پریسم: آن‌چه که باید درباره رسوایی پایش اینترنت در آمریکا بدانید

 اخبار مربوط به جاسوسی دولت آمریکا در اطلاعات خصوصی شهروندان در فضای مجازی شوک بزرگی را به کل جامعه IT‌ وارد کرده است. این اخبار در مرحله نخست توسط واشینگتن پست و گاردین منتشر شده، و در اندک زمانی به تیتر اصلی تمام رسانه‌های خبری تبدیل شدند. اما هجوم ناگهانی این اخبار و حجم عظیم آن‌ها باعث شده است که بسیاری از جزییات آن بی‌خبر مانده یا درباره برخی مطالب تردید داشته باشند.

در وب فارسی نیز گرچه سایت‌های خبری به این موضوع اشاره کردند، اما مطلب مفصل و جامعی درباره این حادثه منتشر نشده است. به همین دلیل احتمالا در قالب چند پست به تفصیل درباره این حادثه صحبت خواهیم کرد. در اولین قدم و برای آشنایی بیشتر، در این پست با ترجمه مطلبی که در The Next Web منتشر شده است، اطلاعات پایه‌ای در این زمینه را با شما به اشتراک می‌گذاریم.

مبانی

1- پریسم نام سری برنامه گردآوری داده‌ای است که از دل لایحه محافظت از آمریکا (Protect America Act) بیرون آمده است. این لایحه در سال 2007 توسط کنگره آمریکا تصویب شد و امکان شنود و استراق سمع مکالمات اتباع بیگانه با یکدیگر (احتمالا چه در داخل آمریکا و چه از داخل آمریکا به خارج آن) را بدون نیاز به دستور قضایی برای دولت فراهم می‌آورد.

2- این برنامه قرار بود به عنوان یک ابزار ضد تروریستی مورد استفاده قرار بگیرد که به مقامات دولتی ایالات متحده اجازه می‌داد به داده‌ها و اطلاعات متعلق به مظنونانی دسترسی پیدا کنند که از دید دولت می‌توانستند خطری برای ایالات متحده محسوب شوند.

3- مقامات دولتی اخیرا مجموعه‌ای از «حقایق» را درباره این برنامه منتشر کرده‌اند. در این سند اشاره شده است که کنگره در جریان روند کار این برنامه بوده است. همچنین در این سند آمده است که پریسم «یک برنامه جمع‌آوری داده یا داده‌کاوی مخفی نبوده است. پریسم یک سیستم کامپیوتری دولتی است که کار دولت در جمع‌آوری قانونی اطلاعات مربوط به اتباع بیگانه را از طریق فراهم‌اورندگان خدمات ارتباطی الکترونیک [نظیر ایمیل و چت] آن هم زیر نظر دادگاه، ساده می‌کرده است.

 گزارش‌های اولیه

1- هم واشینگتن پست و هم گاردین در مرحله نخست ادعا کردند که NSA [آژانس امنیت ملی آمریکا سرنام National Security Agency] برای پایش داده‌ها به سیستم‌های متعلق به ۹ شرکت اینترنتی دسترسی مستقیم داشته است. آن‌طور که در یک نامه محرمانه شرح وظایف مربوط به این پروژه آمده است، این اطلاعات برای «برنامه‌ریزی موثر، جهت‌دهی و اداره سیستم پایش و تشخیص فعالیت‌های نارکوتروریسم غیرقانونی» مورد استفاده قرار می‌گرفتند. لازم به ذکر است که در سند منتشر شده‌ای که پیشتر به آن اشاره کردیم دسترسی مستقیم انکار نشده است، در عوض آمده است که «دولت ایالات متحده به صورت یک‌جانبه فقط اطلاعات را از سرورهای فراهم‌کنندگان خدمات ارتباطی الکترونیک آمریکا کسب نمی‌کرده است.»

۲- فهرست شرکت‌هایی که داده‌ها از آن‌ها جمع‌آوری می‌شده است شامل مایکروسافت، یاهو، گوگل، فیس‌بوک، پال‌تاک، یوتوب، اسکایپ، AOL و اپل بوده است. البته گزارش شده است که سرویس‌هایی نظیر دراپ‌باکس هم قرار بوده به این فهرست اضافه شوند.

۳- مناقشات در اصل بر سر این موضوع شکل گرفتند که آیا شرکت‌های مورد بحث به صورت مخفیانه در پایش داده‌ها مشارکت کرده‌اند و آیا پریسم شهروندان ایالات متحده را نیز به صورت غیرقانونی (بدون دستور قضایی) مورد جاسوسی قرار می‌داده است یا خیر.

۴- گاردین ادعا کرده است که شیوه به کار رفته برای پایش ترافیک اطلاعات، امکان جمع‌آوری داده‌های اتباع آمریکا را هم فراهم می‌کرده است.

۵- واشینگتن پست نگاه ریزبینانه‌تری به این موضوع داشته و در نهایت به این نتیجه رسیده است که جمع‌آوری‌کنندگان این داده‌ها «حداقل 51 درصد مطمئن بوده‌اند» که داده‌ها به اتباع بیگانه تعلق دارد. چنین نتیجه‌گیری به این معنی است که ممکن است حجم قابل‌توجهی از داده‌های اطلاعات شهروندان ایالات متحده نیز به صورت تصادفی جمع‌آوری شود. اما از این موضوع در راهنماهای آموزشی NSA صرف‌نظر شده و آمده است «چیزی نیست که مایه نگرانی شود».

6- واشینگتن پست اعلام کرده است که این اطلاعات توسط یک «افسر اطلاعاتی مسئول» افشا شده است، چرا که او فکر می‌کرده این کار آژانس با این کار «به شدت به حریم خصوصی افراد تجاوز می‌کند». این منبع ناشناس افزوده بود: «آن‌ها تقریبا می‌توانند شکل‌گیری ایده‌های‌تان را درست در هنگام تایپ آن‌ها ببینند.»

تکذیب‌ها

1- تمام شرکت‌هایی که در گزارش اولیه به آن‌ها اشاره شده بود، مشارکت در چنین برنامه‌ای را تکذیب کردند. بعد از این تکذیب‌ها واشینگتن پست از ادعای اولیه خود مبنی بر این‌که شرکت‌ها «آگاهانه» در پروژه جمع‌آوری داده پریسم مشارکت داشته‌اند عقب‌نشینی کرد.

2- نامه‌ای که از سوی جیمز آر کلپر (James R. Clapper) مدیر سازمان اطلاعات ملی (National Intelligence) منتشر شد، ادعا شده بود که مطالب منتشر شده در گاردین و واشینگتن پست هر دو شامل «اشتباهات متعددی» است. کلپر کلا موضوع جاسوسی پریسم در داده‌های اتباع آمریکا را رد کرد اما درباره سایر جزییاتی که اعتقاد داشت نادرست هستند چیزی نگفت.

3- لری پیج مدیرعامل گوگل کمی بعدتر در پستی با عنوان «What the . . .?» که در بلاگ رسمی گوگل منتشر شد، دوباره مشارکت در پریسم را رد کرده و خواستار شفافیت بیشتری در تعامل دولت و شرکت‌های حوزه فناوری شد.

۴- مارک زاکربرگ مدیرعامل فیس‌بوک هم قاطعانه مشارکت در پریسم را رد کرده و گزارش‌های منتشر شده درباره آن را «ظالمانه و ناراحت‌کننده» خواند. او هم‌چنین گفته است: «که فیس‌بوک هیچ‌گاه مانند ورایزون درخواست یا حکم قانونی برای جمع‌آوری متادیتا در حجم زیاد را از سوی هیچ آژانس دولتی دریافت نکرده است. و اگر چنین درخواستی را دریافت می‌کردیم، با شدت با آن برخورد می‌کردیم. ما تا دیروز چیزی درباره پریسم نشنیده بودیم.»

پیشرفت‌های بعدی

۱- یکی از مقاله‌‌های بعدی گاردین ادعا کرده بود که آژانس اطلاعات بریتانیا GCHQ نیز به داده‌های پریسم دسترسی داشته است. این گزارش براساس اسنادی تنظیم شده بود که به دست روزنامه گاردین افتاده بود و نشان می‌داد GCHQ از ژوئن 2010 می‌توانسته به سیستم پریسم دسترسی پیدا کند. این مدارک هم‌چنین نشان می‌داد که آژانس اطلاعاتی بریتانیا در سال گذشته با استفاده از این داده‌ها 197 گزارش اطلاعاتی را تنظیم کرده است.

2- باراک اوباما رییس جمهور ایالات متحده در نطقی وجود پریسم را تایید کرد و ادعا کرد که این برنامه «به شهروندان ایالات متحده و کسانی که در آن‌جا سکونت دارند ارتباطی نداشته است.» او افزوده بود: «دلایلی برای محرمانه بودن این پروژه‌ها وجود دارد. به نظر می‌رسد تفکری شکل گرفته که هر برنامه محرمانه و سری را با دلیل یا بدون دلیل مشکوک می‌داند. اما واقعیت این است که در تاریخ مدرن ما برنامه‌های متنوع زیادی هستند که به عنوان پروژه‌های محرمانه طبقه‌بندی می‌شوند.»

3- رویترز به منابعی اشاره کرد که می‌گفتند برنامه پریسم همان‌طور که در گزارش‌های اولیه آمده است یک حمله تروریستی را در سیستم متروی نیویورک خنثی کرده است. هرچند به ادعای BuzzFeed گزارش‌های مردمی حاکی از این بوده است که این عملیات، یک عملیات پلیسی معمولی بوده است که یک برنامه حمله را در سال 2009 خنثی کرده است.

4- اسلایدی که به تازگی فاش شده است تاکید می‌کند که پریسم امکان دسترسی مستقیم به سرورهای برخی از شرکت‌های اینترنتی را فراهم می‌کرده است. این موضوع در حالی آشکار شد که بسیاری از این شرکت‌ها دسترسی مستقیم دولت به سرورهای‌شان را رد کرده بودند. به نظر می‌رسد این مساله به تناقضی غیرقابل حل تبدیل شده است و شاید مشکل به مفهوم و معنای دسترسی مستقیم بازگردد!

آیا پریسم چندان که به نظر می‌رسید مهم نیست؟

1- ۲۴ ساعت بعد از انتشار این خبر، مجموعه جدیدی از گزارش‌ها منتشر شدند که به تفصیل بیشتری نشان می‌دادند که سرویس‌های امنیتی آمریکا و شرکت‌های اینترنتی بزرگ چگونه با هم کار می‌کنند. نیویورک تایمز گزارشی را منتشر کرد که در آن ادعا شده بود، همان شرکت‌هایی که در گزارش گاردین از آن‌ها نام برده شده بود با دولت آمریکا بر سر نحوه به اشتراک‌گذاری اطلاعات مذاکره کرده‌اند. اما در همین گزارش هم آمده بود که شرکت‌های مورد بحث «تمایز آشکاری را میان فراهم کردن دسترسی کامل به سرورهای‌شان برای دولت در جهت جمع‌آوری اطلاعات کاربران و ارایه داده‌های خاص برمبنای حکم‌های مجزای قضایی قایل شده‌اند.»

۲- در گزارش نیویورک تایمز آمده است: «حداقل در دو مورد (گوگل و فیس‌بوک) یکی از نقشه‌های مورد بحث ایجاد پورتال‌هایی مجزا و امن در بعضی موارد حتی روی سرورهای شرکت بوده است. این اتاق‌ها درواقع نمونه دیجیتال اتاق‌های امن فیزیکی هستند که مدت‌هاست برای نگهداری اسناد سری از آن‌ها استفاده می‌شود. به گفته افرادی که در این مذاکرات شرکت داشته‌اند، دولت از طریق این اتاق‌های امن آنلاین تقاضای دریافت داده‌ای خاص را مطرح کرده، شرکت‌ها آن داده‌ها را جمع‌آوری کرده و در اتاق قرار می‌دادند و دولت آن‌ها را از آن‌جا برمی‌داشت.»

3- اما گوگل دوباره تکذیبیه‌ای را منتشر کرده است که این بار به گزارش نیویورک تایمز مبنی بر شیوه اشتراک داده شبه دراپ‌باکس مربوط می‌شود. در این سند ادعا شده است که چنین قراردادی هرگز وجود نداشته است.

۴- در همین حال CNET از قول یک منبع اطلاعاتی نقل می‌کند که: «مساله شبیه چیزی که در مقالات نمایشی گاردین و واشینگتن پست آمده نیست. هیچ کدام از آن‌ها صحت ندارد! مساله تنها روالی قانونی و فرمالیته است که شرکت‌ها موظف به رعایت آن هستند.» منبع دیگری هم می‌افزاید: «شما نمی‌توانید فهرست تمام کسانی که در پاکستان عبارت X را جست‌وجو کرده‌اند را به دست بیاورید . . . درخواست هنوز باید جزییات بیشتری داشته باشد.»

افشا کننده اسرار خود را معرفی می‌کند

۱- گاردین مصاحبه‌ای مفصل با ادوارد اسنودن (Edward Snowden) را منتشر می‌کند که یکی از همکاران سابق CIA در حوزه فناوری بوده است.

۲- اسنودن که ۲۹ سال سن دارد، اکنون در هنگ‌کنگ به سر می‌برد و در حال تماشای پخش شدن خبری که افشا کرده در سراسر جهان است. البته او نگران احتمال ردگیری و تعقیب خودش نیز هست. او به صورت خاص هنگ‌کنگ را انتخاب کرده است، چرا که اعتقاد دارد که دولت این کشور مدافع آزادی بیان است و به احتمال دربرابر درخواست آمریکا برای مسترد کردنش مقاومت خواهد کرد.

3- او می‌گوید که به دنبال شهرت نبوده است، اما نمی‌توانسته ناشناس بماند. او به گاردین گفته است: «هیچ قصدی برای پنهان کردن هویت‌ام ندارم چرا که معتقدم کار اشتباهی نکرده‌ام.»

4- او درباره انگیزه‌اش می‌گوید: «من می‌خواهم تمام آن (زندگی راحت پیشین) را قربانی کنم چرا که اگر به دولت ایالات متحده اجازه می‌دادم حریم شخصی، آزادی اینترنت و آزادی‌های فردی مردم دنیا را با این ماشین عظیم نظارتی که به صورت سری در حال ساخت بود، نابود کند وجدانم مرا راحت نمی‌گذاشت.»

5- اطلاعات بیشتر درباره اسنودن را می‌توانید از این‌جا کسب کنید.

منبع (+)

---

  این نوشته‌ها را هم بخوانید