– سرطان روده بزرگ یا سرطان کولورکتال شایع‌ترین سرطان احشائی است و سومین علت مرگ ناشی از سرطان در مردان و زنان است.
– میزان بروز سرطان روده بزرگ با افزایش سن افزایش می‌یابد و در ۷۰-۶۰ سالگی به حداکثر می‌رسد.
– سرطان روده بزرگ شایع و کشنده است؛ ولی معمولاً به آهستگی رشد می‌کند. غربالگری منظم با کولونوسکوپی بیشتر موارد را در مراحل اولیه و قابل‌درمان شناسایی می‌کند.
سبب‌شناسی، همه‌گیری‌شناسی و عوامل خطر سرطان روده بزرگ
– ۹۵% موارد آدنوکارسینوم هستند.
– به نظر می‌رسد که این سرطان از یک پولیپ نئوپلاستیک ایجاد می‌شود (توالی پولیپ‌‌سرطان)
– پولیپ‌های پرخطر تمایل دارند که بزرگ‌تر از ۲سانتی‌متر به شکل پرزدار و بدون‌پایه باشند.
– عوامل خطر عبارتند از: سندرم‌های ارثی (مثل سندرم لینچ، پولیپوز، آدنوماتوز فامیلی)، رژیم‌های پرچربی، کولیت‌اولسرو و بیماری کرون در کولون، پرتودرمانی و سابقه یورتروکولوستومی.
– نقش فیبر غذایی نامعلوم باقی‌مانده است.
– ۱۰-۵% از بیماران ضایعات همزمان (۲ منطقه سرطانی در کولون به صورت همزمان) و ۲۰% از آن‌ها ضایعات غیرهمزمان دارند (ایجاد سرطان در یک منطقه دیگر از کولون به صورت تأخیری).
– ۲۰-۱۵% از بیماران با بیماری متاستاتیک مراجعه می-کنند.
– کبد شایع‌ترین محل در متاستازهای دوردست سرطان کولون است.
– ریه شایع‌ترین محل متاستازهای سرطان راست‌روده است.
– سرطان راست‌روده در مردان شایع‌تر است، سرطان سمت راست در زنان شایع‌تر است.
علایم و نشانه‌های سرطان روده بزرگ
– کاهش وزن، خستگی و ضعف
– تغییر در اجابت مزاج و قطر مدفوع
– سرطان‌های سمت راست با توده در سمت راست، کم‌خونی فقر آهن، ناراحتی بعد از غذاخوردن و مدفوع مثبت از نظر هم تظاهر می‌کنند.
– سرطان‌های سمت چپ با اسهال و یبوست متناوب، انسداد و هماتوشزی تظاهر می‌کنند.
– علائم انسداد ممکن است وجود داشته باشد (مثل تهوع، استفراغ، عدم وجود حرکات روده یا دفع باد از شکم، اتساع شکم).
– کارسینوم راست‌روده اغلب با توده قابل لمس در معاینه رکتوم و زورپیچ (احساس عدم رضایت از تخلیه رکتوم) تظاهر می‌کند.
– لنفادنوپاتی کشاله‌ران ممکن است وجود داشته باشد.
تشخیص‌های افتراقی سرطان روده بزرگ
– تنگی‌های خوش‌خیم
– پولیپ خوش‌خیم
– دیورتیکولیت
– کولیت اولسرو
– بیماری کرون
– سرطان لگن
– بیماری التهابی لگن
– کولیت ایسکمیک
– ولولوس
تشخیص سرطان روده بزرگ
– کم‌خونی فقر آهن یا تست گایاک مثبت مدفوع باید ما را برای ارزیابی از نظر سرطان کولون برانگیزاند.
– کولونوسکوپی همراه با نمونه‌برداری تشخیصی است و ممکن است امکان برداشتن پولیپ‌ها را نیز فراهم کند.
– تنقیه باریم ممکن است پولیپ‌ها و سرطان را مشخص کند؛ ولی به اندازه کولونوسکوپی حساسیت ندارد.
– برای مرحله‌بندی و جست‌وجوی متاستازها سی‌تی‌اسکن ضروری است.
– برای ارزیابی بیمار از نظر عود باید از نشانگرهای تومور کولون (آنتی‌ژن کارسینوامبریونیک) استفاده شود.
– بررسی از نظر متاستاز باید شامل تست‌های عملکرد ریه و کلیه و سی‌تی‌اسکن از قفسه صدری، شکم و لگن باشد.
– غربالگری در همه بیماران بالای ۵۰ سال به صورت سالانه توصیه می‌شود.
– گزینه‌ای که بیش از همه برای غربالگری توصیه می-شود، کولونوسکوپی به صورت هر ۱۰ سال یکبار است.
– سایر موارد غربالگری عبارتند از: تست خون مخفی مدفوع به صورت سالانه، سیگموئیدوسکوپی قابل-انعطاف هر ۵ سال یک‌باز، تست خون مخفی مدفوع به صورت سالانه همراه با سیگموئیدوسکوپی قابل‌انعطاف هر ۵ سال یکبار، و تنقیه باریم هر ۵ سال یکبار
– بیماران پرخطر یابد در زندگی کولونوسکوپی را زودتر شروع کنند و فواصل آن هم براساس میزان خطر کوت‌ه‌تر باشد.
درمان سرطان روده بزرگ
– بهترین درمان پیش‌گیری است: پولیپ‌های زودرس را با سیگموئیدسکوپی یا کولونوسکوپی تشخیص دهبد و بردارید.
– برداشتن به کمک جراحی برای مراحل اولیه سرطان درمانی است مرحلهI و II).
– برداشتن به کمک جراحی به‌علاوه شیمی‌درمانی تکمیلی (۵–فلوئورواوراسیل و لکوورین) برای بعضی از ضایعات مرحله II و ضایعات مرحله III و IV لازم است.
– اشعه‌درمانی و شیمی‌درمانی اساس درمان سرطان راست‌روده است.
– برداشتن تومور از طریق رکتوم یک انتخاب برای برخی از ضایعات زودرس راست‌روده است.
– متاستازهای کبدی ممکن است برداشته شوند، به طریق شیمیایی آمبولیزه گردند یا با انفوزیون شریانی مستقیم داروهای شیمی‌درمانی به شریان کبدی درمان شوند.
پیش‌آگهی و عوارض/سیربالینی سرطان روده بزرگ
– مرحله‌بندی اولیه به کمک مرحله‌بندی دوک انجام می‌شود؛ هرچند هم‌اکنون از مرحله‌بندی TNM بیشتر از همه استفاده می‌گردد.
– میزان بقاء ۵ ساله سرطان‌های زودرس (مرحله I و II) بالاتر از ۷۰% است.
– سرطان‌های دیررس میزان بقا کمی دارند (۳۰% برای مرحله III و ۵% برای مرحله IV)
– پیگیری بعد از برداشتن تومور باید شامل کولونوسکوپی یک‌سال بعد از جراحی باشد (۳ تا ۶ ماه در صورتی که کولونوسکوپی قبل از عمل، کامل انجام نشده باشد). اگر کولونوسکوپی طبیعی بود، کولونوسکوپی بعدی باید طی ۲ تا ۳ سال انجام شود. فواصل بعدی نباید بیش از ۵ سال باشد.
– کولونوسکوپی به وسیله سی‌تی یک روش امیدوارکننده غربالگری است.
