چه فشار خونی نرمال (طبیعی)، یا زیاد و خطرناک است؟

ارزیابی دقیق فشار خون

خطر بیماری‌های قلبی و سکته مغزی، با افزایش فشار خون سیستولی و دیاستولی به mmHgیا بالاتر به صورت پیوسته و لگاریتمی افزایش می‌یابد.

لذا، تعیین یک نقطه که بالاتر از آن فشار خون (BP) بالا و پایین‌تر از آن طبیعی باشد، امری غیر واقعی به نظر می‌رسد. در حال حاضر BP را براساس میانگین اعداد به دست آمده در حداقل دوبار اندازه‌گیری در دو یا چند بار ویزیت بیمار در مطب، به انواع طبیعی، پره هیپرتانسیون، یا هیپرتانسیون مرحله‌بندی می‌کنند. در صورتی که میانگین فشارهای سیستولی و دیاستولی بیمار هر کدام در یک مرحله متفاوت قرار گیرد، مرحله بالاتر را ملاک قرار می‌دهند.

مرحلهٔ پره هیپرتانسیون به BP سیستولی ImmHg۱۲۰-۱۳۹ و فشار خون دیاستولی در محدودهٔ mmHg ۸۰-۸۹، اطلاق می‌گردد. افراد مبتلا به پره هیپرتانسیون دو برابر بیشتر از افراد با فشار خون‌های پایین‌تر به سمت ابتلا به هیپرتانسیون پیشرفت می‌کنند.

شیوه درست اندازه‌گیری فشار خون – چه نکاتی در اندازه‌گیری فشار خون باید رعایت شود؟

فشار خون در حالت طبیعی در طی ۲۴ ساعت به صورت قابل توجهی تغییر می‌کند. برای به حداقل رساندن میزان تغییرات BP باید قبل از اندازه‌گیری آن، بیمار ۵ دقیقه در حالت نشسته بر روی صندلی استراحت کند و BP حداقل دو بار اندازه‌گیری شود و موقع اندازه‌گیری فشار خون، پشت بیمار به جایی تکیه داشته، بازوی بیمار لخت بوده و در سطح قلب قرار گیرد.

شایع‌ترین اشتباهات در اندازه‌گیری فشار خون، استفاده از یک کاف استاندارد معمولی برای بازوهای بزرگ می‌باشد؛ این کاف برای یک بازوی حجیم فوق‌العاده کوچک بوده و در نتیجه فشار خون را به صورت کاذب بالاتر نشان می‌دهد. اکثر بزرگسالان چاق نیاز به یک کاف با اندازه بزرگ دارند. بیمار حداقل ۳۰ دقیقه قبل از اندازه‌گیری، باید سیگار و قهوه متصرف نکرده باشد. برای اجتناب از تخمین کمتر از واقعیت (understimation understimation) فشار سیستولی در افراد مسن که ممکن است به علت آترواسکلروز دارای فاصلهٔ سکوت مابین دو صدای کروتکوف (ausculatory gap) باشند، باید ابتدا نبض رادیال بیمار را لمس کرد، سپس کاف فشارسنج را تا mmHg۲۰ بیشتر از فشاری که در آن فشار نبض رادیال محو می‌گردد، باد کرد و با سرعت mmHg 5-3 در ثانیه باد کاف فشار سنج را تخلیه نمود. فشار خون را باید در هر دو بازو و بعد از ۵ دقیقه ایستادن نیز اندازه‌گیری کرد. اندازه‌گیری متعاقب ۵ دقیقه ایستادن برای رد افت شدید وضعیتی فشار خون، به ویژه در سالمندان و افراد مبتلا به دیابت یا بیماری‌های دیگر (نظیر بیماری پارکینسون)، است که بیمار را مستعد نارسایی سیستم خودکار عصبی (اتونوم) می‌کنند.

از آنجایی که ممکن است بیمار با ورود به مطب پزشک دچار اضطراب شود، اغلب مقدار اندازه‌گیری شده در مطب پزشک بیشتر از مقدار فشار خون در خانه یا در طی فعالیت روزمره در خارج از خانه است. اندازه‌گیری فشار خون توسط خود بیمار در خارج از مطب پزشک علاوه بر اینکه بیمار را در امر مراقبت بهداشتی خود دخالت می‌دهد، باعت تخمین بهتر BP بیمار شده و به تصمیم‌گیری پزشک در درمان فشار خون بیمار کمک می‌کند. فشار خون باید در ابتدای صبح و هنگام غروب اندازه‌گیری شود. در طی هر بار سنجش، سه بار اندازه‌گیری جداگانه با فاصله زمانی حداقل ۱ دقیقه باید انجام شود. از آنجا که اولین BP احتمالاً بالاترین مقدار را نشان می‌دهد. میانگین فشار خون‌های سه گانه باید ملاک میزان فشار خون (گرفته شده در منزل) باشد.

فشارسنج‌های خانگی الکترونیکی (electronichome monitors) زیادی موجود می‌باشند، اما فقط انواع معدودی از آنها در مقایسه با فشارسنج‌های جیوه‌ای به طور دقیقی استاندارد شده‌اند و قابل توصیه هستند.

پایش سیار (ambulatory monitoring) فشار خون امکان اندازه‌گیری خودکار BP را در طی ۲۴ ساعت در حالیکه بیمار مشغول انجام فعالیت‌های معمول خود (از جمله خواب) می‌باشد، فراهم می‌نماید.

در کنترل سیار BP، مقادیر حداکثر طبیعی توصیه شده در حال حاضر عبارتند از میانگین BP در طول روزانه mmHg، میانگین BP در شیانه mmHg، و میانگین BP در طی یک دوره ۲۴ ساعته mmHg با این وجود، میانگین فشار خون مطلوب در طول روز کمتر mmHgy است. برای اجتناب از درمان ناکافی هیپرتانسیون، هنگام استفاده از پایش سیار BP در تصمیم‌گیری در خصوص درمان هیپرتانسیون، باید این حدود پایین آستانه‌ای مورد استفاده قرار گیرند. در مواردی که بیمار خود اقدام به کنترل BP در منزل می‌نماید، مقدار متوسطی برابر mmHg را باید به عنوان حد فوقانی فشار خون طبیعی در نظر گرفت. مقدار BP بیمار در خانه باید کمتر از BP بیمار در طی فعالیت‌های روزمره در خارج از خانه باشد.

تا حداکثر یک سوم بیمارانی که در مطب فشار خون بالا دارند در خانه یا در اندازه‌گیری‌های سیار، فشار خون طبیعی دارند. اگر BP بیمار در طی ۲۴ ساعت کاملاً طبیعی باشد و هیچ‌گونه آسیبی به ارگان‌های هدف مشاهده نشود، علی‌رغم اینکه فشار خون بیمار در مطب پیوسته بالا می‌باشد، بیمار مبتلا به فشار خون منحصر به مطب (office only) یا روپوش سفید (white coat) می‌باشد که احتمالاً ناشی از ترس و پاسخ آدرنرژیک گذرا به اندازه‌گیری فشار خون در مطب پزشک می‌باشد. در برخی دیگر از بیماران، اندازه‌گیری سیار فشار خون بیمار در خارج از مطب بالاست اما با ورود بیمار به مطب پزشک، طبیعی می‌گردد.

که احتمالاً به دلیل فعالیت بیش از حد سیستم سمپاتیک در طی فعالیت روزمره ثانوی به استرس محل کار یا خانه، مصرف سیگار یا سایر تحریکات آدرنرژیک اثبات این نوع فشار خون، مانع عدم تشخیص و عدم درمان این هیپرتانسیون پنهان (masked hypertension) می‌شود که در ۱۰ درصد بیماران در جمعیت عادی و ۷۰ – ۶۰ درصد بیماران سیاه پوست با فشار خون بالای ناشی از بیماری کلیوی وجود داشته و باعث افزایش خطر قلبی – عروقی می‌گردد.