استراتژی (نه چندان) شیطانی که در پس هر محصول گوگلی نهفته است

در این وبلاگ بارها و بارها از گوگل سخن گفته‌ایم. محصولاتش را معرفی کرده‌ایم و از خوبی‌ها و بدی‌هایش نوشته‌ایم. این مطلب نیز با دیدی کلی‌نگر و اندکی بدبینانه می‌تواند تکمیل کننده همه مطالبی باشد که تا کنون درباره گوگل در این‌جا منتشر شده است. یکی از استراتژیست‌های «جست‌وجو» به نام AJ Kohn یکی از شفاف‌ترین توضیحات را درباره انگیزه و نحوه کسب درآمد گوگل در وبلاگش با نام کور پنج ساله (که اشاره به یکی از تکنیک‌های بهینه‌سازی جست‌جو است) منتشر کرده است. هرچند ممکن است همه ما با لفظ شیطانی چندان موافق نباشیم و اصولا برگردان واژهevil به شیطانی دقیق نیست و باید تفاوت‌های فرهنگی را در این میان نظر گرفت، همچنان که دیوانه، ترجمه دقیق crazy نمی‌تواند باشد!

در این نوشته که خواندن آن را به همه خوانندگان این مطلب توصیه می‌کنیم او در ساده‌ترین توصیف ممکن می‌گوید که هدف و شیوه کسب درآمد گوگل تنها بر یک اصل استوار است:

«وادار کردن افراد به استفاده هرچه بیشتر از اینترنت»

و به نظر می‌رسد چنین شیوه کسب‌وکاری کاملا در راستای حرکت به سوی تکینگی (Singularity) آن هم در ماشین‌های بدون راننده گوگل است. بر اساس چنین نسخه شیطانی، چون هر کاری که ما به صورت آنلاین انجام می‌دهیم منجر به کسب درآمد برای گوگل می‌شود، تمام کاری که گوگل باید انجام دهد این است که «سرعت و میزان دسترسی به اینترنت را افزایش دهد . . . تا فاصله هر فعالیتی با اینترنت را کمتر کند.»

برای اثبات چنین ادعایی Kohn به صورت سیستماتیک ۱۳ محصول گوگل را بررسی می‌کند، و نشان می‌دهد چگونه این اصل روی همه آن‌ها صادق است. او ازمرورگر کروم سخن می‌گوید و این‌که هدف از عرضه آن کم کردن فاصله شما و اینترنت است. یا مثلا ماشین بدون راننده‌ای که وقت شما را آزاد می‌کند تا بیشتر بتوانید به وبگردی بپردازید! جالب این‌که این موضوع، یعنی ساختن تجربه کاربری سریع‌تر و لذت‌بخش‌تر، به باور بسیاری از کارکنان شرکت درباره کاری که می‌کنند نیز تبدیل شده است. و اثر جانبی چنین برداشتی افزایش سود شرکت است.

البته اگر در مورد آدریان بژان (Adrian Bejan) و تئوری ساختاری (Constructal Theory) او بدانید و توضیحات او در این باب که چگونه طراحی سازوکار و گردش سیستم‌ها را بهبود می‌بخشد را خوانده باشید،  در آن صورت سازوکار گوگل برای‌تان واضح و بدیهی خواهد شد. (و البته کمتر آن را شیطانی می‌بینید.) گوگل از زمان همان موتور جست‌وجوی اولیه‌اش به صورت پیوسته در حال نوآوری برای بهبود بخشیدن کیفیت نتایج جست‌وجو بوده است. بهبود زمان در حد چند میلی‌ثانیه یا تکمیل خودکار کلمه‌ای که تایپ می‌کنید نمونه‌ای از این تلاش‌ها هستند. گوگل سعی کرده است مرحله به مرحله موانع و مشکلات میان کاربر و اینترنتُ محصولات و خدماتش  را با شیوه‌ای مهندسی هدف قرار دهد. به این ترتیب این شرکت فیزیک سیستمی که می‌شناسیم را تغییر خواهد داد.

به گفته Kohn هدف از عرضه کروم، بیش از کسب سهم از بازار افزایش سرعت وبگردی است: «موضوع کروم کاهش شکاف میان مرورگر و اینترنت است.» و چه راهی از این بهتر که خود وب را سریع‌تر کنیم؟ و همین جا است که SPDY وارد می‌شود. این پروتکل آزمایشی طراحی شده است تا زمان لود شدن صفحات وب را کاهش دهد. به spdy:// به دیده نسخه سریع‌تر http:// بنگرید. این پروتکل ممکن است پایه اصلی HTTP 2.0 باشد. Kohn‌ فراموش کرده است به امکاناتی که گوگل برای سریع تر کردن وب در اختیار توسعه‌دهندگان قرار می‌دهد، اشاره کند. SPDY و WebP (فرمتی تصویری که برای وب بهینه شده است) تنها بخشی از این تلاش‌ها هستند. با کمک این امکانات شرکت‌ها می‌توانند وب‌سایت‌های سریع‌تری بسازند.

شاید یکی از عجیب‌ترین سیاست‌های گوگل عرضه فیبرهای گوگل در کانزاس سیتی بوده است. فیبرهای گوگل درواقع یک برنامه پایلوت یا آزمایشی است که نمی‌تواند پوششی سرتاسری در آمریکا داشته باشد، اما نشان می‌دهد که گوگل تا چه حد عزمش را برای کاهش فاصله میان افراد و اینترنت (و البته سرویس‌های خودش) جزم کرده است.

در حوزه موبایل هم گوگل با اندرویید و سهم عظیم کاربرانش  در بازار موبایل سلطنت اپل را تهدید می‌کند و پس از خرید بخش موبایل موتورولا شایع شده است که تا ماه می امسال با یک XPhone قدرتمند با عمر باتری طولانی، شارژ بی‌سیم و بدنه‌ای مقاوم بازار را قبضه خواهد کرد. بیشتر این دستگاه‌های همراه اندروییدی رقیب سیری یعنی Google Now  را اجرا خواهند کرد. گوگل شروع به سروکله زدن با وای‌فای هم کرده است و در مانتین ویو اتصال رایگان اینترنتی از وای‌فای را برای عموم فراهم کرده است و حتی قصد دارد بخشی از طیف فرکانسی موسوم به White Space را هم به نوعی از سوپر وای‌فای تبدیل کند تا دسترسی به اینترنت را برای افراد بیشتری فراهم کند. گوگل درایو و کروم‌بوک هم محصولات ارزان یا رایگانی هستند که کاربر را دائما متصل نگاه می‌دارند. و قدم بعدی برای گوگل محاسبات همه‌جا حاضر با محصولی مانند عینک گوگل است.

تمام این اقدامات خرد و کلان همه در راستای ساخت دنیایی است که به گفته Kohn در آن «فاصله شما و اینترنت تقریبا به صفر می‌رسد.» در دنیایی با این سیستم فیزیکی جدید، گوگل برتری فوق‌العاده‌ای بر سایر شرکت‌ها دارد. یکی از دلایل عمده این برتری این است که سرپا بودن و سود بردن گوگل به عنوان یک شرکت، در بیشتر مواقع مستلزم برآوردن خواسته‌ها و نیازهای کاربران است. آن‌ها اینترنت را سریع‌تر می‌کنند و ما بیشتر از آن استفاده می‌کنیم. آن را غنی‌تر می‌کنند و ما باز بیشتر مصرف می‌کنیم. وارد شدن به عرصه سخت‌افزار و پروژه فیبر گوگل نشان می‌دهد که این شرکت می‌خواهد به شیوه‌های مستقیم‌تری برای کسب درآمد از مشتریانش دست یابد تا تنها به درآمد تبلیغات آنلاین محدود نباشد. البته جالب است که وادار کردن مشتریان به پرداخت مستقیم پول باعث می‌شود که علایق و زمان وبگردی آن‌ها کمتر توسط مشتریان تبلیغاتی گوگل مورد تعرض قرار بگیرد.این شیوه شاید چندان هم شیطانی نباشد.

 پی‌نوشت (علیرضا مجیدی): مرحله بعدی این مسیر را می‌توان حدس زد، همان گونه نویسندگان علمی-تخیلی پیش از این حدس زده‌اند: یکی شدن ذهن و اینترنت و کامپیوترها. زمانی که در سری بنیاد، «ینیاد اول» از نظر فناوری پیشرفت‌های سریعی کرد، کامپیوترهایی تولید کرد که در آن دیگر برای ارتباط با کامپیوتر نیاز به هیچ رابط کاربری خاصی نبود:
«تراویز» می‌توانست دو دستش را بر صفحه‌ای بنهد و بی‌درنگ هر سؤالی که در ذهنش مطرح می‌شد را در قالب حواس مختلفش درک کند و هر خواهش ذهنی‌اش بی‌درنگ اجرا شود. او و کامپیوتر دیگر در قالب یک تن، یکی شده بودند.

با عینک گوگل و وسایل رایانشی پوشیدنی، ما در سال‌های پیش رو، گامی به این سو برخواهیم داشت. آیا زمانی خواهد رسید که در ادامه این راهبرد «شیطانی»مبتکرانه، هر رؤیا و سؤال و خواهشمان، بی‌درنگ به سرورهای گوگل منتقل شوند و ما در خواب و بیداری با کمک گوگل در اینرتنت باشیم و عالم آفلاین و آنلاین‌مان یکی شود؟!

منبع (+)