کشف بیسابقه یک بچه گربه دندانخنجری ۳۵ هزار ساله در پرمافراست سیبری

در دنیای علم، برخی کشفیات مانند چراغی در تاریکی، رازهای فراموششده تاریخ طبیعی را روشن میکنند. کشف اخیر جسد مومیاییشده و یخزده یک بچه گربه دندانخنجری (Homotherium latidens) در پرمافراست سیبری یکی از این کشفیات است. این نمونه که قدمتی ۳۵ هزار ساله دارد، بهطرز شگفتانگیزی سالم مانده است. پوست، سر، تنه و اندامهای این حیوان همچنان دستنخوردهاند و محققان را قادر ساختهاند برای اولین بار ظاهر دقیق این گونه منقرضشده را مطالعه کنند.
پرمافراست (Permafrost) به لایهای از خاک یا سنگ گفته میشود که برای حداقل دو سال متوالی در دمای زیر صفر درجه سانتیگراد باقی میماند. این پدیده در مناطق سردسیر، بهویژه در عرضهای جغرافیایی بالا مانند سیبری، آلاسکا و کانادا رایج است. پرمافراست از لایههایی متشکل از خاک، سنگریزه، یخ و مواد آلی تشکیل شده است که به دلیل سرما در حالت منجمد باقی میمانند. ضخامت این لایهها میتواند از چند متر تا صدها متر متغیر باشد. بخش بالایی پرمافراست که در تابستان کمی ذوب میشود، «لایه فعال» نام دارد و معمولاً برای رشد گیاهان در مناطق سردسیر ضروری است. پرمافراست به دلیل حبس مواد آلی و گازهایی مانند متان و دیاکسید کربن، نقش مهمی در سیستم اقلیمی زمین دارد. با گرمشدن کره زمین، پرمافراست در حال ذوب شدن است که میتواند منجر به آزادسازی این گازها و تشدید تغییرات اقلیمی شود. این مناطق به دلیل حفاظت از بقایای گیاهان، حیوانات و حتی میکروبها، یک آرشیو طبیعی از تاریخ زمین محسوب میشوند. نمونههایی از ماموتها، کرگدنهای پشمالو و گونههای منقرضشده دیگر در پرمافراست پیدا شدهاند که بینشی منحصر به فرد از حیات گذشته ارائه میدهند. این یخبندان دائمی همچنین به دانشمندان کمک میکند تا تعاملات بین موجودات زنده و اقلیمهای گذشته را بهتر درک کنند. علاوه بر این، پرمافراست تأثیر قابلتوجهی بر زیرساختهای مناطق سردسیر دارد، زیرا ذوب آن میتواند باعث فروپاشی ساختمانها و جادهها شود. این پدیده نه تنها بخشی از اکوسیستم طبیعی مناطق قطبی است، بلکه کلید مطالعه تاریخ زمین و اقلیم آن نیز به شمار میرود.
کشف تاریخی: نخستین مومیایی کامل از Homotherium latidens
این کشف بینظیر در سال ۲۰۲۰، در نزدیکی رودخانه بادیاریخا (Badyarikha) در شمال شرقی یاکوتیا، روسیه، انجام شد. پرمافراست یا یخبندان دائمی، به دلیل دمای پایین، این بچه گربه دندانخنجری را در شرایط فوقالعادهای حفظ کرده است.
دانشمندان از آکادمی علوم روسیه، در مقالهای که به بررسی این نمونه اختصاص دادهاند، اظهار داشتند: «برای اولین بار در تاریخ دیرینهشناسی، امکان مطالعه ظاهر یک پستاندار منقرضشده که مشابهی در جانوران امروزی ندارد، فراهم شده است.»
این کشف تنها از نظر حفظ وضعیت ظاهری قابل توجه نیست، بلکه با ارائه اطلاعات جدید، درک ما از زیستگاهها و رفتارهای گونههای عصر یخبندان را گسترش میدهد.
جزئیات نمونه: از تولد تا مرگ در سه هفته
این نمونه یک بچه گربه بسیار جوان است که تنها سه هفته پس از تولد فوت شده. به دلیل سن پایین، دندانهای خنجری بلند، که مشخصه اصلی گربههای دندانخنجری است، هنوز در این نمونه رشد نکردهاند. اما همین سن پایین، امکان مطالعه ویژگیهای اولیه و تطبیقهای زیستی این گونه را برای محققان فراهم کرده است.
ویژگیهای منحصربهفرد بچه گربه دندانخنجری
مقایسه این نمونه با توله شیرهای امروزی نشان داده که تفاوتهای قابلتوجهی میان این دو وجود دارد. برخی از ویژگیهای خاص این بچه گربه شامل موارد زیر است:
- شکل غیرمعمول پوزه: پوزه این گربه دندانخنجری بهشدت متفاوت و خاص بوده و احتمالاً برای شکار در محیطهای خاص طراحی شده است.
- دهانی بزرگ با قدرت بالا: این ویژگی احتمالاً برای گرفتن و نگهداشتن شکارهای بزرگ در مناطق سردسیری مفید بوده است.
- دستهای بلند و گردن قوی: این تطبیقها برای تحمل وزن بدن و حرکت در محیطهای برفی بسیار کارآمد بودهاند.
- رنگ تیره خز: این رنگبندی احتمالاً به عنوان نوعی استتار در محیطهای برفی و جنگلی عمل میکرده است.
این ویژگیها تطبیقهای زیستی گربه دندانخنجری با شرایط سخت اقلیمهای سرد عصر یخبندان را نشان میدهد.
Homotherium: شکارچی عصر یخبندان
Homotherium یک جنس از گربههای دندانخنجری است که در دوره پلیستوسن (Pleistocene) در مناطق مختلف اوراسیا، آفریقا و قاره آمریکا زندگی میکرد. این گربهها شکارچیانی سریع و قدرتمند بودند که از گونههای مختلف شکار، از جمله ماموتها و گوزنهای بزرگ، تغذیه میکردند.
گونه کشفشده در سیبری، به نام H. latidens شناخته میشود. این گونه خاص، بومی اوراسیا بود و تا پایان عصر یخبندان، حدود ۱۰ هزار سال پیش، بقای خود را حفظ کرده بود.
اهمیت علمی کشف مومیایی H. latidens
کشف این نمونه در سیبری اهمیت ویژهای برای دیرینهشناسی و زیستشناسی دارد. بیشتر بقایای گربههای دندانخنجری در قاره آمریکا پیدا شدهاند، اما کشف نمونهای از اوراسیا، اطلاعات جدیدی درباره توزیع جغرافیایی این جنس ارائه میدهد.
مطالعات نشان داده که H. latidens تفاوتهای قابلتوجهی با گونههای مشابه در قاره آمریکا (H. serum) و آفریقا (H. problematicum) دارد. این یافتهها، درک ما از تنوع زیستی این گونهها در دوران عصر یخبندان را عمیقتر میکند.
پرمافراست: گنجینهای از اسرار تاریخ طبیعی
پرمافراست سیبری در سالهای اخیر به منبعی مهم برای کشف گونههای منقرضشده تبدیل شده است. از ماموتها و کرگدنهای پشمالو گرفته تا گرگهای غار و پرندگان، این منطقه اسرار بسیاری از گذشته زیستی کره زمین را در دل خود نگه داشته است. کشف نمونههای جدید از این گونهها، دریچهای به گذشته باز میکند و پرسشهای جدیدی درباره تعامل انسانهای نخستین با این حیوانات مطرح میکند.
آیا ممکن است بقایای انسانهای منقرضشده نیز پیدا شود؟
وجود نئاندرتالها (Neanderthals) و دنیسوواها (Denisovans) در اوراسیا همزمان با این گونهها، احتمال کشف بقایای انسانهای منقرضشده را در پرمافراست افزایش داده است. شاید روزی بتوانیم با مطالعه چنین بقایایی، ارتباط بین انسانهای اولیه و این شکارچیان بزرگ را بهتر درک کنیم.
این نوشتهها را هم بخوانید