راه‌های ساده برای تغییر شخصیت، طبق پژوهش‌های عصب‌شناسی شناختی

هر روز فرصتی تازه است تا تغییر کنیم، اما از کجا باید شروع کرد؟ شاید یک سرگرمی جدید یا یک چالش کوچک کمک کند، اما اگر به‌دنبال تحولی اساسی باشیم، چه؟ آیا واقعاً می‌توان شخصیت را تغییر داد؟ آیا این تغییر می‌تواند بر کیفیت زندگی ما تأثیر بگذارد؟

در علم روان‌شناسی، شخصیت مجموعه‌ای از ویژگی‌هاست که شیوه تفکر، احساس و رفتار ما را شکل می‌دهد. شاید تغییر شخصیت در نگاه اول غیرممکن به‌نظر برسد، اما تحقیقات جدید نشان داده‌اند که نه‌تنها این تغییر امکان‌پذیر است، بلکه می‌تواند بسیار مفید باشد. درک صحیح از نحوه شکل‌گیری شخصیت و روش‌های موثر برای تغییر آن می‌تواند به ما کمک کند تا به نسخه بهتری از خودمان تبدیل شویم.

آیا شخصیت قابل تغییر است؟

شخصیت معمولاً پایدار است، اما مطالعات اخیر نشان داده که می‌توان آن را به‌آرامی و با برنامه‌ریزی تغییر داد. پژوهشگران اروپایی در تحقیقات سال‌های اخیر برنامه‌ای به نام PEACH «مربی شخصیت» را توسعه داده‌اند که به افراد کمک می‌کند ویژگی‌های شخصیتی خود را در جهت دلخواه تغییر دهند.

این برنامه از افراد می‌خواست تا یک ویژگی خاص را انتخاب کنند و سپس با انجام تمرین‌های مشخص، آن را تقویت کنند. برای مثال، اگر هدف افزایش وجدان‌کاری conscientiousness بود، برنامه افراد را به انجام کارهای مهم بدون تعلل تشویق می‌کرد. اگر فردی می‌خواست ذهن بازتری داشته باشد، از او خواسته می‌شد هر روز از یک صحنه زیبا عکس بگیرد.

نتایج این پژوهش نشان داد که تغییرات ایجادشده حتی پس از یک سال باقی می‌مانند و موجب افزایش رضایت کلی از زندگی می‌شوند. این یافته‌ها نشان می‌دهند که شخصیت، برخلاف باور عمومی، انعطاف‌پذیرتر از آن چیزی است که تصور می‌شود.

چگونه تغییر شخصیت را شروع کنیم؟

برای شروع، می‌توان یک آزمون شخصیت انجام داد که ویژگی‌های اصلی فرد را ارزیابی کند. این آزمون‌ها که بیشتر بر اساس مدل پنج‌عاملی شخصیت (Big Five) طراحی شده‌اند، می‌توانند درک بهتری از نقاط قوت و ضعف فردی ارائه دهند.

پنج ویژگی اصلی شخصیت:

• گشودگی به تجربه Openness: میزان تمایل به تجربه‌های جدید و خلاقیت.
• وجدان‌کاری Conscientiousness: میزان انضباط، تعهد و دقت در کارها.
• برون‌گرایی Extraversion: میزان تمایل به تعاملات اجتماعی و لذت‌بردن از آن‌ها.
• موافقت‌پذیری Agreeableness: میزان مهربانی، همکاری و اعتماد به دیگران.
• روان‌رنجوری Neuroticism: میزان تجربه احساسات منفی مانند اضطراب و نگرانی.

هرکسی ممکن است بخواهد یکی از این ویژگی‌ها را تقویت یا تضعیف کند. اما برای موفقیت، باید روش درستی را در پیش گرفت.

استراتژی‌های موثر برای تغییر شخصیت

۱. داشتن انگیزه قوی

اولین گام، داشتن خواسته‌ای واقعی برای تغییر است. بدون اشتیاق و تعهد، تغییرات سطحی خواهند بود. انگیزه باید از درون فرد ناشی شود، نه از فشار اجتماعی یا احساس اجبار.

۲. تغییر عادت‌های فکری و رفتاری

شخصیت تا حد زیادی بر پایه عادت‌ها شکل می‌گیرد. تغییر شخصیت یعنی تغییر این عادت‌ها با تمرین، تکرار و پایداری. عادت‌های جدید باید با سبک زندگی فرد سازگار باشند تا بتوانند جایگزین عادت‌های قدیمی شوند.

۳. استفاده از تکنیک‌های تغییر رفتار

یکی از روش‌های موفق در پژوهش‌ها، استفاده از اصل «اگر-آنگاه» است. برای مثال:

«اگر در صف منتظرم، آنگاه سعی می‌کنم با فرد کناری صحبت کنم» (برای افزایش برون‌گرایی).
«اگر احساس اضطراب کردم، آنگاه یک نفس عمیق می‌کشم و ذهنم را آرام می‌کنم» (برای کاهش روان‌رنجوری).

۴. ارزیابی مداوم و اصلاح مسیر

تغییر شخصیت نیازمند بازبینی منظم است. بررسی میزان پیشرفت و اعمال اصلاحات، بخشی از فرایند موفقیت خواهد بود.

راهکارهای خاص برای تغییر ویژگی‌های شخصیتی

کاهش روان‌رنجوری (Neuroticism)

بیشتر افراد تمایل دارند سطح اضطراب و نگرانی خود را کاهش دهند. مطالعات نشان داده که حتی کاهش اندک در روان‌رنجوری، تأثیری معادل افزایش درآمد سالانه به میزان چشم‌گیر بر کیفیت زندگی دارد.

یکی از تکنیک‌های موثر در این زمینه، روش «اتوبوس ذهن» است. در این روش، فرد تصور می‌کند که راننده اتوبوسی است و افکار منفی مانند مسافرانی هستند که مدام اعتراض می‌کنند. اما راننده می‌تواند کنترل مسیر را در دست داشته باشد و به آن‌ها فرمان دهد.

افزایش وجدان‌کاری (Conscientiousness)

بیشتر افراد برای دستیابی به موفقیت در کار و زندگی، به دنبال افزایش این ویژگی هستند. اما کلید این تغییر در داشتن اراده قوی نیست، بلکه در کاهش وسوسه‌هاست.

به‌عنوان مثال:

وسوسه‌ها را از بین ببرید (مثلاً گوشی را هنگام کار کنار بگذارید).
دیدگاه خود را تغییر دهید (مثلاً به خودتان بگویید که خوراکی‌های ناسالم بی‌کیفیت هستند).
جایگزین‌های جذاب ارائه دهید (مثلاً به‌جای استفاده از گوشی، کتابی جذاب بخوانید).
افزایش برون‌گرایی (Extraversion)

تحقیقات نشان داده که افراد درون‌گرا هنگام رفتارهای برون‌گرایانه، بیشتر از آنچه انتظار دارند لذت می‌برند. حتی احساس می‌کنند که این رفتارها با شخصیت واقعی آن‌ها هماهنگ است.

راهکارهایی برای افزایش برون‌گرایی:

• یادگیری یک زبان جدید، که باعث کاهش خجالت می‌شود.
• تمرین مهارت‌های اجتماعی و حتی تکنیک‌های جذابیت و ارتباط موثر.
• شرکت در فعالیت‌های گروهی که نیاز به تعامل دارند.

نتیجه‌گیری
تغییر شخصیت نه‌تنها ممکن است، بلکه می‌تواند تأثیر مثبتی بر کیفیت زندگی داشته باشد. برای این کار، باید به‌صورت آگاهانه و تدریجی، عادت‌های فکری و رفتاری خود را تغییر داد. موفقیت در این مسیر به انگیزه، تمرین و بازبینی مداوم بستگی دارد.

منبع: sciencefocus