چرا مایکل فلپس -قهرمان نامدار شنای آمریکا- از شیوه سنتی بادکش گذاشتن استفاده می‌کند؟

امروز برای چندمین بار در فیدخوان و نیز شبکه‌های اجتماعی که دنبال می‌کنم، خبر استفاده مایکل فلپس از شیوه سنتی بادکش گذاشتن را خواندم.

متأسفانه برخلاف انتظار من سایت/اکانت/وبلاگی، سؤالی در مورد این مسئله مطرح نکرده بود و در پی یافتن پاسخی برنیامده بود.

برای من همین مطرح نشدن سؤال، جای سؤال فراوان داشت! آیا این مسئله آنقدر بدیهی بود که پرسشی را در ذهن برنمی‌انگیزد؟

یا شاید گردانندگان سایت‌ها/وبلاگ‌ها/اکانت‌ها شبکه‌های اجتماعی دچار چنان رخوتی شده‌اند که در تکاپوی بررسی و تحلیل موضوع برنمی‌آیند؟

شاید هم معدود کسانی که قصد طرح مسئله را داشته‌اند، با توجه به تجارب قبلی و چالش‌هایی که مطرح کردن مسائل بحث‌برانگیز ایجاد می‌کند و درگیری‌هایی که بین موافقان و مخالفان ایجاد می‌شود، از خیر نوشتن مطلبی در مورد این مسئله، گذشته‌اند.

[mks_separator style=”solid” height=”2″]

مایکل فلپس ورزشکار بسیار مشهوری است و ما در مورد آن پیش‌تر در «یک پزشک» مطلبی نوشته بودیم. (اینجا و اینجا) او در المپیک ریو 2016، در پی مدال‌های طلای بیشتر است و می‌کوشد که تعداد بر 19 مدال طلایی که قبلا گرفته، اضافه کند.

بادکش کردن جزو شیوه‌های پزشکی جایگزین یا آلترناتیو تقسیم‌بندی می‌شود و همان طور که به احتمال زیاد می‌دانید در این شیوه به سادگی فنجان‌های یا لیوان‌هایی که می‌تواند از جنس‌های مختلف باشد روی سطح پوست می‌گذارند، خلأ نسبی که ایجاد می‌شود، پوست و بافت زیر جلدی را به اندکی به بیرون می‌کشد و باعث اتساع نسبی مویرگ‌ها و جمع شدن آب میان‌بافتی در ناحیه می‌شود. سپس درمانگر می‌تواند با تیغ یا لنست، روی ناحیه را بخراشد و مقداری خون از بدن فرد خارج کند. البته در شیوه «خشک» بادکش‌گذاری، فقط بادکش گذاشته می‌شود.

سابقه این عمل سنتی به مصر، چین و خاورمیانه برمی‌گردد. یکی از کهن‌ترین متون پزشکی که در آن این شیوه توصیف شده است، پاپیروس مصری به نام Ebers است که در 1550 سال پیش از میلاد مسیح، در مورد بادکش گذاشتن توضیحاتی داده است.

مسلم است که طب مدرن، هیچ اعتقادی به تأثیر مثبت این شیوه روی بدن ندارد. انجمن سرطان آمریکا، تصریح کرده است که بادکش کردن، نه می‌تواند در بهبود سرطان نقشی داشته باشد و نه هیچ بیماری دیگر.

معمولا آن دسته از مردمی که به صورت علی و معلولی فکر می‌کنند و به گزاره‌های منطقی فکر می‌کنند، نمی‌توانند بین خارج شدن حداکثر 100 سی سی خون از بدن و مکش سطحی پوست و بافت زیرجلدی و مزایایی که معتقدان به این شیوه اظهار می‌کنند، ارتباطی پیدا کنند.

بله! مطالعاتی هم وجود داشته‌اند که نشان داده‌اند نقش بادکش گذاشتن از یک درمان پلاسبو می‌تواند بیشتر باشد. یعنی اگر شما مردم را دو دسته کنید، یک دسته را بادکش کنید و به دسته دوم درمانی تخیلی بدهید، دسته اول اندکی در بعضی از موارد بهبود بیشتری پیدا می‌کنند. اما مشکل اینجاست که مطالعات تکمیلی نشان داده‌اند که خود این مطالعات داری سوگیری یا حطای bias بوده‌اند. یکی از مشهورترین این مقالات، مقاله‌ای بود که در سال 2012 در نشریه PLoS ONE چاپ شد و حاصل مرور 135 مقاله منتشر شده بین 1992 تا 2010 بود و شاید بدانید که ارزش مقالات مروری، نازل‌تر از پژوهش‌ها و تحقیقات مستقلی که با رعایت همه اصول روش تحقیق انجام می‌شود.

طیف فوایدی که معتقدان به شیوه بادکش‌گذاری ذکر می‌کنند، بسیار متنوع است، آنها معتقدند که با این کار سموم بدن یا به اصطلاح خودشان خون کثیف از بدن خارج می‌شود که از نظر علمی عمری پذیرفته‌شده نیست، چرا که با خارج شدن مقداری از خون مویرگی که به صورت طبیعی اندکی تیره‌تر از خون وریدی یا شریانی است، هیچ فرایند پالایشی رخ نمی‌دهد و شما در صورت ابتلا به عفونت، بهبود نمی‌یابید.

در متون داخلی و خارجی، طیف بیماری‌ها که ادعا می‌شود با بادکش گذاشتن بهبود می‌یابند، بسیار گسترده است. مانند:

• بیماری‌های خونی مثل کم‌خونی و هموفیلی
• بیماری‌های روماتیسمی
• بهبود باروری
• بهبود بیماری‌های پوستی مثل آکنه و اگزما
• بهبود پرفشاری خون
• میگرن
• اضطراب و افسردگی
• بهبود آسم و آلرژی
• بهبود عروق واریسی

البته خود سازمان‌ها و انجمن‌هایی که بادکش گذاشتن یا حجمانت را به صورت علمی‌تری انجام می‌دهند، موارد منع مصرف و مضراتی برای آن برشمرده‌اند، از جمله انجمن حجامت و بادکش انگلیس:

• این شیوه نباید برای خانم‌های حامله یا خانم‌هایی که در دوره عادت ماهانه هستند، استفاده شوند.
• این شیوه نباید برای بیمارانی که سرطان متاستاتیک یعنی سرطانی که به اعضای مجاور دست‌اندازی کرده، استفاده شود.
• برای بیماران دچار اسپاسم عضلانی یا شکستگی هم نباید از این شیوه استفاده شود.
• همچنین این شیوه نباید «در همان عضو دچار مشکلات و موارد زیر» استفاده شود: اندام دچار ترومبوز ورید عمقی – عضو دچار زخم- روی شریان یا جایی که نبض حس می‌شود.

عوارض بادکش‌گذاری اینها هستند:

• احساس ناراحتی جزئی در مکان بادکش‌گذاری
• کبودی زیاد
• عفونت‌های پوستی
• و اگر از شیوه کاملا استریل برای بادکش‌گذاری و حجامت استفاده نشود، بدیهی است که امکان انتقال بیماری هایی مثل ایدز و هپاتیت و نیز عفونت‌های دیگر با آن وجود دارد.

[mks_separator style=”solid” height=”2″]

اما مایکل فلپس تنها ورزشکاری نیست که از شیوه بادکش‌گذاری استفاده می‌کند. از آنجا که این قهرمانان با سختگیرانه‌ترین شیوه‌های بدنسازی و تغذیه‌ای، آماده می‌شوند، ما انتظار نداریم که آنها رأسا تصمیمی برای انتخاب شیوه‌های جایگزین طبی بگیرند.

امسال تعدادی از ورزشکاران رشته ژیمناستیک هم از این شیوه استفاده می‌کنند.

برخی از منابع و سایت‌ها به اشتباه این توجیه را برای استفاده ورزشکاران عنوان کرده‌اند:

با این کار جریان خون به عضلات بیشتر می‌شود و ورزشکاران عملکرد ورزشی بهتری پیدا می‌کنند.

ولی خود این ورزشکاران توجیه بهتری برای این کار ذکر می‌کنند که منطقی تر است: کاهش درد و ریکاوری بعد از تمرین‌های دشوار ورزشی.

سؤالی که مطرح می‌شود این است که آیا ورزشکاران ما هم به خصوص با توجه به اینکه در کشور خودمان کاملا سنتی است، از آن استفاده کنند؟

چون معمولا در مورد شیوه‌های سنتی و جایگزین، مطالعات فراگیری وجود ندارد، واقعا نمی‌توان پاسخ آری یا نه داد. به خصوص که شیوه ریکاوری بسیار متنوع هستند و برخی از آنها واقعا امتحان خودشان را پس داده‌اند:

ماساژ ورزشی- سونا- حمام آب یخ و لباس‌ها و باندهای ورزشی چسبان و فشارنده.

[mks_separator style=”solid” height=”2″]

در حالی که شیوه حجامت و بادکش‌گذاری سه هزار سال است که مشتریان راضی خود را دارد، هنوز هم این شیوه یک شیوه اثبات شده نیست. پروفسور ادواردز ارنست از دپارتمان طب جایگزین هم این مسئله را تأیید می‌کند.

واقعیت این است که علیرغم کهن بودن این شیوه هنوز کارآزمایی بالینی علمی‌ای روی آن صورت نگرفته است. در حال حاضر کارشناسان و پزشکان، در مورد این شیوه، دو دسته‌اند:

• آنهایی که کاملا آن را غیرعلمی می‌دانند و بنابراین بر این باورند که نباید وقت را صرف کارآزمایی‌های گسترده علمی روی آن کرد.
• دسته‌ای که جزو معتقدان سرسخت آن هستند و اصلا لزومی نمی‌بینند که تحقیق تأیید‌کننده‌ای روی آن انجام شود!

از آن سو، مردم هم زوایای دید مختلفی به حجمات و بادکش‌گذاری دارند:

• آنهایی که اصولا از طب مدرن و عملکرد پزشکان رنجیده‌خاطر هستند. آنها از طب سنتی، داروهای به گفته خودشان «گیاهی» و شیوه‌های جایگزین استقبال می‌کنند.
  گروهی از همین دسته که تحصیل‌کرده‌تر هستند، وقتی در مقابل این سؤال قرار می‌گیرند که چطور شیوه سنتی مفروض از نظر علی و معلولی می‌تواند بیماری‌شان را بهبود ببخشد، یا سکوت می‌کنند یا ذکر می‌کنند که همچون بسیاری از روندهای علمی، ما به همه فاکتورهای دخیل روی این شیوه هم در حال حاضر اشراف نداریم.
  دسته‌ای دیگری از همین گروه بدبین‌ترند و اصولا معتقدند که شرکت‌های دارویی و پزشکان، به خاطر منافع مالی هیچگاه در پی تحقیق منصفانه علمی در مورد شیوه‌های جایگزین برنمی‌آیند.
• دسته دیگری از مردم، جزو دسته مرددها و اعتدال‌گراها هستند و دوست دارند از هر دو دنیا استفاده کنند و با محافظه‌کاری به گاه مراجعه به پزشک یا سنتی‌کارها، در مورد مزایا یا معایب شیوه دیگر می‌پرسند.
• دسته دیگری از مردم اما به کل فقط شیوه‌های اثبات‌شده علمی را پی می‌گیرند و اعتماد کاملی به پزشکان دارند.
• 

اما در پایان چیزی که بدیهی است این است که برای جلوگیری از سرگردانی و آشفتگی مردم، یک گفتگوی مداوم باید بین پزشکان و توده مردم برقرار شود و پزشکان نباید از توضیح مسائلی که بدیهی می‌پندارند، خودداری کنند.

منابع: + و + و + و +