به مناسبت سالروز درگذشت سوفی ژرمن -ریاضی‌دان ، فیزیکدان و فیلسوف فرانسوی- معرفی ۲۲ زن ریاضی‌دان و دانشمند – قسمت اول
به مناسبت سالروز درگذشت سوفی ژرمن -ریاضی‌دان ، فیزیکدان و فیلسوف فرانسوی- معرفی ۲۲ زن ریاضی‌دان و دانشمند – قسمت اول
برخی از حوزه‌های علم هنوز که هنوز است، دنیای کاملا مردانه تلقی می‌شوند که زنان راهی برای تصارف رتبه‌های برتر و عالی آن ندارند.
اما با این وجود ما با نگاهی به تاریخ می‌توانیم، نمونه‌هایی را بیابیم که نه‌تنها به این دنیای مردانه ورود کرده‌اند، بلکه به مراتبی عالی رسیده‌اند و توانسته‌اند تأثیرگذار شوند.
در قالب یک پست سه قسمتی، فهرستی ۲۲ تایی از این زنان شاخص را به شما تقدیم می‌شود:
۱-هیپاتیا(ریاضی‌دان و شهید حـقیقت)
هیپاتیا فیلسوف زن نوافلاطونی که به عنوان نخستین زن برجسته‌ی ریاضی‌دان و آخرین کتابدار کتابخانه‌ی اسکندریه شناخته می‌شود. او استاد فلسفه و ریاضی در شهر اسکندریه بود و در علم نجوم تبحر داشت. وی در دوران حکومت روم بر مصر در اسکندریه زندگی می‌کرد و به دست مسیحیان و با تحریک کلیسا به اتهام جادوگری کشته شد.
وی از پدر خویش به عنوان مشوق و آموزگاری دلسوز یاد می‌کند.علاوه بر تفسیر جبر دیوفانتوس از دیگر آثار وی می‌توان رساله‌هایی در باب ستاره‌شناسی دیوفانتوس و مـقاطع مـخروطی آپولونیوس را نام برد. همچنین هیپاتیا در تفسیر اقلیدس نیز با پدرش همکاری کرد و سرانجام در سال ۴۱۵ میلادی به دست گروه اوباش به طرز فجیعی کشته شد.
قبل از مرگ او خطاب به کسانی که او را تشویق به پنهان شدن در یک پناهگاه کرده بودند، گفت:
مانند موشها به سوراخها و زیرزمین‌ها فرار نخواهم کرد. اینجا بهترین پناهگاه من است بر بلندای این کتابخانه‌ی کوچک سالهاست که مشق دانایی و تحریر اندیشه می‌کنم. بی‌خود خودتان را اینگونه خسته نکنید من در سر اعتقادات خود محکم ایستاده‌ام و لحظه‌ای عقب‌نشینی نخواهم کرد و هر روز پرشورتر از روز قبل با انگیزه‌ی والاتر ادامه خواهم داد، مرا از نوشتن هراسی نیست، من معتقد به معجزه کلماتم حتی اگر بند بندم را از هم بگسلند، اینجا بهترین سنگر من است و من در همین سنگر خواهم ماند.
شاید با هیپاتیا به سبب فیلمی به نام آگورا که درباره سال‌های پایانی زندگی او در سال ۲۰۰۹ ساخته شد و در آن راشل وایز و همایون ارشادی بازی می‌کردند، آشنا بوده باشید.
ما پیش از این در «یک پزشک»، یادداشتی در مورد این فیلم انتشار داده بودیم.
۲- امیلی دوشاتله (ونوس-نیوتن)
نویسندگان بیان می‌کنند که پدر امیلی به علت وضع جـسمانی دخـترش از ازدواج وی ناامید بود به همین علت مشوق وی گشت تا به تحصیل رو آورد.یکی دیگر از عوامل موفقیت او نبوغ سرشارش می‌باشد.امیلی فردی خوشگذران بود ولی هرگز از ریاضیات غافل نبود.او کتابی درباره مـبانی فـیزیک و کـتاب غیرعلمی گفتاری درباره شادی دارد.آخرین کار وی نیز مـوضوع نـورشناسی بـوده است. با وجود اینکه او در زمانی می‌زیست که تحصیل زنان را به تمسخر می‌گرفتند ولی وی اولین زنی بوده که درباره فیزیک سخن گفته است.امیلی از طرف فردریک دوم صـاحب لقـب زیـبای«ونوس- نیوتن»گردید و سرانجام در سال ۱۷۴۹ چشم از جهان فروبست.
۳-ماریا گایتانا آنیزی (ریاضیات و پرستاری از فـقرا)
ماریا در یـک خانواده اشرافی به دنیا آمد و پدرش به محض دیدن استعدادهای وافر در او، تصمیم گرفت آموزگارانی برای او استخدام کند. او در نه سالگی به زبـان‌های یـونانی،عبری، اسپانیایی مـسلط شد.وی توانست در همان سن کم تقریبا دویست مقاله در باب قـضایای فلسفی منتشر کند.
ماریا انسانی ساده‌زیست بود و از شرکت در اجتماعات خودداری می‌کرد.در سال ۱۷۴۸ کتاب دوجلدی قواعد تحلیلی ماریا گاتیانا چاپ شد. او توانست در حـساب خـود دیـفرانسیل و انتگرال را با هم ادغام کند و آنها را به طور جامع شرح دهـد. ولی بـعد از مرگ پدرش وقت خود را صرف پرستاری از فقرا نمود. وی زنی وصف ناشدنی بود ولی به علت بی‌توجهی، استعدادهایش شکوفا نگشت.
۴- کارولینه لوکرسیا هرشل (تلفیق ریـاضیات روز با ستاره‌شناسی)
کارولینه لوکرسیا هرشل و برادرش، به والدین ستاره‌شناسی شهرت دارند.
کارولینه در همان کودکی توانست صـور فـلکی را از پدر خـویش که به تحصیلات فرزندانش بسیار اهمیت می‌داد، فرا گیرد. ویلیام برادر کارولینه نیز از دو کتاب هارمونیک و دستگاه کـامل نورشناسی اسـتفاده کرد و به جای تلسکوپ‌های انکساری که در آن زمان مورد استفاده قرار می‌گرفت به ساختن تـلسکوپ‌های بـازتابی یـا نیوتنی پرداخت.
او با کامل کردن تلسکوپ بیست فوتی خود با عدسی‌ها و آیینه‌های چهار تا دوازده اینچ بـه دربار سلطنتی جورج سوم، پادشاه انگلستان راه یافت و به عنوان ستاره‌شناس دربار منصوب گردید. کار هرشل‌ها کـمک شـایانی بـه ستاره‌شناسی نمود به طوری که ویلیام در سال ۱۷۷۹ میلادی هفتمین سیاره یعنی اورانوس را کشف نمود و وجود نیروی جـاذبه را در خـارج از کره زمین اثبات کرد. کارولین نیز با رصد چهارده سحابی ثابت کرد که خـورشید و سـیارگان بـا یکدیگر در فضا حرکت می‌کنند. او بعد از مرگ برادرش اطلاعات خویش را به پسر برادرش که برای دیدن آسمان نـیم‌کره جـنوبی مـی‌رفت سپرد و سپس در سن ۹۲ سالگی کارهرشل‌ها را به تحریر درآورد و سرانجام در سن ۹۸ سالگی فوت کرد.
۵- سوفی ژرمن (پیش‌کسوت ریـاضیات کاربردی در عصر خود)
مری سوفی ژرمن در اول آوریل ۱۷۷۶ در پاریس متولد شد.او در سن ۱۳ سالگی علاقه فراوانی به ریاضیات پیدا کرد. این علاقه و شور نوجوانی او را تبدیل به یکی از بزرگترین ریاضیدانان کرد. وی در طول زندگی چندین ساله‌اش تحقیقات فراوانی را در علم هندسه و تئوری اعداد انجام داد. البته زمان زیادی به طول انجامید که وی به عنوان یکی از بزرگترین ریاضیدانان مطرح شود.
ژرمن علاقه فراوانی به تعلیمات و آموزه‌های ژوزف لویی لاگرانژ داشت به‌طوری که مقالاتش را با نام یکی از شاگردان لاگرانژ ارائه می‌داد. بعدها این مقالات به شدت مورد تحسین لاگرانژ قرار گرفت.
سوفی به دلیل زن بودنش از ثبت‌نام در دانشگاه معروف اکول پلی‌تکنیک فرانسه منع شد. اما در نهایت وارد آکادمی علوم فرانسه شد و توانست به‌خاطر نظریه ریاضی کشسانی جایزه‌ای را در آنجا از آن خود کند.
کارل گوس تحت تاثیر کار سوفی قرار گرفته بود به‌طوری که موجب شد تا به دانشگاه کوتینگن پیشنهاد دهد که کرسی استاد استادی افتخاری دانشکده را به ژرمن تقدیم کنند. اما سوفی در همان سال‌ها به سرطان مبتلا شد و قبل از اخذ دکتری در سال ۱۸۳۱ در سن ۵۵ سالگی درگذشت.
او کارهای بزرگی در نظریه اعداد و هندسه دیفرانسیل انجام داد. اعداد اول ژرمن به نام اوست. او نیز با ریاضى دانان مشهورى چون گاوس،لاگرانژ و لژاندر همکارى کرد.
۶- مری فرفاکس سامرویل (آشتی با ریاضیات در سی سالگی)
سوفی با خواندن کتابی درباره ارشمیدس شـیفته ریـاضی گشت. او علاوه بر ریاضی به روان‌شناسی و سـتاره‌شناسی عـلاقه داشـت و از حل مسائل ریاضی خصوصا در رشته جبر لذت می‌برد.او هـر مـاه یافته‌های خود را با نام مستعار به دانشگاه پلی‌تکنیک می‌فرستاد و نمی‌خواست هویتش آشکار گردد.
او علاقه خاصی تئوری اعـداد داشت و در مورد سـطوح کشسانی نیز مطالعات دقیقی را به عمل آورد.
مری فرفاکس نیز توانست چـهار کتاب به جامعه عـلمی تـحویل دهد اولین آن ساز و کار آسمان‌ها، ترجمه اثـر لاپلاس مـی‌باشد.علاوه بر اینها سه اثر بزرگ پیوستگی‌های علوم فیزیکی،جغرافیای فیزیکی‌و دانش مولکولی و میکروسکوپی نیز مربوط بـه اوست.
۷- آدا بایرون لاولیس (اولین برنامه‌ساز کامپیوتر)
اوگوستا آدا بایرون (لاولیس) Ada Lovelace، در ۱۰ دسامبر سال ۱۸۱۵ در لندن به دنیا آمد، او دختر «لرد بایرون» شاعر معروف انگلیسی بود.
عمده شهرت آدا لاولیس، به خاطر نوشتن توضیحاتی در مورد ماشین محاسباتی مکانیکی «چارلز بابیج» است. امروزه او را نخستین برنامه‌نویس کامپیوتری می‌دانند. در شرایطی که هیچ کس حتی بابیج پیشبینی نمی‌کرد که روزی کامپیوترها، کارهایی به جز محاسبات عددی انجام دهند، او در همان زمان، قابلیت‌های کامپیوترها را زندگی آینده بشر مثلا در زمینه هوش مصنوعی، به‌کارگیری نرم‌افزارها و ساختن موسیقی پیشبینی می‌کرد.
در مورد او پیش از این در یک پزشک، پستی منتشر کرده بودیم.
۸- ماریا میچل (نخستین ستاره‌شناس آمریکایی)
ماریا در سال ۱۸۱۸ در جزیره زیبای نان تاکت در س یمایلی دماغه کاد ماساچوست به دنیا آمد. ماریا سومین فرزند از ۱۰ فرزند خانواه میچل بود. اگرچه ماریا بعدها یکی از بزرگترین دانشمندان آمریکایی شد ولی در شروع تحصیل، دانش آموز خوبی نبود. او در ۹ سالگی وارد اولین مدرسه دولتی نان تاکت شد. در آن زمان دانش آموزان می‌بایست فهرست طولانی کلمات را به حافظه بسپارند که این کار برای ماریا دشوار بود. به زودی آقای میچل مدرسه شخصی خود را که مطابق میل ماریا برنامه ریزی شده بود، راه/ اندازی کرد.
ماریا در ۱۶ سالگی، آموزش رسمی را به پایان رساند و مدرسه خصوصی خود را تاسیس کرد. در ۱۷ سالگی شغل کتابداری فرهنگستان نان تاکت به ماریا پیشنهاد شد. ماریا در ۲۸ سالگی ستاره دنباله دار میچل را کشف کرد. در آن زمان فردریک (پادشاه دانمارک) نشان طلایی را برای اولین کاشف ستاره‌ها یدنباله دار «دوربینی» در نظر گرفته بود و ماریا یک سال بعد از کشف ستاره دنباله‌دار خود نشان را به دست آورد. ماریا به سرعت به شهرت رسید. او در واقع اولین ستاره شناس آمریکایی بود. در سال ۱۸۴۸ به عضویت آکادمی هنر و علوم آمریکا پذیرفته شد. در بحبوحه درگیریهای اجتماعی، او نماد اولین زن در علوم و ریاضیات شناخته شد و تا ۹۵ سال بعد از آن هیچ زن دیگری نتوانست به آکادمی راه یابد. در سال ۱۸۵۰ به اتفاق آرا به عنوان اولین عضو زن انجمن توسعه علوم آمریکا انتخاب شد و بی‌درنگ به جنبش حقوق زنان در تحصیلات آموزش عالی پیوست. او علاوه بر نشان طلایی دانمارک، دو نشان افتخار از کالج هانوور و از دانشگاه کلمبیا دریافت کرد و کالج زنان «رانجرز» دکترای افتخاری به ماریا اهدا کرد.
خدمت گزاران بزرگ بشریت که نه تنها از آن ها قدردانی نشد بلکه به طرز وحشیانه ای مطرود و حتی گاهی کشته هم شده اند!!
هیچوقت از ریاضی خوشم نیومد اما واقعا کسانی که به این علم عشق می‌ورزند رو تحسین می‌کنم.
مطلب جالبی است. اما چند درصد واقعی است زیرا قبولش سخت است.
تا قرن ها نقش زنان در خیلی از مسائل علمی نادیده گرفته شد،زنان حق تحصیل نداشتن،حق رای نداشتن،اگه نویسندگی می کردن برای اینکه جدی گرفته بشن از اسم مردونه استفاده می کردن و … بعد از تلاش های زیاد و البته با تشکر از مردهای روشنفکر، خوشبختانه در قرن اخیر به این مسئله رسیدگی شد،ممکنه برای خیلی هامون دور از ذهن باشه ولی حقیقتی غیر قابل انکاره. از جمله ریاضیدانان معاصرمون هم خانوم مریم میرزاخوانی بودن که واقعا فقدانشون احساس میشه،روحش شاد.