پس از ۴۰۰۰ سال گمشدن قوانین این بازی تختهای باستانی ایران، شاید بدانیم چگونه انجامش بدهیم!
بازی شهر سوخته، قدیمیترین مجموعه بازی کامل یافتشده جهان

در سال ۱۹۷۷، تیمی از باستانشناسان ایرانی و ایتالیایی در جریان حفاریهای خود در قبر شماره ۷۳۱ در شهر سوخته (Shahr-i Sokhta)، واقع در جنوب شرقی ایران، به کشف شگفتانگیزی دست یافتند: یک بازی تختهای باستانی. این بازی که قدمت آن بین ۲۴۰۰ تا ۲۶۰۰ پیش از میلاد تخمین زده شده، در مقبرهای شبیه به کتاکومب (Catacomb) قرار داشت.
هرچند تخته بازی کامل به نظر میرسید، اما متأسفانه قوانین بازی همراه آن دفن نشده بود. این امر، راز بزرگی برای باستانشناسان و پژوهشگران باقی گذاشت. آنها باید از طریق سرنخهای دیگر، از جمله بررسی بازیهای مشابه در تمدنهای همدوره، به بازسازی این بازی و قوانین آن میپرداختند.
بازی سلطنتی اور؛ کلیدی برای رمزگشایی
یکی از مهمترین منابع در بازسازی قوانین بازی شهر سوخته، بازی سلطنتی اور (Royal Game of Ur) بود. این بازی باستانی که در بینالنهرین و در همان دوران بازی شهر سوخته رواج داشت، خوشبختانه قوانین این بازی روی لوحی به خط میخی پیدا شده بود.
این لوح توسط پژوهشگر برجسته بریتانیایی، اروینگ فینکل (Irving Finkel)، رمزگشایی شد. بر اساس پژوهشهای او، بازی سلطنتی اور یک بازی مسابقهای استراتژیک با استفاده از مهرهها و تاس بوده است. قوانین این بازی، سرنخهایی ارزشمند برای بازسازی قوانین بازی شهر سوخته به دست داد.
مقالهای علمی در این مورد توسط سام جلوه از دانشگاه اسکس، دانشکده علوم کامپیوتر و مهندسی الکترونیک و دکتر حسین مرادی، ناظر کاوش منطقه مسکونی در شهر سوخته نوشته شده است (+)
پیشنهاد قوانین بازی شهر سوخته
پژوهشگران بر اساس تخته بازی کشفشده و مقایسه آن با بازی سلطنتی اور، قوانینی احتمالی را پیشنهاد کردند. این بازی، همانند بازی سلطنتی اور، مبتنی بر مسابقه مهرهها در مسیری مشخص است. اما به نظر میرسد که بازی شهر سوخته دارای عناصر استراتژیک بیشتری باشد.
در این بازی، مهرههایی به نام مهرههای مسدودکننده (Blocker Pieces) وجود دارند که میتوانند حرکت حریف را محدود کنند. این مهرهها نمیتوانند به مهرههای مشابه خود حمله کنند، اما حرکت آنها با استفاده از اعداد خاص در تاس ممکن است.
قوانین پیشنهادی پژوهشگران به این صورت است که بازیکنان باید مهرههای خود را با پرتاب تاس حرکت دهند. هدف نهایی این است که تمامی مهرهها را پیش از حریف به انتهای مسیر برسانند. همچنین بازیکنان میتوانند با حمله به مهرههای حریف، آنها را به نقطه شروع بازگردانند.
تجربه بازی؛ بازگشت به گذشته
تیم تحقیقاتی، قوانین پیشنهادی را بر روی ۵۰ بازیکن با تجربه امتحان کرد. این بازیکنان علاوه بر تجربه بازی، نظرات خود را درباره کیفیت و جذابیت قوانین ارائه دادند. نتیجه این آزمایش نشان داد که بازی، حتی با وجود عدم اطمینان کامل به قوانین اصلی، همچنان جذاب و چالشبرانگیز است.
این بازی که به گفته تیم تحقیق، نسخهای بسیار قدیمی از تختهنرد (Backgammon) به نظر میرسد، اکنون به صورت آنلاین در دسترس علاقهمندان قرار دارد و امکان تجربهای نزدیک به بازی اصلی را فراهم میکند.
بازیهای باستانی؛ پلی به گذشته
بازی شهر سوخته تنها یک سرگرمی نیست؛ بلکه دریچهای است به سوی گذشته، به دنیای تمدنهای کهنی که با خلاقیت و نوآوری خود، اشتیاق انسانها را برای رقابت و استراتژی به نمایش میگذاشتند. بازسازی این بازی نه تنها نشاندهنده توانایی پژوهشگران برای رمزگشایی تاریخ است، بلکه نمادی از تلاش انسان برای ارتباط با گذشتههای دور است.
هرچند ممکن است قوانین دقیق بازی برای همیشه ناشناخته بمانند، اما تلاش برای احیای این بازی، خود سفری است به اعماق تاریخ و فرهنگی که هزاران سال پیش در آن شکوفا شد.
این نوشتهها را هم بخوانید