شیوه بررسی و ارزیابی یبوست

علایم بیمار باید شرح حال دقیق مورد بررسی قرار گیرند تا براساس دفعات اجابت مزاج (مثلاً، کمتر از ۳ بار در هفته)، قوام (گلوله‌ای یا سفت) زورزدن بیش از اندازه، طولانی بودن زمان دفع، یا نیاز به حمایت ناحیه پرینه یا استفاده از انگشت در ناحیه آنورکتوم معمول شود که بیمار، واقعاً مبتلا به یبوست است یا خیر. در اکثر موارد (احتمالاً بیش از ۹۰ درصد) علت زمینه‌ای (مانند سرطان، افسردگی، یا هیپوتیروئیدی) وجود ندارد و یبوست به هیدراسیون کافی، ورزش و افزودن فیبرهای غذایی (g/h25-15) پاسخ می‌دهد. رزیم غذایی مناسب و شرح حال دارویی و توجه به موضوعات روانی – اجتماعی از نکات کلیدی هستند. با معاینه فیزیکی، خصوصاً معاینه رکتوم اکثر بیماری‌های مهمی را که با یبوست تظاهر می‌کنند، باید رد کرد و احتمالاً علایم مطرح کننده وجود اختلال تخلیه (مانند تون بالای اسفنکتر آنال) را مشخص کرد.

در صورت کاهش وزن، خونریزی از رکتوم یا انمی همراه با یبوست، خصوصاً در بیماران بالای ۴۰ سال باید به منظور رد بیماری‌های ساختاری مانند سرطان یا تنگی، سیگموئیدوسکوپی همراه با باریم انما یا فقط کولونوسکوپی به عمل آید. در این موارد انجام کولونوسکوپی به تنهایی هزینه – اثربخش‌تر است زیرا امکان بیوپسی از ضایعات مخاطی، انجام پولیپکتومی یا اتساع تنگی‌ها را فراهم می‌کند. اما باریم انما (تنقیه باریم) در بیمارانی که فقط به یبوست مبتلا هستند، مزایایی نسبت به کولونوسکوپی دارد زیرا هزینه انجام آن کمتر است و اتساع کولون و همه ضایعات مخاطی مهم یا تنگی‌هایی را که احتمالاً همراه با یبوست وجود دارند، نشان می‌دهد. ملانوز کولون (Melanosis coli) یا پیگمانتاسیون مخاط کولون نشانگر مصرف ملین‌های آنتراکینونی مانند کاسکارا یا سنا است؛ البته معمولاً با شرح حال دقیق می‌توان به آن پی‌برد. بیماری‌های بدون توجیهی مانند مگاکولون یا کولون مسهل (cathartic colon) نیز ممکن است توسط رادیوگرافی کولون تشخیص داده شوند. با اندازه‌گیری کلسیم و پتاسیم سرم و هورمون محرک تیروئید معدود بیماران دچار اختلالات متابولیک شناسایی خواهند شد.

بیماران مبتلا به یبوست آزار دهنده ممکن است به درمان صرف با فیبر پاسخ ندهند و رژیم آموزش روده می‌تواند به آنها کمک کند: مصرف ملین اسموتیک (لاکتولوز، سوربیتول، پلی‌اتیل گلیکول) و تخلیه روده با تنقیه یا شیاف گلیسیرین در صورت نیاز. بیمار را باید تشویق کرد که بعد از صبحانه به مدت ۲۰-۱۵ دقیقه با آرامش و بدون وارد آوردن فشار بر روی توالت فرنگی بنشیند. فشار آوردن بیش از اندازه ممکن است به ایجاد هموروئید منجر شود و در صورت ضعیف بودن کف لگن یا آسیب به عصب پودندال، چند سال بعد به دلیل بروز سندرم پرینه افتاده (descending perineum syndrome) دچار انسداد دفعی (obstructed defecation) شود. تعداد اندکی از بیماران که از اقدامات ساده بالا سود نمی‌برند یا به درمان دراز مدت با ملتن‌های محرک نیاز دارند (که با خطر سندرم سوءمصرف ملین همراه است)، مبتلا به یبوست شدید یا مقاوم به درمان تلقی می‌گردند و باید تحت بررسی بیشتر قرار بگیرند (شکل۴-۴۰). همچنین عوامل جدیدی که باعث القای ترشح می‌شوند (مثل لوبیپروستون (Lubiprostone) که یک فعال کننده کانال کلرید است) در دسترس هستند.