمریکایی وینتروپ کلگ (Winthrop Kellogg) انجام شد. او تصمیم گرفت فرزندش «دونالد» و یک شامپانزه به نام «گوا» (Gua) را در کنار هم بزرگ کند تا مشاهده کند که آیا محیط میتواند تواناییهای شامپانزه را به سطح تواناییهای انسانی برساند. گوا توانست رفتارهایی انسانی مانند راه رفتن دو پا و پاسخ به فرمانها را یاد بگیرد و حتی به نظر میرسید که از نظر هوشی در دوران اولیه از دونالد پیشی گرفته است. اما با گذشت زمان، دونالد شروع به صحبت کرد و از گوا پیشی گرفت. این آزمایش نشان داد که شامپانزهها با وجود هوش بالا، به دلیل تفاوتهای زیستی به سطوح شناختی انسان نمیرسند و محیط تنها تا حدی در توسعه شناختی تأثیر دارد.
نمونههای مؤثر: تجربیات غیرمستقیم در مطالعات روانشناسی و زبانشناسی
با گذشت زمان، دانشمندان از رویکردهای غیرمستقیم برای بررسی این مسائل استفاده کردند تا بدون ایجاد چالشهای اخلاقی، به نتایج علمی قابلاعتمادی دست یابند. یکی از این رویکردها بررسی کودکان دوزبانه و تحلیل چگونگی یادگیری زبانهای مختلف و تعاملات اجتماعی در آنان است. مطالعات دیگر نیز به بررسی رفتارهای اجتماعی در جوامع مختلف انسانی پرداختهاند تا تأثیرات محیطی و فرهنگی بر یادگیری زبان و رفتارهای اجتماعی را بسنجند.
تحقیقات درباره کودکان دوزبانه نشان داده است که مغز انسان به طور طبیعی برای یادگیری زبانهای مختلف سازگار است، اما این توانایی با محدودیتهای سنی و محیطی همراه است. همچنین، مطالعات روی رفتار اجتماعی در جوامع گوناگون به درک عمیقتری از نحوه تأثیر محیط و فرهنگ بر توسعه زبان و تعاملات اجتماعی انسان منجر شدهاند.
نتیجهگیری: آزمایشات ناموفق و یادآوری اهمیت اصول اخلاقی
با وجود تلاشهای تاریخی، آزمایش ممنوعه هیچگاه پاسخ کاملی به سؤالات مربوط به ذات زبان و طبیعت انسان نداده است. بلکه این آزمایشات نشان دادهاند که انسان بدون تعاملات اجتماعی و زبان قادر به بقا و رشد کامل نیست. امروزه دانشمندان به این نتیجه رسیدهاند که احترام به اصول اخلاقی در تحقیقات از اهمیت ویژهای برخوردار است و استفاده از روشهای غیرمستقیم و اخلاقی بهترین راه برای پاسخگویی به سؤالات عمیق و پیچیده در مورد طبیعت انسان است.
این نوشتهها را هم بخوانید