اطلاعات کامل در مورد داروی استازولامید، شیوه مصرف و عوارض آن
| Acetazolamide | استازولامید |
Diamox/ Pazamide
طبقه‌بندی فارماکولوژیک استازولامید : مهارکنندهٔ آنزیم کربنیک انهیدراز
طبقه‌بندی درمانی: درمان کمکی گلوکوم زاویهٔ باز/ درمان آدم/ ضد تشنج/ بیماری حاد ارتفاع (پیشگیری و درمان)/ درمان قبل از عمل گلوکوم حاد زاویه بسته، دیورتیک، ضد فلج پریودیک
طبقه‌بندی مصرف در حاملگی: C
اشکال دارویی استازولامید
Tab. 250mg
Inj.: 500mg/vial (As sodium salt)
فارماکوکینتیک، دینامیک و مکانیسم اثر استازولامید
دیورتیک است اغلب در درمان گلوکوم کاربرد دارد باعث دیورز قلیایی می‌شود (مهار برگشت‌پذیر آنزیم کربنیک انهیدراز).
نیمه عمر پلاسمایی استازولامید ۳-۶ ساعت است.
| راه مصرف | شروع تأثیر | پیک تأثیر | مدت تأثیر |
| خوراکی | 1 ساعت | 2-4 ساعت | 8-12 ساعت |
| وریدی | 2 دقیقه | 25/0 ساعت | 4-5 ساعت |
اندیکاسیون‌ها، راه مصرف و دوزاژ استازولامید
قبل از عمل گلوکوم حاد زاویهٔ بسته
بالغین: mg250 خوراکی هر ۴ ساعت یا mg250 خوراکی دو بار در روز برای درمان کوتاه مدت.
در گلوکوم شدید mg ۵۰۰ خوراکی و بعد mg125-250 خوراکی هر ۴ ساعت
کاهش فشار داخل چشمی در گلوکوم‌های ثانویه
برای کاهش سریع فشار داخل چشمی می‌توان mg ۵۰۰ دارو را به صورت IV (تزریق وریدی) تجویز کرد.
این تجویز می‌تواند ۲ تا ۴ ساعت بعد تکرار شود و در صورت نیاز ۱۲۵ تا ۲۵۰ میلیگرم خوراکی هر ۴ ساعت ادامه داده شود.
نکته: تزریق وریدی (IV) بر تزریق عضلانی (IM) ارجحیت دارد زیرا قلیایی بودن محلول دارو سبب ایجاد درد در محل تزریق عضلانی می‌گردد.
اطفال: خوراکی: mg/kg/d ۸-۳۰ در ۴-۳ دوز هر ۶-۸ ساعت
تزریقی:mg/kg/d ۲۰-۴۰ در ۴ دوز هر ۶ ساعت
گلوکوم زاویهٔ باز
بالغین: mg۲۵۰ تا g1 خوراکی در دوزهای منقسم یا ۵۰۰ میلیگرم خوراکی یک یا دو بار در روز
اطفال: مثل گلوکوم زاویهٔ بسته
آدم ناشی از CHF
بالغین: mg۲۵۰-۳۷۵ خوراکی یا تزریقی (صبح‌ها)
اطفال: mg/kg/d5 یا یک روز در میان (صبح‌ها)
آدم ناشی از مصرف داروها
بالغین: mg۲۵۰-۳۷۵ (mg/kg5) خوراکی به صورت یک دوز منفرد روزانه، یک روز در میان یا دو روز در میان
صرع مقاوم به درمان پتی‌مال، گراندمال و فوکال
بالغین و اطفال: mg/kg/d8-30 خوراکی که به ۴ دوز تقسیم می‌شود. حداکثر دوز روزانه g1 است.
نکته: در صورتی که این دارو توأماً با داروهای ضد صرع دیگر تجویز شود، دوز ابتدایی ۲۵۰ میلیگرم خوراکی خواهد بود که به تدریج می‌توان دوز را افزایش داد.
ایجاد دیورز قلیایی
بالغین: mg/kg۵ (mg۲۵۰-۵۰۰ دو تا سه بار در روز خوراکی)
اطفال: mg/kg5 (دو تا سه بار در روز خوراکی)
درمان بیماری حاد ارتفاع
بالغین: mg۲۵۰ هر ۱۲-۸ ساعت
احتمال خطر در صعود ناگهانی به ارتفاع بالاتر از ۲۷۰۰ متر وجود دارد.
بهتر است دارو را ۴۸-۲۴ ساعت قبل از صعود شروع بنمایند و در حین صعود ادامه بدهند اگر علایمی مثل آدم مغزی یا آدم ریوی رخ بدهد باید فرد را به ارتفاع پایین منتقل کرد و از کورتون و کیسه‌های افزایش فشار استفاده نمود.
جلوگیری از نفرولیتیاز اسیداوریکی یا سیستینی
بالغین: روزانه mg۲۵۰ خوراکی، شب‌ها هنگام خواب
فلج‌های پریودیک
بالغین: mg۲۵۰ خوراکی ۲ یا ۳ بار در روز، حداکثر 5/1 گرم روزانه.
کنترااندیکاسیون‌ها و موارد احتیاط استازولامید
حساسیت مفرط به دارو/ نارسایی کبد/ اختلال شدید کلیوی/ هیپوناترمی/ هیپوکالمی/ اسیدوز هیپرکلرمیک/ نارسایی آدرنال
احتیاط: بیماری‌های مزمن تنفسی / DM/ حاملگی و شیردهی/ سابقه هیپرکلسیوری
تداخلات استازولامید
استازولامید موجب کم شدن تصفیه کلیوی داروهای آنتی‌کولینرژیک/ TCAs/ کینیدین/ آمفتامین و پروکائین آمید می‌شود، پس احتمال مسمومیت زیاد می‌گردد.
دفع باربیتورات/ آسپیرین/ لیتیوم زیاد می‌شود.
تداخلات آزمایشگاهی استازولامید
تغییر در جواب آزمایش تعیین پروتئین در ادرار، افزایش سطح اسیداوریک، کاهش هموگلوبین و پتاسیم و احتمال کاهش شمارش WBC و T3U ممکن است رخ دهد.
عوارض جانبی و ناخواسته استازولامید
- CNS: خواب‌آلودگی/ گیجی/ پارستزی
- Derm: راش
- EENT: مشکل شنوایی و میوپی گذرا
- GI: تهوع/ استفراغ/ کاهش اشتها/ اسهال
- GU: سنگ کلیه/ هماچوری/ کریستالوری
- Hemia: آنمی همولیتیک/ آنمی آپلاستیک/ لکوپنی
- Metabolie: اسیدوز هیپرکلرمیک/ هیپراوریسمی بدون علامت/ هیپوکالمی
- Other: هیپرگلیسمی/ آلرژی
مصرف در شیردهی استازولامید
بدون ضرر بودن در شیردهی هنوز ثابت نشده است.
اقدامات پرستاری استازولامید
۱- روزانه میزان وزن و I&O را کنترل نمایید تا میزان از دست رفتن مایعات مشخص گردد. در صورتی که روزانه استفاده شود از تأثیر دارو ممکن است کاسته شود. افراد سالمند را از نظر دهیدراتاسیون بررسی نمایید.
۲- ممکن است میان این دارو و سولفونامیدها واکنش متقابل پدید آید.
۳- از طریق کنترل BP در وضعیت‌های درازکشیده و ایستاده بیمار را از نظر هیپوتانسیون وضعیتی بررسی کنید.
4- الکترولیت‌ها (K، Na، Cl، و همچنین BUN، قند خون، CBC، کراتینین سرم، pH خون، ABG، LFT و تست‌های کبدی) و I&O را کنترل نمایید. ممکن است بیمار به یک رژیم غذایی پر پتاسیم نیاز داشته باشد.
تجویز استازولامید
1- این دارو را در صبح مصرف کنید زیرا می‌تواند به دلیلی خاصیت دیورتیک با خواب تداخلی ایجاد کند.
۲- در صورتی که سطح K کمتر از mg/dl3 شد، از K جایگزین استفاده نمایید.
۳- در صورتی که تهوع ایجاد نماید می‌توان با غذا مصرف کرد که البته به طور مختصری جذب کاهش می‌یابد.
۴- فرآورده‌های کپسولی را هرگز نجوید و یا خرد نکنید.
۵- برای رقیق نمودن این دارو mg ۵۰۰ از دارو را با بیش از ml5 آب استریل مخلوط سازید. تزریق وریدی مستقیم باید به سرعت زیر انجام شود: mg/min ۱۰۰-۵۰۰، رقیق‌سازی می‌تواند با هر یک از محلول‌های رینگر لاکتات، DW10، DW5 و کلرورسدیم 45/0% و 9/0% یا رینگر انجام شود. مدت انفوزیون بیش از ۴-۸ ساعت خواهد بود.
سازگاری با دیگر داروها
سایمتیدین، زانیتیدین
توصیه‌ها
در محیطی تاریک و خنک از دارو نگاهداری کنید و در عرض مدت ۲۴ ساعت داروی رقیق‌شده را مصرف نمایید.
ارزیابی تأثیر مصرف دارو
پاسخ درمانی عبارت است از: کاهش روزانهٔ میزان آدم در پاها، ساق‌های پا و ناحیهٔ ساکروم در بیماران مبتلا به CHF، کاهش میزان مایع زلالیه در بیماران مبتلا به گلوکوم
آموزش به بیمار و خانواده
1- دقیقاً مطابق با دوز تجویزشده دارو را مورد استفاده قرار دهید. در صورتی که یک دوز فراموش شده، به محض به خاطر آوردن از دارو استفاده نمایید و هرگز دوز دارو را دو برابر نکنید.
۲- در صورت پیدایش موارد زیر به پزشک اطلاع دهید: خونریزی غیر عادی، کبودی، پارستزی (بی‌حسی)، ترمور، درد پهلو و یا راش پوستی.
۳- به منظور پیشگیری از پیدایش حساسیت پوستی از ضد آفتاب استفاده نموده و سطح گلوکز خون و ادرار را چک کنید.
۴- در صورت پیدایش خواب‌آلودگی از انجام کارهای خطرناک اجتناب نمایید.
۵- در صورت عدم وجود مورد منع، روزانه ۳-۲ لیتر مایع مصرف کنید.
۶- هر یک از موارد تهوع، سرگیجه، افزایش ناگهانی وزن و تغییرات مدفوع را گزارش کنید.
درمان مصرف بیش از حد دارو
در صورت مصرف خوراکی دارو: لاواژ، کنترل الکترولیت‌ها، تجویز دکستروز سالین، کنترل وضعیت هیدراتاسیون و وضعیت قلبی – عروقی و کلیوی.
