پوسیدگی مغز: کلمه سال ۲۰۲۴ انتخابی آکسفورد، بازتابی از غرق شدن در رسانههای اجتماعی
مقدمه: وقتی ذهنها از اسکرولهای بیپایان فرسوده میشوند
همه ما این لحظه را تجربه کردهایم: ساعتها اسکرول بیپایان در شبکههای اجتماعی، غرق شدن در کلیپهای کوتاه، و در نهایت یک حس خستگی ذهنی که انگار هیچ چیزی از آنچه دیدهایم، معنای خاصی نداشته است. این رفتارها که به بخشی از زندگی روزمره بسیاری از ما تبدیل شده، حالا یک نام رسمی دارد: «پوسیدگی مغز» (Brain Rot).
آکسفورد، به عنوان ناشر یکی از معتبرترین فرهنگنامههای جهان، این اصطلاح را به عنوان کلمه سال ۲۰۲۴ معرفی کرده است. این انتخاب نه تنها واژهای برای توصیف یکی از پدیدههای فراگیر دوران ماست، بلکه هشداری جدی درباره تأثیرات مخرب مصرف بیرویه محتوای دیجیتال بر سلامت روانی و فکری ما نیز به همراه دارد.
پوسیدگی مغز چیست و چرا به این نام شهرت یافته است؟
«پوسیدگی مغز» به کاهش کیفیت ذهنی و توانایی فکری افراد اشاره دارد که به دلیل مصرف بیش از حد محتواهای بیارزش و بدون چالش در فضای مجازی ایجاد میشود. این اصطلاح اولین بار در سال ۱۸۵۴ توسط نویسنده و فیلسوف آمریکایی هنری دیوید ثورو در کتاب «والدن» به کار رفت. ثورو در نقدی بر سطحینگری جامعه نوشت:
«در حالی که انگلستان برای درمان پوسیدگی سیبزمینی تلاش میکند، آیا هیچ تلاشی برای درمان پوسیدگی مغز نمیشود که به مراتب گستردهتر و مهلکتر است؟»
این عبارت در دوران مدرن، بهویژه در سالهای اخیر، دوباره بر سر زبانها افتاده است. افزایش ۲۳۰ درصدی استفاده از این اصطلاح در سال ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۴ نشاندهنده گسترش آگاهی عمومی درباره تأثیرات منفی مصرف بیرویه محتوای دیجیتال است.
نسلهای جوان و تعامل خودآگاهانه با پوسیدگی مغز
جالب است بدانیم که بیشترین استفاده از اصطلاح «پوسیدگی مغز» توسط نسلهای Z و آلفا صورت گرفته است؛ دو نسلی که بیشترین تأثیر را از شبکههای اجتماعی پذیرفتهاند. این نسلها از یک سو به طور گسترده درگیر مصرف محتواهای دیجیتال هستند و از سوی دیگر، به طور خودآگاه این رفتار را به چالش میکشند.
- میمهای طنز: این نسلها با استفاده از میمهای اینترنتی، آثار منفی «پوسیدگی مغز» را به شیوهای طنزآمیز نقد میکنند.
- آگاهیبخشی در فضای دیجیتال: محتوای آموزشی درباره کاهش زمان استفاده از تلفنهای هوشمند و «دیجیتال دیتاکس» به یکی از موضوعات داغ در شبکههای اجتماعی تبدیل شده است.
- زبان جدید دیجیتال: اصطلاحاتی مانند «Skibidi» برای توصیف محتوای بیمعنا و «Ohio» برای موارد عجیبوغریب، نشاندهنده تأثیر محتوای دیجیتال بر زبان روزمره است.
تأثیر محتواهای بیارزش بر ذهن و روان
«پوسیدگی مغز» صرفاً یک اصطلاح نیست؛ بلکه واقعیتی علمی است که روانشناسان و متخصصان سلامت روان درباره آن هشدار میدهند.
علائم رایج پوسیدگی مغز
- کاهش دامنه توجه: اسکرول بیپایان و تماشای محتواهای کوتاه تمرکز فرد را به شدت کاهش میدهد.
- احساس خستگی ذهنی: مصرف بیش از حد محتواهای بیارزش میتواند به خستگی ذهنی و کاهش خلاقیت منجر شود.
- کاهش توانایی تفکر انتقادی: مواجهه مداوم با اطلاعات سطحی مانع از درک عمیق و تحلیل مفاهیم پیچیده میشود.
پیامدهای بلندمدت
پژوهشها نشان دادهاند که اعتیاد به شبکههای اجتماعی و مصرف محتوای سطحی میتواند خطر ابتلا به اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب و حتی اختلالات شناختی را افزایش دهد.
تأملی بر واژههای سال آکسفورد: آینهای از تحولات اجتماعی
انتخاب واژه سال توسط آکسفورد، همواره بازتابدهنده روندهای فرهنگی و اجتماعی بوده است. در دهههای اخیر، این انتخابها نشاندهنده نگرانیهای جامعه درباره تأثیر فناوری و اینترنت بر زندگی روزمره بودهاند.
- ۲۰۲۳: «ریز» (Rizz)، اصطلاحی که نشاندهنده جذابیت کاریزماتیک در روابط عاطفی است.
- ۲۰۲۲: «حالت گابلین» (Goblin Mode)، که به رفتارهای تنبلانه و خودمحورانه اشاره دارد.
- ۲۰۲۱: «واکسن» (Vax)، که در دوران اوج همهگیری کووید-۱۹ انتخاب شد.
انتخاب «پوسیدگی مغز» بهعنوان واژه سال ۲۰۲۴، گامی دیگر در این مسیر است که به نگرانیهای فزاینده درباره تأثیرات زندگی دیجیتال بر انسانها اشاره دارد.
چگونه از پوسیدگی مغز جلوگیری کنیم؟
خبر خوب این است که پوسیدگی مغز قابل پیشگیری است، اما نیازمند تغییرات رفتاری و فرهنگی است.
راهکارهای فردی
- کاهش زمان استفاده از کل صفحات نمایش: تعیین زمان مشخص برای استفاده از تلفنهای هوشمند و شبکههای اجتماعی.
- دیجیتال دیتاکس: استراحتهای منظم از فضای آنلاین برای بازیابی تمرکز و آرامش ذهنی.
- انتخاب محتوای کیفی: جایگزینی محتواهای آموزشی و الهامبخش به جای محتواهای بیارزش.
اقدامات اجتماعی
- آموزش عمومی: افزایش آگاهی درباره آثار منفی «پوسیدگی مغز» در مدارس و رسانهها.
- قوانین محدودکننده: وضع قوانین برای کاهش محتوای بیارزش در پلتفرمهای دیجیتال.
- ایجاد فضاهای فیزیکی: تشویق به استفاده از فضاهای تفریحی و ورزشی برای کاهش وابستگی به دنیای دیجیتال.
جمعبندی: پوسیدگی مغز، هشداری برای عصر دیجیتال
انتخاب «پوسیدگی مغز» بهعنوان کلمه سال ۲۰۲۴ آکسفورد، چیزی فراتر از یک واژه است. این انتخاب بهعنوان یک هشدار جدی برای جامعه جهانی عمل میکند؛ هشداری درباره چالشهایی که دنیای دیجیتال برای سلامت روانی و فکری انسانها ایجاد کرده است. شاید اکنون زمان آن رسیده باشد که از خود بپرسیم: آیا ذهن ما نیز در حال پوسیدگی است؟
این نوشتهها را هم بخوانید
