این ۱۵ عامل باعث می‌شوند احتمال ابتلا شما به آلزایمر زودرس افزایش پیدا کند
وقتی اسم زوال عقل (Dementia) می‌آید، اغلب یاد سالمندان می‌افتیم. اما واقعیت تلخ این است که هر سال صدها هزار نفر زیر ۶۵ سال به نوعی از این بیماری مبتلا می‌شوند که به آن زوال عقل زودهنگام (Young-Onset Dementia یا YOD) گفته می‌شود.
در سال ۲۰۲۳، یک پژوهش بسیار گسترده روی جمعیتی بزرگ در بریتانیا انجام شد که دیدگاه ما را نسبت به علل این بیماری تغییر داد. برخلاف تصور رایج که ریشه‌های این بیماری را تنها در ژن‌ها می‌جست، این پژوهش نشان داد که مجموعه‌ای از عوامل قابل کنترل در سبک زندگی و وضعیت سلامت می‌توانند نقش مهمی در ابتلا داشته باشند. این یافته‌ها یک پیام روشن داشتند: شاید بتوانیم با اصلاح رفتارها و شرایط زندگی، ریسک ابتلا را به طرز چشمگیری کاهش دهیم.
۱۵ عاملی که خطر زوال عقل زودرس را افزایش می‌دهند
در این تحقیق، داده‌های بیش از ۳۵۶ هزار نفر زیر ۶۵ سال با دقت بررسی شد. پژوهشگران دریافتند که عوامل زیر ارتباط مستقیمی با افزایش خطر YOD دارند:
- وضعیت اجتماعی-اقتصادی پایین
- انزوا و تنهایی اجتماعی
- اختلال در شنوایی
- تجربه سکته مغزی
- ابتلا به دیابت (Diabetes)
- بیماری‌های قلبی
- افسردگی و مشکلات روانی مزمن
علاوه بر این موارد، کمبود ویتامین D و بالا بودن سطح پروتئین واکنشی C یا CRP (C-Reactive Protein)، که نشانه‌ای از التهاب در بدن است، با خطر بالاتر زوال عقل همراه بودند. همچنین داشتن دو نسخه از ژن ApoE4 ε4، که پیش‌تر در ارتباط با آلزایمر (Alzheimer’s Disease) شناخته شده بود، خطر ابتلا را افزایش می‌داد.
مصرف الکل: رابطه‌ای پیچیده با زوال عقل
یافته‌ها نشان دادند که رابطه میان مصرف الکل و زوال عقل چندان ساده نیست. سوءمصرف شدید الکل باعث افزایش خطر شد. اما جالب اینجاست که نوشیدن متوسط تا نسبتاً زیاد الکل، با کاهش خطر ابتلا همراه بود.
محققان توضیح دادند که این پدیده ممکن است به این دلیل باشد که افراد سالم‌تر و فعال‌تر، معمولاً در گروه نوشندگان متوسط قرار می‌گیرند. در حالی که افرادی که به طور کامل از نوشیدن پرهیز می‌کنند، ممکن است به دلیل بیماری‌های پیشین این کار را کرده باشند.
تحصیلات و قدرت بدنی: محافظان مغز
داشتن تحصیلات رسمی بالاتر یکی از عوامل مؤثر در کاهش خطر زوال عقل زودهنگام بود. هرچه سطح تحصیلات افراد بالاتر می‌رفت، به نظر می‌رسید که ذهنشان برای مدت طولانی‌تری سالم باقی می‌ماند.
در کنار آن، وضعیت جسمانی بهتر -که با اندازه‌گیری قدرت دست (Handgrip Strength) سنجیده شد- نیز نقش محافظتی داشت. افرادی که از نظر بدنی قوی‌تر بودند، احتمال کمتری برای ابتلا به زوال عقل نشان دادند. این نتایج یک پیام قوی داشتند: قدرت ذهن و بدن به هم پیوند خورده‌اند.
اهمیت سلامت روانی در جلوگیری از زوال عقل
پژوهشگران تأکید کردند که فقط جسم نیست که باید مراقبش باشیم؛ ذهن ما نیز به مراقبت نیاز دارد. پرهیز از استرس مزمن، جلوگیری از انزوا و تنهایی، و درمان به موقع افسردگی از گام‌های کلیدی برای حفظ سلامت مغز هستند.
ذهنی که در تنهایی فرسوده می‌شود یا تحت فشار استرس مزمن قرار دارد، زمینه مساعدتری برای زوال عقل ایجاد می‌کند. مراقبت از سلامت روانی، دقیقاً به اندازه خوردن غذای سالم یا ورزش کردن اهمیت دارد.
چرا این نتایج امیدبخش‌اند؟
این تحقیق به طور قطعی نمی‌گوید که این عوامل علت مستقیم زوال عقل هستند، اما تصویر دقیق‌تری از چگونگی بروز آن ترسیم می‌کند.
و نکته‌ی امیدبخش این است: بسیاری از این عوامل قابل تغییرند. به بیان دیگر، اگر آگاهانه تصمیم بگیریم بهتر زندگی کنیم – از تغذیه و ورزش گرفته تا توجه به روابط اجتماعی و مدیریت استرس – می‌توانیم شانس ابتلا به این بیماری ناتوان‌کننده را کاهش دهیم.
تأثیر زوال عقل زودهنگام بر زندگی روزمره
زوال عقل زودرس فقط یک مسأله فردی نیست؛ این بیماری اغلب زندگی خانواده‌ها را دگرگون می‌کند. فرد مبتلا معمولاً در اوج زندگی کاری و اجتماعی خود است: مسئولیت شغلی دارد، خانواده دارد، و برنامه‌های بلندمدتی برای آینده خود و عزیزانش.
پس پیشگیری از این بیماری، نه تنها به حفظ کیفیت زندگی فردی، بلکه به سلامت اجتماعی و اقتصادی خانواده‌ها و جامعه نیز کمک می‌کند. هر گام کوچکی که در جهت آگاهی، آموزش و تغییر رفتارهای پرخطر برداشته شود، می‌تواند آینده‌ای سالم‌تر برای همه ما رقم بزند.
منبع: JAMA Neurology
