داروی ایرانی ضد ایدز “احتمالا” چه می تواند باشد

این روزها مهمترین خبر پزشکی در ایران ، که همگان درباره آن سوال‌های
فراوانی دارند ، خبر کشف داروهای جدید ایدز توسط پژوهشگران کشورمان است. تأخیر در
اعلام رسمی این خبر باعث شده کم‌کم حاشیه‌های سیاسی هم برای آن
ایجاد شود ، اما فارغ از این مسائل داروی جدید ایدز چه می‌تواند باشد ، کارآیی
احتمالی آن در چه حدی است و با چه مکانیسم احتمالی عمل می‌کند. تا همین چند دقیقه
پیش نمی توانستم حدس بزنم ، اما خبر خبرگزاری فارس ، اطلاعات خوبی در اختیارم قرار
داد :

خوب ، کلیدواژه سلنیوم ، خیلی کمک‌کننده است. بیایید نخست
مروری بر داروهایی داشته باشیم که تا به امروز در درمان ایدز از آنها استفاده
می‌شود.

عامل بیماری ایدز همانطور که می داند ویروسی به نام HIV
است ، که خود انواع مختلف دارد. از نوشتن تاریخچه ، راه‌های انتقال و پیشگیری
خودداری می‌کنم ، چون هم به مقصود اصلی این نوشته نمی‌رسیم و هم شرح همه موارد درباره
این بیماری در قالب یک پست ، امکانپذیر نیست.

 ساختمان ویروس :
ویروس HIV از خانواده رتروویروس‌ها
است. هسته این ویروس حاوی دو رشته RNA تک‌رشته‌ای به همراه
آنزیمی به نام آنزیم ترانس‌کریپتاز معکوس است. خوانندگانی که مختصری زیست‌شناسی
خوانده باشند ، با RNA و DNA آشنا
هستند.
دور هسته و ماتریکس ویروس را پوششی از لیپید دو لایه‌ای فراگرفته ، در میان این
پوشش لیپیدی موادی موسوم به نام گلیکوپروتئین قرار دارد که اینها تمایل زیادی برای
چسبیدن به سلول‌های بدن میزبان دارند.همانطور که می‌دانید عمده بیماریزایی ویروس HIV
از طریق تضعیف سیستم ایمنی بیماران انجام می‌شود.

مختصری درباره پاتوفیزیولوژی یا چگونگی بیماریزایی ویروس
HIV :
از طریق نابود شدن به سلول های ایمنی خاصی از بدن موسوم به سلول‌های T
کمک‌کننده یا T helper که آنها را سلول های T CD4
مثبت هم می‌گویند، بیماریزایی ویروس اعمال می‌شود. برای نابود کردن این سلول‌ها که اعمال مهمی در سیستم ایمنی انجام
می‌دهند ، ویروس HIV‌ می‌بایست ، نخست به سلول هدف بچسبد و
بعد محتوای هسته خود یعنی همان RNA را وارد سلول کند ، بعد
این RNA باید توسط آنزیم ترانس‌کریپتاز معکوس به DNA
دو رشته ای تبدیل شود و در مرحله آخر توسط آنزیمی به نام اینتگراز ، این DNA
وارد DNA بدن میزبان شود ، در آنجا تکثیر شود و در نهایت
موجبات تخریب سلول را فراهم آورد. با کم شدن سلول‌های CD4
مثبت ایمنی بدن انسان کاهش می‌یابد و بدن مستعد ابتلا به انواع عفونت ها می‌شود.

چگونه می‌شود با ویروس ایدز مبارزه کرد؟
خودتان چه فکر می‌کنید؟! در واقع برای مبارزه با هر بیماری نخست باید طریقه
بیماریزایی هر بیماری را شناخت و بعد سعی کرد به وسیله داروهایی جلوی هر کدام از
مراحل را گرفت. پس منطقا اگر ما داروهایی بسازیم که :
– جلوی چسبیدن ویروس به سلول‌های CD4 مثبت را بگیرند.
– یا جلوی آنزیم‌های ویروس را بگیرند ،
می توانیم با ویروس مبارزه کنیم ، تا به حال داروهای زیادی ساخته شده که به این دو
طریق عمل می‌کنند و البته هیچ کدام شفابخش به معنی واقعی کلمه نبوده‌اند. برای
بیشتر شدن تأثیر این داروها توصیه می‌شود ترکیبی از آنها استفاده شود تا با استفاده
از مکانیسم‌های مختلف ، میزان تأثیرشان بیشتر شود.

دسته‌بندی داروهایی که تا به حال ساخته شده:

– مهارکننده‌های نوکلئوزیدی آنزیم ترانس‌کریپتاز معکوس : استفاده از این دسته
دارویی نخستین بار از سال 1987 آغاز شد.
– مهارکننده های غیرنوکلئوزیدی آنزیم ترانس‌کریپتاز معکوس :  از سال 1997
استفاده می‌شوند.
– مهارکننده‌های پروتئازی : از سال 1995 استفاده می‌شوند.
– مهارکننده‌های اتصال و نفوذ ویروس : که از سال 2003 به صورت محدود استفاده
می‌شوند.

خوب همه این حرف‌ها شد مقدمه ای برای بحث نهایی :
داروی
ایرانی درمان ایدز “احتمالا” چه می تواند باشد؟
خبرگزاری فارس در خبر خود گفته که داروی جدید حاوی سلنیوم است. اگر در
اینترنت یک جستجوی ساده انجام دهید متوجه ارتباط سلنیوم و درمان ایدز خواهید شد.
در طی دهه گذشته مطالعات زیادی درباره ایدز و اپیدمیولوژی آن انجام شده ،
محققان متوجه شدند که در مناطقی که  محتوای سلنیوم خاک کم است ، بیماری ایدز
شیوع بیشتری دارد.
حتما شنیده‌اید که ایدز در کشورهای آفریقایی بسیار شایع است به طوری که در کشورهای
زیمباوه و بوتسوآنا از هر 4 نفر یک نفر به این بیماری مبتلاست و کشورهای دیگر هم
حال و روز بهتری ندارند. اما آمار در مورد کشور آفریقایی سنگال چیز دیگری می‌گوید. در این
کشور تنها 1.77 درصد مردم به این بیماری مبتلا هستند. علت
می تواند چه باشد؟ مسلما تفاوت رفتاری و یا دانش جلوگیری از بیماری نمی‌تواند علت
این تفاوت شیوع را توجیه کند. تنها علتی که توانسته‌اند پیدا کنند ، غنی بودن خاک
سنگال از سلنیوم است.

در چین هم متوجه شده‌اند که مناطق جغرافیایی که سلنیوم کمی در
خاک خود دارند ،‌شیوع بیشتری از بیماری های ویروسی ایدز ، هپاتیت B
و Cو همچنین کوکساکی نشان می‌دهند.

در شانزدهمین کنفرانس بین‌المللی ایدز در تورنتوی کانادا ، در
تاریخ 14 آگوست 2006 ، نتیجه یک تحقیق در نیجریه منتشر شد که بر اساس آن اعلام شد که
مکمل های سلنیومی می‌توانند تأثیر داروهای ضد رتروویروسی را بهبود دهند.
در این پژوهش 117 بیمار مبتلا به ایدز ترکیبی از داروهای ضد ویروس ایدز و 200
میکروگرم سلنیوم دریافت کردند و در مقابل 170 بیمار فقط داروی ضد ایدز دریافت کردند
، سپس به مدت 72 هفته تأثیر درمان در دو دسته مورد بررسی قرار گرفت. نتایج همه
حاکی از وضعیت  بالینی و شاخص‌های آزمایشگاهی بهتر گروه اول بودند.

 حدس‌های من درباره
داروی ایرانی ایدز:
– مکمل خاصی حاوی سلنیوم و دیگر ریزمغذی‌ها و اسیدهای آمینه است ، اسیدهای آمینه‌ای
مثل گلوتامین ، تریپتوفان و سیستئین.
– ترکیبی از داروهای مرسوم و سلنیوم است.
– و شاید حاوی داروهای مرسوم ضد ایدز باشد که سلنیوم به طریقی وارد بنیان مولکولی
دارو شده است.

به سومی بیشتر فکر می‌کنم ، چون اولی و دومی قبلا تا حدی انجام
شده  و مقاله های آن هم در اینترنت قابل دسترسی است.

البته همه اینها حدس است و از همان کلیدواژه سلنیوم خبرگزاری
فارس ناشی شده است. باید منتظر خبر اصلی بود. امیدوارم خبر به صورت کامل و همراه
جزئیات منتشر شود.

پی‌نوشت : سعی کردم مطلب را به زبان ساده بنویسم.
همکاران اگر نظر و راهنمایی دارند ، دریغ نفرمایند ، به فکر نوشتن نسخه کامل مقاله
هم هستم ولی وقت عنصر کمیابی است.