تشنج چیست؟ چه علت‌هایی دارد و شیوه درمان و تشخیص آن کدام است؟
تشنج – seizure به علایم و نشانه‌های گذرای عصبی ناشی از فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در نورون‌های عصبی گفته می‌شود.
سنکوپ – syncope) به کاهش سطح هوشیاری به دلیل اختلال خونرسانی به نیمکره‌های مغز یا ساقه مغز گفته می‌شود. اختلال خونرسانی نیمکره‌های مغز به دلیل رفلکس وازوواگال، هیپوتانسیون ارتوستاتیک یا کاهش برون ده قلبی است و اختلال خونرسانی ساقه مغز ناشی از ایسکمی ورتبروبازیلار می‌باشد.
رویکرد تشخیص
پیش از بروز برخی انواع تشنج، علایم تکراری بروز می‌کند که به آن aura می‌گویند و به تشخیص محل اختلال کمک می‌کند.
وضعیت بیمار در هنگام وقوع کاهش سطح هوشیاری به تشخیص علت آن کمک می‌کند.
هیپوتانسیون ارتوستاتیک و غش کردن – سنکوپ وازوواگال) معمولاً در وضعیت ایستاده یا نشسته روی می‌دهند، البته سنکوپ وازوواگال هنگام خونگیری یا گذاشتن IUD ممکن است در حالت خوابیده روی دهد.
اگر کاهش سطح هوشیاری در وضعیت خوابیده روی می‌دهد، تشنج یا آریتمی مطرح است.
سنکوپ هنگام فعالیت مطرح کننده انسداد خروجی قلب – مانند تنگی آئورت، کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک انسدادی، میکسوم دهلیزی) یا آریتمی است.
علایم حسی و حرکتی فوکال مانند پرش یک دست، پارستزی نیمه صورت و چرخش سر مطرح کننده تشنجی است که از کورتکس فرونتوپاریتال سمت مقابل منشا می‌گیرد.
احساس ترس، توهم بویایی یا چشایی، علایم اپیگاستریک یا آشناپنداری – dejavu) مطرح کنندهتشنج با منشا لوب تمپورال است.
پیش از بروز سنکوپ ناشی از کاهش خونرسانی به نیمکره‌های مغز مانند غش کردن، آریتمی قلبی و هیپوتانسیون ارتوستاتیک بیمار دچار احساس سبکی سر و تاری دید می‌شود.
بروز سفتی تونیک و پس از آن، حرکات کلونیک – پرشی) در اندام‌ها در هنگام کاهش سطح هوشیاری مطرح کننده تشنج است.
معمولاً کاهش خونرسانی به مغز موجب شل شدن بدن در هنگام کاهش سطح هوشیاری می‌شود، البته اگر هنگام کاهش خونرسانی به مغز فرد در حالت ایستاده باقی بماند، دچار سفتی یا حرکات پرشی می‌شود که به آن سنکوپ تشنجی – Convulsivesyncope) می گویند.
سنکوپ تشنجی خود به خود بهبود می‌یابد و نیازی به درمان ضد تشنج ندارد.
کاهش سطح هوشیاری به دلیل کاهش خونرسانی به مغز به ندرت بیش از 10 تا 20 ثانیه طور می‌کشد و پس از ان postictalconfusion ایجاد نمی‌شود، مگر اینکه ن آا
ایسکمی مغزی شدید ایجاد شده باشد.
پس از غش ساده هوشیاری در طی 20 تا 30 ثانیه به‌طور کامل باز می‌گردد، در حالی که پس از تشنج تونیک کلونیک دوره کنفوزیون، disorientation و آژیتاسیون چند دقیقه طور می‌کشد.
دوره کنفوزیون پس از statusepilepticus یا پس از تشنج در زمینه بیماری مغزی منتشر – مانند دمانس یا آنسفالیت) یا آنسفالوپاتی متابولیک طولانی است.
گاز گرفتن کناره‌های زبان در هنگام کاهش سطح هوشیاری مطرح کننده تشنج است.
بی اختیاری ادرار در طی تشنج یا سنکوپ روی می‌دهد. بی اختیاری مدفوع ناشایع است.
تشنج
تشنج – seizure) اختلال گذرا در عملکرد مغزی به دلیل فعالیت الکتریکی غیر طبیعی در نورون‌ها است. صرع – epilepsy) با تشنجات مکرر مشخص می‌شود و شیوع آن در جامعه یک درصد است. نکات زیر در شرح حال مطرح کننده تشنج است:
– اورا – aura)
– کنفوزیون پس از حمله postictalconfusionalstate
اتیولوژی
گاهی تشنج به دلیل بیماری نورولوژیک اولیه یا بیماری‌های سیستمیک روی می‌دهد.
برخی از بیماری‌های نورولوژیک اولیه که موجب تشنج می‌شوند، عبارتند از:
– ترومای سر
– سکته مغزی یا مالفورماسیون عروقی
– ضایعات توده‌ای
– عفونت‌های CNS مانند مننژیت، آنسفالیت، سیستی سرکوز و آنسفالوپاتی HIV
– تشنج ناشی از تب در کودکان
صریع ایدیوپاتیک
گاهی بیماری‌های سیستمیک زیر علت تشنج است:
– هیپوگلیسمی
– هیپوناترمی
– حالت هیپراسمولار
– هیپوکلسمی
– اورمی
– آنسفالوپاتی کبدی
– پورفیری
– مسمومیت دارویی
– قطع دارو – drugwithdrawal)
– ایسکمی گلوبال مغزی
– آنسفالوپاتی هیپرتانسیو
– اکلامپسی
– هیپرترمی
