آخرش نفهمیدم علت فشار خونم چیه؟! من که فشار خون نداشتم! فشار خون اولیه چیست؟

خیلی وقت‌ها مردم تصور می‌کنند که سلامت جامعه اگر ما مجهز به بهترین وسایل تشخیص پزشکی و پیچیده‌ترین آزمایش‌ها شویم و اگر همه فورا توسط زبده‌ترین پزشکان فوق تخصص ویزیت شوند، بهتر می‌شود.

در صورتی که ما یک سری مشکل مزمن ساده داریم که برای حل آنها کار فرهنگی نشده است.

تقریبا نمی‌توانید پزشکی را پیدا کنید که تیپی از بیماری که شرحش را می‌دهم، هر روز نداشته باشد:

بیماری‌ که سابقا فشار خون نداشته و حالا نگران است که چرا فشار خونی شده ، به تعبیر درست‌تر پرفشاری خون گرفته. این بیمار به شما می‌گوید که آزمایش‌های زیادی انجام داده، اما مشخص نشده کع علت فشار خونش چیست.

خیلی وقت‌ها هم این بیمار که زحمت زیادی برای بررسی فشار خونش کشیده شده، داروی فشار خونش را نمی‌خورد. همچنان در ذهن دارد که به یکی دو پزشک معروف دیگر که آشناها معرفی‌اش کرده‌اند، مراجعه کند، بلکه علت فشار خونش مشخص شود.

این وسط فعلا داروی فشار خون را نمی‌خورد. فعلا تصمیم دارد که با شیوه‌هایی مثل پیاده‌روی  آب کردن شکم و یا خوردن آب لیمو و قطع خوردن گوشت، به جنگ فشار خون برود.

جمع جبری چنین بیمارانی در جامعه سر به ده‌ها هزار نفر و بلکه بیشتر می‌زند و متاسفانه بسیاری از آنها ظرف چند سال دچار عوارض فشار خون می‌شوند.

برای شروع این پست، اصلا باید بدانیم که:

تعریف پرفشاری خون چیست؟

پرفشاری خون با محاسبه میانگین فشار خون بیمار در حداقل 2 ویزیت جداگانه تعیین می‌شود. حالا ممکن است که پزشکی میانگین تعداد جلسات ویزیت بیشتری را مبنای تعیین میانگین فشار خون در نظر بگیرد.

در این میان برخی بیماران که تشویش زیر را دارند:

آنها که نمی‌خواهند قبول کنند بدن کاملا در سلامت و پرفکت‌شان، دچرا یک بیماری شده، مرتب می‌گویند که در خانه فشار خونشان پایین‌تر است.

بله! این می‌تواند کاملا درست باشد. اصلا از نظر علمی فشار خون شبانه 10 تا 20 درصد پایین‌تر از فشار خون روز است.

در ضمن ما یک نوع فشار خون به نام پرفشاری خون ناشی از روپوش سفید داریم. این بیمارها که در واقع پرفشاری خون خفیف دارند، در مطب فشار خون بالا و در خانه فشار خون نرمال دارند. گاهی لازم است که این دسته بیمار هولتر مانیتورینگ شوند، یعنی دستگاهی به انها بشته شود که فشار خون 24 ساعته‌شان را ثبت نماید.

به چه بیماری می‌گوییم که فشار خونش بالاست؟

اگر پزشک در مطب فشار خون بیماری را اندازه گرفت و بالای 140 روی 90 میلیمتر جیوه بود، پرفشاری خون دارد. 140 فشار خون بالا یا سیستولیک است و 90 فشار خون دیاستولیک یا پایین بیمار.

همچنین کسی اگر در حالت بیدار و خارج محیط مطب، فشار خونش را اندازه گرفت، مثلا با دستگاه‌های فشار خون دیجیتال و فشار خون بیشتر از 135 روی 85 میلیمتر جیوه شد، فشار خون اولیه دارد.

همچنین اگر فشار خون در حال خواب بیماری مثلا به یاری دستگاه هولتر اندازه‌گیری شد و بیش از 120 روی 75 میلیمتر جیوه شد، باز هم پرفشاری خون دارد.

منظور از فشار خون اولیه یا اسانسیل چیست؟

این تقریبا نکته اصلی این پست است. خیلی از بیماران خواسته یا ناخواسته تصور می‌کنند که با بررسی‌های اولیه، حتما علت مشخص و چه بسا قابل رفعی برای فشار خون آنها پیدا می‌شود.

در صورتی که در 80 تا 95 درصد موارد، هیچ علت مشخصی برای فشار خون پیدا نمی‌شود. بیمار در این موارد باید خیلی ساده دارویش را بخورد و سطح فشار خونش را نرمال نگاه دارد. همین!

تصور می‌شود که فشار خون اولیه ناشی از یک اختلال فامیلی باشد که در آن تعامل عوامل محیطی و ژنتیکی با گذشت سن، دست به دست هم می‌دهند و باعث فشار خون می‌شوند.

علل ثانویه فشار خون

به صورتی که گفتیم در دسته محدودی از بیماران علت فشار خون مشخص می‌شود که می‌تواند اینها باشد:

-مشکلات کلیه مثل بیماری های پارانشیم کلیه، بیماری کله پلی کیستیک، تومورهای ترشح‌کننده رنین، انسداد مجاری ادراری

-بیماری عروفی مثل ارتریواسکلروز

-بیماری‌های غده آدرنال یا فوق کلیه، مثل آلدوسترونیسم اولیه یا کوشینگ یا فئوکروموسیتوم

-بیماری کوارکتاسیون آئورت

-آپنه انسدادی در حین خواب

-بیماری عصبی مثل مشکلات روانشناختی، افزایش فشار داخل جمجمه

-مشکلات غدد درون ریز مثل کم‌کاری یا پرکاری تیروئید

-مصرف داروها مثل استروژن با دوز بالا، داروهای ضد اشتها؛ داروهای ضد افسردگی سه جلقه‌ای، داروهای مسکن و …

اما همان طور که گفته شده در درصد محدودی علت فشار خون اینهاست.

پزشک باید در جلسه ویزیت بیمار مبتلا به فشار خون بالا چه چیزهایی بپرسد و چه معاینه‌های بکند؟

پزشک باید مدت شروع فشار خون، درمان‌های قبلی، سابقه فامیلی فشار خون و بیماری قلبی را بپرسد. او باید از رژیم غذایی و وضعیت روانپزشکی بیمار اطلاعاتی کسب کند. او باید تغییر وزن، مصرف سیگار، ابتلا به دیابت، کم‌تحرکی را هم پرسش نماید.

در معاینه او باید دنبال چیزهایی مثل ضعف عضلانی، تعریق، طپش قلب باشد. پزشکی باید بپرسد که آیا بیمار مشکل خواب دارد یا خرخر شبانه و خواب‌آلودگی روزانه دارد.

در معاینه بهتر است که فشار خون در حالت خوابیده و ایستاده اندازه گرفته شود و نبض‌های نواحی مختلف بدن چک و با هم مقایسه شود. بهتر است ته چشم هم دیده شود (معاینه فوندوسکوپیک)

چه آزمایش‌هایی باید در وهله اول در فرد دچار پرفشاری خون درخواست شود؟

باز هم یک مشکل مزمن در ایران این است که بیماران تصور می‌کنند که هر چقدر آزمایش‌های بیشتری بدهند، بیشتر چک آپ می‌شوند و متاسفانه پزشکان هم خیال می‌کنند با درخواست تعداد بیشتر آزمایش، بیمار از آنها راضی‌تر می‌شود.

در صورتی که درخواست آزمایش باید هدفمند باشد.

آزمایش‌های لازم گام اول برای بررسی فشار خون شامل این موارد هستند:

-آزمایش ساده ادرار – آزمایش دفع آلبومین از ادرار – آزمایش میزان کراتینین و BUM

-آزمایش سدیم، پتاسیم، کلسیم و TSH

– آزمایش قند خون ناشتا، نیزان کلسترول کل و میزان HDL و LDL و تری گلیسیرید

-آزمایش هماتوکریت

-نوار قلب

البته اگر در شرح حال و معاینه بیمار نکته خاصی پیدا شد، ممکن است مواردی به این آزمایشات افزوده شود.

همین مختصر از فشار خون فعلا کافی است. سعی کردم بعضی از فکت‌های ساده که بیشتر بیماران نمی‌دانند و در نتیجه مشوش می‌شوند، برایتان بنویسم.