چرا برخی چشم آبی هستند؟ زیبایی رازآلود الهامبخش ترانهها و توصیفهای شاعرانه

از دیرباز، رنگ آبی چشمها الهامبخش شاعران، نویسندگان و هنرمندان بوده. در ترانهها، چشمان آبی به دریایی آرام و آسمانی بیکران تشبیه شدهاند و نویسندگان در توصیفهایشان در رمانها این چشمها را نمادی از معصومیت، عمق احساسات و رازهای پنهان. تلقی کردهاند یا شخصیتهایی با چشمان آبی را افرادی خاص، مرموز یا زیبا دانستهاند.
اما راز چشم آبی شدن برخی چیست؟
رنگ چشم چگونه شکل میگیرد؟
رنگ چشم، نتیجه تعامل میان ژنتیک، میزان و توزیع رنگدانه ملانین (Melanin) و نحوه رفتار نور در عنبیه (Iris) است. برخلاف تصور عمومی، هیچ رنگدانه آبی در چشمهای آبی وجود ندارد. همه این زیبایی ناشی از یک پدیده علمی است که به پراکندگی تیندال (Tyndall Scattering) معروف است.
(وجه تسمیه پراکنش یا پراکندگی تیندال، جان تیندال (John Tyndall)، فیزیکدان و طبیعتشناس ایرلندی، است. او در قرن نوزدهم میلادی مطالعات گستردهای در زمینه خواص نور و نحوه پراکندگی آن انجام داد. یکی از کشفهای برجسته او، توصیف پدیدهای بود که در آن نور هنگام عبور از یک محیط شفاف اما حاوی ذرات بسیار ریز، پراکنده میشود.) پراکنش تنیدال شبیه پراکنش ریلی است که در توجیه آبی بودن آسمان به آن اشاره کردیم.
چشمهای قهوهای دارای ملانین فراوان هستند که نور را جذب میکند و رنگی تیره ایجاد میکند. اما چشمهای آبی، به دلیل مقدار کم ملانین، رفتار متفاوتی با نور دارند و طول موجهای کوتاهتر (آبی) را پراکنده میکنند. این فرآیند علمی، راز آبی بودن چشمها را آشکار میکند.
پراکندگی تیندال: جادوی نور و ساختار عنبیه
پراکندگی تیندال زمانی رخ میدهد که نور از میان ذرات ریز یا ساختارهای میکروسکوپی عبور کند. در عنبیه چشمهای آبی، این ذرات شامل فیبرهای استروما (Stroma) هستند که شفاف و فاقد رنگ هستند. وقتی نور وارد این ساختار میشود، طول موجهای کوتاهتر، مانند آبی، بیشتر پراکنده میشوند، در حالی که طول موجهای بلندتر، مانند قرمز، جذب یا عبور داده میشوند. نتیجه این فرآیند، ایجاد رنگ آبی زیبا در چشم است.
چرا همه چشمها آبی نیستند؟
رنگ چشم از طریق ژنتیک تعیین میشود و ژنهای مختلفی در این فرایند نقش دارند. ژن OCA2 و HERC2 از مهمترین ژنهایی هستند که میزان تولید ملانین در عنبیه را کنترل میکنند. ترکیبهای خاصی از این ژنها میتوانند تولید ملانین را کاهش دهند و به رنگ آبی منجر شوند. به همین دلیل است که چشمهای آبی در برخی مناطق جهان، به ویژه شمال اروپا، شیوع بیشتری دارند.
تغییر رنگ چشم نوزادان: یک راز کوچک دیگر
نوزادان اغلب با چشمانی آبی یا خاکستری به دنیا میآیند، زیرا ملانین در عنبیه آنها هنوز به طور کامل تولید نشده . اما در طول چند ماه اول زندگی، میزان ملانین افزایش مییابد و ممکن است رنگ چشم به سبز، فندقی یا قهوهای تغییر کند. این تغییر، بازتابی از فعالیت ژنتیکی و محیطی بدن است.
چشمهای آبی در تاریخ و فرهنگ
چشمهای آبی از گذشتههای دور تا امروز به عنوان نشانهای از زیبایی و جذابیت در فرهنگهای مختلف شناخته شدهاند. در بسیاری از افسانهها، افرادی با چشمان آبی به عنوان افرادی خاص یا حتی الهی توصیف شدهاند. در عین حال، در دنیای مدرن، این رنگ چشم همچنان یکی از ویژگیهای بصری است که توجه و تحسین را به خود جلب میکند.
آیا رنگ آبی چشم مزیتی علمی دارد؟
از نظر عملکردی، تحقیقات نشان دادهاند که افراد با چشمهای آبی ممکن است در شرایط نور کم بینایی بهتری داشته باشند. با این حال، این یافتهها قطعی نیستند و نیاز به پژوهشهای بیشتری دارند. همچنین هیچ تفاوت قابل توجهی در عملکرد کلی بین افراد با رنگهای مختلف چشم وجود ندارد.
پستهای مرتبط:
قدیمیترین شواهد از چشمان آبی: رازهای کودک 17,000 ساله
چشمهای آبی: یک راز فریبنده + فهرستی از ترانههایی که برای مردان و زنان چشمآبی سروده و خوانده شده!
چرا آسمان آبی است؟ پاسخ پیچیدهتر از آن است که فکر میکنید
این نوشتهها را هم بخوانید