«کلوب» اولین و موفق‌ترین شبکه اجتماعی بومی ایران آخر پاییز بسته می‌شود

«محمدجواد شکوری مقدم» یکی از موسسان شبکه اجتماعی کلوب طی یادداشتی در وبلاگش؛ خبر از پایان یافتن فعالیت این شبکه اجتماعی بومی ایران در آخر پاییز امسال داد.

کلوب اولین شبکه اجتماعی بومی الگوربرداری شده از روی شبکه‌هایی مانند «اورکات» است که سابقه فعالیتی ۱۲ ساله دارد و شاید موفق‌ترین شبکه اجتماعی ایران نیز محسوب شود. طبق آمارهایی که منتشر شده؛ کلوب بیش از ۳ میلیون کاربر عضو دارد و  در یک هفته حدود ۱۳۰ هزار ورود مستقل به سایت و در ماه حدود ۷۰۰ هزار ساعت گردش داخلی دارد.

«محمدجواد شکوری مقدم» یکی از مدیران شرکت فناوران ایده پرداز صبا (صبا ایده) است که کلوب را راه‌اندازی کرده و یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های اینترنتی ایرانی و صاحب سرویس‌ها و برندهای آپارات، میهن‌بلاگ، فیلیمو، لنزور و آژانس تبلیغاتی صباویژن است. وی در شروع یادداشت خود می‌نویسد:

12 سال پیش، یک تیم سه نفره جوان و با انگیزه با ظهور مفهوم شبکه‌های اجتماعی در دنیای دیجیتال، شروع به توسعه یک شبکه اجتماعی بومی، با الگوبرداری از قهرمان شبکه‌های اجتماعی آن زمان یعنی سرویس اورکات نمودند. زمانی که راه‌اندازی و مدیریت یک شبکه اجتماعی از ترانزیت کراک و شیشه در این کشور خطرناک‌تر و پر دردسرتر بود.

شکوری مقدم در ادامه یادداشت‌اش به چالش‌ها و مشکلات پیش‌روی توسعه یک شبکه اجتماعی در ایران اشاره می‌کند و فیلترهای مکرر، خلاهای قانونی، نبود یک تصویر روشن از نحوه کار سایت‌های کاربرمحور، نبود مدیریت صحیح در فضای مجازی ایران را موانعی می‌داند که وضعیت کلوب را به انتهای خط رساندند.

شکوری مقدم ضمن بیان برخی از سختی‌های کار در این زمینه؛ اشاره می‌کند که محتوایی کنونی روی تلگرام در گذشته به هیچ‌وجه برای یک وب‌سایت یا وبلاگ و شبکه اجتماعی پذیرفته نبود. وی می‌گوید:

کلوب دات کام نزدیک به 3 بار کاملا فیلتر شد، بار آخر رفع فیلتر ما 28 روز بطول انجامید، اگر وب مستر یا کشاورز باشید شاید کمی ملتفت شوید که چگونه بعد از 28 روز زمینی خشکیده و بی رونق را دوباره باید گرم فعالیت و حضور مردم کرد!

مدیر سایت کلوب در انتهای یادداشت خود خبر تعطیلی این شبکه اجتماعی بومی را می‌دهد و یک توصیه به کاربران آن دارد:

نگهداری سایت کلوب دات کام با شرایط فعلی، محدودیت‌ها و عدم تمایل به توسعه آن بیش از این صلاح نیست و شرکت صبا ایده تصمیم به خاموشی این سرویس در انتهای پاییز دارد. از کاربران عزیز و قدیمی این سرویس دردمندانه پوزش می‌طلبیم و تقاضا داریم در این فرصت یکی دوماهه اگر محتوای خاصی برای کپی‌برداری یا ذخیره نسخه پشتیبان در نظر دارند، از این فرصت استفاده کنند.

در حالی شاهد بسته شدن یکی از موفق‌ترین و پردوام‌ترین شبکه‌های اجتماعی بومی در ایران هستیم که مسئولان و متولیان فضای مجازی مرتبا از پشتیبانی و توسعه شبکه‌های اجتماعی بومی برای رقابت با تلگرام، اینستاگرام، فیسبوک، توییتر و غیره سخن می‌گویند و بر لزوم ادامه فعالیت و تقویت آن‌ها تاکید می‌کنند.

بسیاری از مدیران و مسئولان دولتی در کلوب صفحه شخصی داشتند و از آن برای برگزاری کمپین‌های تبلیغاتی استفاده می‌کنند. کلوب رتبه ۱۲۱ را در میان سایت‌های ایرانی داشت و اکنون با پایان یافتن فعالیت‌اش؛ دیگر شبکه‌های اجتماعی بومی ایران و همین‌طور استارتاپ‌ها احساس خطر می‌کنند.

تحلیل ما از بسته شدن کلوب چیست؟

1- سخن نخست به همان دشواری کاری گردانندگان شبکه‌های اجتماعی در داخل ایران برمی‌گردد. مدیران و عوامل فنی این شبکه‌های مسلما نمی‌توانند راهی پیدا کنند که همه کاربران شبکه‌های اجتماعی دقیقا مطابق ضوابط عمل کنند، هر سخنی را فاش نگویند و همه‌شان محافظه‌کاری وسواس‌آمیز به خرج بدهند.

مسلما وقتی هر شبکه اجتماعی بزرگ شد، هم درگیری‌های کلامی گروه‌های کاربری با سوگیری‌های سیاسی متفاوت و ادبیات متضاد در آن ایجاد می‌شود و هم اینکه گروهی با کامنت‌های با واژگان سخیف در آن در پی آزردن بقیه برمی‌آیند.

در این موارد مقامات تصمیم‌گیر، معمولا صاحبان شبکه‌های اجتماعی را تحت فشار می‌گذارند. گاهی انتظار آنها در حد پاک کردن نوشته‌ها و محتواهایی است که واضحا غیرقانونی هستند. مثلا خرید و فروش کالاهای غیرمجاز یا پورنوگرافی. اما در گام بعدی ممکن است درخواست شود که مثلا سخنان انتقادی سیاسی که در چهارچوب همین قوانین داخلی هم می‌توانند باشند، پاک شوند.

در این مورد اخیر یک مدیر شبکه اجتماعی باید چه کند؟

ذات شبکه‌های اجتماعی طوری است که در آنها کنترل صد در صدی روی رفتار کاربران، چیزی عبث و بی‌معنی است و چنین انتظاری باعث می‌شود که اصولا هیچ شبکه‌ اجتماعی بزرگ داخلی نتوانیم داشته باشیم.

2- اما همه مشکلات مسلما به خاطر فشارهای خارجی نمی‌تواند باشد. یک شبکه اجتماعی همواره باید توسعه پیدا کند و ابزارهایی جذاب در اختیار کاربران و توسعه‌دهندگان ثالث قرار بدهد. اگر تلگرام یا اینستاگرام این همه آپدیت جزئی یا کلی، ارائه نمی‌دادند، آیا واقعا اینقدر جذابیت داشتند؟ شبکه اجتماعی که سال به سال توسعه پیدا نکند و امکانات خیلی پایه ارائه بدهد، مسلما به تدریج جذابیت خود را از دست خواهد داد.

3- شبکه‌های اجتماعی داخلی نباید امکانات و ویژگی‌های شبکه‌های اجتماعی را کپی کنند. بلکه باید در پی بومی‌سازی هم برآیند و خدماتی ویژه ارائه کنند. همین امکانات حتی می‌توانند کاربران را به سوی رفتاری سنجیده‌تر و عقلانی‌تر راهنمایی کنند. مثلا کاری کنند که در یک شبکه اجتماعی، کاربران بیشتری به سمت محتواسازی واقعی و اشتراک لینک فاخر، برآیند.

4- از بعد اقتصادی هم، کار دشوار، ایجاد یک مدل اقتصادی پاسخگو در بازار کساد ایران است. شبکه‌های اجتماعی خارجی معمولا با منابعی خیلی خوبی از سرمایه‌گذاران وابسته هستند و در اقتصادی کشورهای غربی می‌توانند به سادگی آگهی جذب کنند، اما جذب سرمایه‌گذار و تبلیغ‌دهنده خوب در بازار ایران به همین سادگی‌ها نیست.

ضمن اینکه صاحبان شبکه‌های اجتماعی داخلی باید بتوانند، شیوه‌های نوین نمایش آگهی و تبلیغ را ارائه بدهند. مثلا نمایش تبلیغ متناسب با محتوا، نمای تبلیغ متناسب با علایق هر کاربر. نمایش تبلیغ متناسب در بین مطالب فید کاربران و …