آیا می‌توان در آینده، خاطرات را از مغز انسان پس از مرگ استخراج کرد؟ پاسخ‌های واقعی از زبان دانشمندان عصب‌شناس
اگر خاطرات عزیزان از دست‌رفته را بازگردانیم چه می‌شود؟ دانش امروز چه می‌گوید؟
تصور کنید روزی فرا برسد که پس از مرگ، نه‌تنها جسم انسان بلکه خاطرات و ذهن او هم فنا نشود. در دنیایی که داستان‌های سایبرپانک و پروژه‌های جاه‌طلبانه میلیاردرها درباره جاودانگی دیجیتال ذهن ما را به خود مشغول کرده‌اند، این پرسش به واقعیت نزدیک‌تر از همیشه به نظر می‌رسد: آیا می‌توان حافظه‌های انسانی را از مغزی مرده و حفظ‌شده استخراج کرد؟ پژوهشی تازه در این باره از دیدگاه‌های ۳۱۲ عصب‌شناس پرده برداشته؛ کسانی که باور دارند استخراج خاطرات از مغزهای حفظ‌شده دیگر فقط یک تخیل علمی نیست.
خاطرات؛ ردپایی مادی یا فرآیندی گذرا؟
عصب‌شناسان شرکت‌کننده در این تحقیق که در نشریه PLOS One منتشر شد، عموماً بر این باور بودند که خاطرات بر بستری مادی (physical substrate) استوارند؛ چیزی فراتر از یک فرایند پویای زودگذر که با توقف فعالیت مغز محو شود. حدود ۷۰٪ از آنان معتقدند که خاطرات به صورت تغییرات پایدار در اتصالات عصبی، پروتئین‌ها و سایر اجزای سلولی ذخیره می‌شوند. اما پرسش اساسی اینجاست: این زیرساخت مادی دقیقاً چیست؟ پاسخ‌ها متنوع بود و اجماعی بر سر مقیاس یا ویژگی حیاتی برای ذخیره‌سازی حافظه وجود نداشت. از ترکیب اتمی زیست‌مولکول‌ها تا ساختارهای زیرسلولی در مقیاس نانومتر، هنوز بحث‌های علمی در این باره داغ است.
شانس فناوری برای نگهداشت و بازخوانی خاطرات
پژوهشگران همچنین به امکان استفاده از فناوری‌های امروزی برای حفظ ساختار مغز پرداختند. روش‌هایی چون نگهداری از طریق تثبیت با آلدئید و شیشه‌ای‌سازی (vitrification) که ترکیبی از تثبیت شیمیایی و انجماد فوق‌سریع است، از دید عصب‌شناسان محتمل‌ترین گزینه برای حفظ ساختار پروتئین‌ها و سلول‌های مغز به شمار آمد. وقتی از دانشمندان خواسته شد احتمال موفقیت در استخراج خاطرات از یک مغز کرایوپریزرو شده را بیان کنند، پاسخ‌های متنوعی ارائه شد اما میانهٔ این احتمال حدود ۴۰ درصد بود. این عدد نه به معنای قطعیت است و نه در حد صفر است، اما به اندازه‌ای قابل‌توجه است که اندیشیدن به آینده‌ای با چنین فناوری را توجیه کند.
باریکه امید برای شبیه‌سازی کامل مغز انسان
پرسش مهم‌تر این بود: آیا می‌توان روزی یک مغز کامل را شبیه‌سازی و در رایانه بارگذاری کرد؟ باز هم پاسخ‌ها متنوع بود اما میانهٔ برآوردها حدود ۴۰ درصد باقی ماند. دانشمندان پیش‌بینی کردند که اگر این رؤیا روزی محقق شود، احتمالاً تا سال ۲۱۲۵ زمان خواهد برد. اگرچه فاصله علمی زیادی تا تحقق این هدف باقی است، اما هر گام فناوری جدید، از ایمپلنت‌های مغزی تا مدل‌سازی‌های پیچیده عصبی، این رؤیا را کمی به واقعیت نزدیک‌تر می‌کند.
جمع‌بندی
ایده‌ی استخراج خاطرات از مغز انسان پس از مرگ دیگر صرفاً تخیلی علمی نیست و درصد قابل‌توجهی از عصب‌شناسان شانس تحقق آن را جدی می‌دانند. فناوری‌های نوین مانند کرایوپریزرویشن با تثبیت شیمیایی و انجماد شیشه‌ای راه را برای این چشم‌انداز باز کرده‌اند. با این حال، همچنان ناشناخته‌های بسیاری درباره زیرساخت‌های مادی حافظه و مقیاس لازم برای ذخیره‌سازی آن وجود دارد. آینده این حوزه بستگی به پیشرفت علم در شناخت ساختار و عملکرد مغز دارد.
منبع: gizmodo
❓ سؤالات رایج (FAQ)
۱. آیا واقعاً می‌توان خاطرات را از مغز انسان پس از مرگ استخراج کرد؟
دانشمندان احتمال این کار را حدود ۴۰ درصد برآورد می‌کنند، اما هنوز اجماعی بر سر روش و مقیاس لازم وجود ندارد.
۲. فناوری کرایوپریزرویشن چطور به حفظ خاطرات کمک می‌کند؟
این فناوری با تثبیت شیمیایی و انجماد سریع، ساختار سلولی و پروتئینی مغز را حفظ می‌کند تا شاید در آینده بتوان از آن اطلاعاتی استخراج کرد.
۳. چه زمانی شبیه‌سازی کامل مغز انسان ممکن خواهد شد؟
پیش‌بینی دانشمندان نشان می‌دهد که ممکن است تا حدود سال ۲۱۲۵ شاهد چنین پیشرفتی باشیم.
۴. خاطرات دقیقاً در کدام بخش مغز ذخیره می‌شوند؟
اجماعی وجود ندارد، اما بیشتر دانشمندان معتقدند خاطرات در تغییرات پایدار اتصالات عصبی و تعاملات پروتئینی ذخیره می‌شوند.
۵. آیا استخراج خاطرات پس از مرگ می‌تواند به جاودانگی ذهنی منجر شود؟
اگرچه این ایده هیجان‌انگیز است، اما هنوز فاصله زیادی تا تحقق آن باقی مانده و نیازمند پیشرفت‌های بزرگ علمی است.
