اسپوندیلیت آنکیلوزان چیست و چه علائم و نشانه‌هایی دارد؟ راه‌های تشخیص و درمان
اسپوندیلیت آنکیلوزان (ankylosing spondylitis) نوعی التهاب مزمن، پیشرونده وتوام با سفتی مفاصل است که معمولاً در مهره‌ها و لگن ایجاد می‌شود.
بیماری اسپوندلیت آنکیلوزان درآقایان سه برابر شایع تر از خانم‌ها است و بیشتر مردان سفید پوست زیر ۴۵ سال را مبتلا می‌کند. این بیماری ممکن است در چند تن از افراد فامیل ایجاد شود.
معمولا علایم بیماری از اواخر نوجوانی و یا اوایل بزرگسالی پدیدارمی‌شود و به تدریج طی چند ماه یا چند سال افزایش پیدا می‌کند و دوره‌های بدون علامت در مراحل التهابی بیماری نیز وجود دارد. علایم بیماری عبارتند از: کمردرد (که ممکن است به باسن و ران‌ها انتشار یابد)؛ سفتی کمر (که در هنگام صبح، بدتر و با ورزش بهتر می شود)؛ درد در سایر مفاصل (مانند مفصل ران، زانوها و شانه)؛ درد قفسه سینه و محدودیت در باز شدن قفسه سینه؛ خمیده شدن ستون مهره‌ها و ضعف عضلات پشت درصورت عدم درمان؛ یووئیت (التهاب چشم) که ممکن است به درمان فوری نیاز داشته باشد). ممکن است راه‌رفتن و حرکت بیمار به شکل مناسبی درآید و سایر عضلات و مفاصل غیر ملتهب سفت و دردناک شوند.
اگرمهره‌ها به شدت گرفتار شوند، ممکن است استخوان جدیدی بین مهره‌ها رشد کندوسر انجام ادغام مهره‌ها با یکدیگر روی دهد.
اسپوندیلیت آنکیلوزان نوعی‌بیماری واکنشی مفصلی از خانواده پسوریازیس، بیماری التهابی روده و سندم رایتر است. علت بیماری مشخص نیست ولی تقریباً در ۹۰ درصد بیماران مبتلا به‌آن، آنتی ژن B27 گلبول سفید انسانی (HLA B27) در خون وجود دارد. این آنتی ژن‌ها، پروتئین‌های موجود بر سطح اکثر سلول‌های بدن هستند و دستگاه ایمنی بدن را قادر می‌سازند که سلول‌های خود را از سلول‌های بیگانه (مثل باکتری‌ها) تشخیص دهند. چندین نوع آنتی‌ژن‌گلبول سفید انسانی وجود داردکه افراد، آنها را از والدین خود به‌ارث می برند. البته باید دانست که تمام افرادی که آنتی‌ژن HLA – B27 در بدن آنها وجود دارد دچار بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان نمی شوند.
عوامل مستعد کننده بیماری عبارتند از: عوامل ژنتیکی (مانند HLA- B27))، رژیم غذایی ایجاد کننده التهاب و کمبود ویتامین D.
اقدامات لازم برای تسکین فوری:
طب سوزنی‌می‌تواند موجب تسکین درد ناحیه پشت‌وکمر شود و درمان هومیوپاتی باداروی Rhus toxicodendron علایم بیماری را تسکین می‌دهد.
توجه:
در صورت درد و قرمزی چشم و تاری دید و ایجاد ناراحتی در چشم در هنگام مواجهه با نور شدید، فورا به چشم پزشک مراجعه نمایید.
درمانهای مرسوم:
- پس از تشخیص بیماری که به وسیله پزشک و بر اساس معاینه و انجام رادیوگرافی مهره‌ها و آزمایش خون صورت می‌گیرد، درمان آغاز می‌شود.
- تشخیص زودرس، از نظر شروع به موقع فیزیوتراپی صبحگاهی برای حفظ توانایی حرکت بیمار و کمک به پیشگیری از بد شکل شدن مهره‌ها اهمیت دارد.
- در طول حمله‌های التهابی بیماری پزشک مبادرت به تجویز داروهای ضد التهاب غیر کورتون می‌کند تا درد و سفتی کاهش یابد و بیمار بتواند فیزیوتراپی را ادامه دهد. همچنین ممکن است تزریق کورتون به داخل مفاصل ملتهب انجام شود.
احتیاط:
داروهای ضد التهاب غیر کورتون، و کورتون‌ها دارای عوارض جانبی هستند. در این باره با پزشک مشورت کنید.
درمان تغذیه‌ای:
خوردن غذاهای سرشار از اسیدهای چرب امگا-۳ به کاهش التهاب و درد کمک می‌کند. این اسیدهای چرب در بعضی آجیل‌ها و دانه‌ها، به ویژه گردو و دانه کتان، ماهی‌های چرب مانند ماکرل، سالمون و ساردین یافت می‌شوند. در مقابل، مصرف مقدار بیش از حد اسیدهای چرب امگا- ۶ موجود در روغن نباتی و کمبود اسیدهای چرب امگا-۳ موجب بروز التهاب می‌شود.
کمبود ویتامین D موجب تسریع التهاب می‌شودو مصرف روزانه 500 واحد بین المللی مکمل ویتامین D به کاهش التهاب و نیزکاهش احتمال بروز پوکی استخوان کمک می‌کند.
احتیاط:
پیش از مصرف روغن های حاوی امگا۔ ۳ یا روغن ماهی، توأم با وارفارین و یا قبل از مصرف ویتامین D همراه با وراپامیل با پزشک مشورت نمایید.
هومیوپاتی:
متخصصان هومیوپاتی معتقدند که درمانهای هومیوپاتی به تسکین علایم بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان کمک می‌کند. هر چند تحقیقات به عمل آمده در این زمینه ناچیز است.
درمان با استفاده از کار بر روی بدن و – حرکت درمانی:
درمان با استفاده از دستکاری و ورزش به حفظ دامنه حرکت بیمار (مقداری که مفاصل به طور طبیعی می‌توانند در جهت‌های مختلف حرکت کنند)، تون عضلات وتسکین درد کمک می‌کند. • فیزیوتراپی، استئوپاتی، کایروپراکتیک و ماساژ درمانی می‌تواند به تسکین درد و کاهش محدودیت حرکتی کمک کند و گردش خون عضلات و مفاصل را که در اثر درد و تغییر الگوهای حرکتی تغییر کرده بهبود بخشد.
کشش روزانه گروه عضلات بزرگ نیز به کاهش درد کمک می‌کند. این کار باید یک یا دو بار در روز انجام شود. کشش باید همواره آهسته و به آرامی صورت گیرد و در صورتی که موجب آسیب و ناراحتی شود نباید آن را ادامه داد. برای انجام کشش مزبور باید مراحل زیر را طی نمایید:
۱- کنار یک صندلی بایستید و پشت صندلی را با دست خود بگیرید. تا حد ممکن، ستون مهره‌ها را صاف نگه دارید و قوز نکنید.
۲- در حالی که سر و گردن خود را در امتداد ستون مهره‌ها نگه داشته اید زانوی راست را خم کنید و روی صندلی قرار دهید.
۳- پای چپ خود را تا حد ممکن به جلو (دورتر از پای راست) ببرید به نحوی که در پای راست خود کمی کشیدگی احساس کنید.
۴- برای افزایش قدرت، زانوی چپ را در حالی که پشت و گردن را شل کرده‌اید و در یک امتداد نگه داشته‌اید کمی خم کنید و ده ثانیه در این وضعیت باقی بمانید. این کار را دو بار تکرار کنید و سپس دو بار هم با سمت مقابل انجام دهید.
- کشش آرام و افزایش تون عضلات ومفاصلی که دچار التهاب نیستند ولی محدودیت حرکت و درد در آنها ایجاد شده است به صورت یک روز در میان، مفید واقع می‌شود. تجارب حاکی از آن است که حرکت دادن مفاصل به طور آرام و در دامنه حرکتی آنها به طور روزانه، حتی در زمان تشدید التهاب اهمیت زیادی دارد. استفاده از یوگا از روش‌های مؤثر در این زمینه است. ورزش‌هایی که در آب انجام می‌شوند آسان‌تر هستند زیرا انعطاف پذیری بدن در آب بیشتر می‌شود و به دلیل شناوری، حرکات راحت تر صورت می‌گیرند. بسیاری از بخش های فیزیوتراپی مجهز به استخر آب گرم هستند و بیمار می‌تواند تحت نظارت متخصص در آن ورزش کند.
استفاده از روش‌های تنفسی خاص به مقابله بدن با درد مزمن کمک می‌کند. به عنوان مثال، انجام عمل دم به صورت آهسته و از راه بینی، و سپس، جمع کردن لب‌ها (مانند زمان باد کردن بادکنک و انجام باز دم آهسته از راه دهان به نحوی که ۴ تا ۶ ثانیه طول بکشد) چنان‌چه هر روز صبح پس از پایان ورزش انجام شود مفید است.
احتیاط:
در صورت ملتهب بودن مفاصل باید به منظور اجتناب از تشدید التهاب بافت‌ها دست درمانی باید بسیار آرام انجام شود.
طب سوزنی:
کارآزمایی بالینی مستقیمی در زمینه نقش طب سوزنی در اسپوندیلیت آنکیلوزان انجام نشده است ولی شواهد حکایت از آن دارد که طب سوزنی به بهبود درد مفصل ران و نیز بهبود درد پشت در اسپوندیلیت آنکیلوزان کمک می‌کند. طب سوزنی سیر پیش رونده طبیعی بیماری مزبور را تغییر نمی‌دهد ولی ممکن است دوره‌های کاهش درد بعد از درمان را طولانی ترکند. معمولاً درمان با طب سوزنی به طور جلسات هفتگی انجام می‌شود و بعد از ۴ تا ۶ جلسه، علایم بیماری بهبود می‌یابد و باید درمان مزبور تا برطرف شدن علایم ادامه پیدا کند.
معنی اسپوندیلیت آنکیلوزان چیست؟
اسپوندیلیت به معنی التهاب مهره و آنکیلوزان (آنکیلوزینگ ankylosing; در زبان انگلیسی) به معنی بی‌حرکت کننده یا سفت کننده است و چون در این نوع بیماری، التهاب مهره موجب خشکی، سفتی و بی‌حرکتی ستون مهره‌ها نمی شود این نام برای بیماری مزبور انتخاب شده است.
