وزوز گوش چه علت‌هایی دارد و چطور می‌توان آن را درمان کرد؟
قبل از توضیح درباره وزوز گوش، خلاصه‌ای از آناتومی و وظایف گوش ذکر می شود:
- گوش‌ها، اندام شنوایی و تعادلی بدن هستند و از سه بخش مشخص تشکیل می‌شوند: گوش خارجی، گوش میانی و گوش داخلی. قسمتی از گوش که از بیرون دیده می‌شود لالهٔ گوش نام دارد. بخش خارجی مجرای گوش نیز با استفاده از دستگاهی به نام «اتوسکوپ» قابل مشاهده است. مجرای گوش که به وسیله موهای ریزی پوشیده شده، ماده مومی محافظتی ترشح می‌کند و صداهای دریافتی را به داخل انتقال می‌دهد. این مجرا به پرده صماخ می‌رسد. این پرده در واکنش به صدا به ارتعاش در می‌آید.
گوش میانی دارای سه استخوان ظریف – استخوانچه) به نام‌های چکشی، سندانی و رکابی است که ارتعاش‌های صوتی را از پرده صماخ به غشای دریچه بیضی انتقال می‌دهند. این غشا، گوش میانی را از گوش داخلی جدا می‌کند. گوش داخلی در جمجمه قرار دارد و حاوی بخشی صدف مانند به نام «حلزون» است که گیرنده حسی شنوایی محسوب می‌شود. گوش داخلی همچنین از بخشی به نام «دهلیز» و بخشی به اسم «مجاری نیم دایره» تشکیل شده که مسئولیت تعادل بدن را بر عهده دارند. حلزون شنوایی، صدا را از طریق مایع – و نه هوا) هدایت می‌کند. این مایع، اینرسی بیشتری نسبت به هوا دارد یعنی سخت‌تر از هوا به حرکت در می‌آید و برخورد نیروهای ضعیف قادر به حرکت دادن آن نیست.
قبل از عبور صدا به گوش داخلی، باید فشار تام – یعنی نیروی وارده، برحسب سطح) تقویت شود. این کار، وظیفه استخوانچه‌های گوش میانی است. امواج صدا به هر سانتی‌متر مربع از پرده صماخ نیرو وارد می‌آورند و پرده صماخ تمام این انرژی را به استخوان رکابی انتقال می‌دهد. از سویی، استخوان چکشی به دلیل اینکه طول بیشتری از استخوان سندانی دارد، اهرمی میان پرده صماخ و استخوان رکابی به وجود می‌آورد. استخوان چکشی در مسافت بیشتری به حرکت در می‌آید و استخوان سندانی با نیروی بیشتری حرکت می‌کند. این سیستم تقویت صدا بسیار مؤثر است و تقویت فشار وارد شده به مایع حلزون برای انتقال اطلاعات صوتی به گوش داخلی کافی است. این اطلاعات در گوش داخلی به تکانه‌های عصبی قابل درک برای مغز ترجمه می‌شوند. حلزون، پیچیده‌ترین بخش گوش است و وظیفه گرفتن ارتعاش‌های فیزیکی حاصل از موج صوتی و ترجمه آن به اطلاعات الکتریکی قابل شناسایی به وسیله مغز را برعهده دارد.
– وزوزگوش – tinnitus)، عبارت است از شنیدن صداهایی که از داخل گوش منشأ می‌گیرند و ممکن است شبیه هیاهو، زنگ زدن، صداهای موزیکال، وزوز، سوت کشیدن یا فش فش باشند. معمولا وزوز گوش مداوم است هر چند که ممکن است شدت آن تغییر کند. حمله وزوز، ممکن است در بعضی از افراد کوتاه مدت و در برخی دیگر دایمی باشد.
– مشخص نیست که به چه دلیل مغز در بعضی موارد صداهایی را درک می‌کند که وجود خارجی ندارند. وزوز گوش گاهی بدون دلیل واضح بروز می‌کند ولی به طور شایع با برخی اختلالات گوش، مانند کاهش شنوایی ناشی از سن – پیر گوشی)، کاهش شنوایی ناشی از صدای بلند، یا بیماری مِنیِر همراه است. بیماری مِنیِر، نوعی اختلال گوش داخلی است که موجب گیجی، تهوع، کاهش شنوایی و وزوزگوش می‌شود.
– اختلال مفصل گیجگاهی – فکی از عوامل احتمالی وزوزگوش در مواردی است که نمی‌توان علت دیگری برای آن پیدا کرد.
– آلرژی‌ها، تومورها، مشکلات قلبی عروقی، مشکلات فک، کم خونی یا پرکاری تیروئید نیز ممکن است با وزوزگوش، همراه باشند و متخصصان تغذیه عقیده دارند که وزوزگوش، گاهی در اثر نوسان قند خون ایجاد می‌شود.
– ضربه سر و درمان با بعضی داروها نیز می‌توانند موجب وزوزگوش شوند.
– وزوز ممکن است در یک یا هر دو گوش وجود داشته باشد. وزوز یک گوش می‌تواند در اثر تومور عصب انتقال دهنده اطلاعات از گوش به مغز ایجاد شود که این بیماری را «نوروم آکوستیک» می‌نامند.
حدود ۱۵٪ افراد در بعضی از مراحل زندگی دچار وزوز گوش می شوند. شیوع وزوز گوش در بعد از ۶۰ سالگی بیشتر است.
– ممکن است گیجی و اشکال در تمرکز در افراد مبتلا به وزوزگوش وجود داشته باشد. بعضی از این افراد برای به خواب رفتن در هنگام شب دچار اشکال می‌شوند.
– چنان چه وزوزگوش موجب بروز مشکل در زندگی روزمره شود می‌تواند اضطراب و افسردگی ایجاد نماید.
توجه
چنان چه دچار وزوزگوش، به‌ویژه از انواع یک طرفه آن هستید به پزشک مراجعه کنید.
– عوامل مستعدکننده وزوز گوش عبارتند از: تماس با صداهای بلند، اختلال مفصل گیجگاهی-فکی، بیماری مِنیِر، آرتروز گردن، تماس با عوامل محیطی، درمان با بعضی داروها – مثل آسپرین و برخی آنتی‌بیوتیک‌ها)
درمان های مرسوم
پس از تشخیص بیماری با استفاده از تست‌های شنوایی و نیز بررسی وجود عامل زمینه‌ای احتمالی به وسیله پزشک متخصص گوش و حلق و بینی درمان آغاز می‌شود..
گاهی گوش دادن به صداهای خارجی، مانند موسیقی می‌تواند موجب کاهش وزوز شود. علاوه بر این می‌توان از وسیله‌ای بنام ماسکر – masker) که دستگاه الکترونیکی کوچکی است که در پشت گوش قرار می‌گیرد و با ایجاد صدا، وزوزگوش را تضعیف می‌کند استفاده کرد. نوعی از ماسکر ساخته شده است که به جای آنکه روی گوش قرار داده شود، روی بستر قرار می‌گیرد و فرد می‌تواند بدون اینکه صدای وزوز را بشنود با استفاده از این نوع ماسکر به راحتی بخوابد.
احتیاط
احتیاط داروهای ضد افسردگی می‌توانند موجب بروز عوارض جانبی شوند و بدون دستور پزشک نباید آنها را مصرف نمود.
درمان تغذیه‌ای
– حساسیت غذایی می‌تواند از علل زمینه‌ای وزوزگوش باشد. افراد مبتلا به بیماری مِنیِر ممکن است احساس کنند که علایم بیماری با مصرف داروی ضد نوعی آلرژی خاص بهبود می‌یابد. همچنین ممکن است وزوزگوش با عوامل رژیمی عمومی ارتباط داشته باشد. کاهش مقدار مصرف نمک، گوشت قرمز، لبنیات، و چای ممکن است به بهبود وزوز گوش کمک کند. همچنین مصرف مقدار زیادی میوه تازه و سبزیجات، آجیل، روغن زیتون، دانه‌ها و آب باعث کمتر شدن وزوزگوش می‌شود. در یک مورد مطالعه، بهبود چشمگیر علایم بیماری مِنیِر، پس از یک سال رعایت رژیم غذایی مزبور در تعدادی از بیماران دیده شد. کنترل قند خون نیز ممکن است به بهبود وزوز گوش کمک کند.
– کمبود روی در بعضی از افراد مبتلا به وزوزگوش وجود دارد که در این موارد می‌توان از مکمل روی – تحت نظر پزشک) استفاده کرد.
– کمبود ویتامین B12 نیز ممکن است در بروز وزوزگوش نقش داشته باشد. این ویتامین می‌تواند هدایت تکانه‌های عصبی مرتبط با شنوایی را افزایش دهد.
احتیاط
مصرف روی و ویتامین B12 باید با نظر پزشک انجام شود.
هومیوتراپی
اگر چه تحقیقات کافی و اطمینان‌بخشی در زمینه مؤثر بودن هومیوپاتی در درمان وزوزگوش وجود ندارد ولی تعدادی از داروهای هومیوپاتی در برخی موارد وزوزگوش با موفقیت مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
گیاه‌درمانی غربی
– چندین کارآزمایی بالینی در زمینه تأثیر گینکوبیلوبا بر وزوزوگوش انجام شده و مورد بازبینی قرار گرفته است. مصرف روزانه 120 تا 200 میلی‌گرم به مدت دو ماه مفید تشخیص داده شده است.
بهداشت محیط
– تماس با فلزات سنگین می‌تواند موجب آسیب عصبی شود. از جمله وجود سرب و جیوه در محیط با آسیب عصبی و وزوزگوش همراه است. مقداری از آب لوله کشی محیط کار خود را به مرکز بهداشت ارسال کنید تا کیفیت آن را بررسی نماید و احتمال وجود مواد سمی را در آن مورد ارزیابی قرار دهد. بسیاری از غذاها به ویژه ماهی – از نوع ماهی‌های چرب اقیانوس مانند تون، کوسه و شمشیر ماهی) و فرآورده‌های استخوان حیوانات – مانند بعضی از ژلاتین‌ها) حاوی جیوه و سایر فلزات سنگین هستند. چنان‌چه با انجام آزمایش اندازه‌گیری مقدار آهن و سایر فلزات سنگین در بدن، افزایش هر یک از این فلزات اثبات شود باید با استفاده از داروهای پایین‌آورنده مقدار این فلزات نسبت به رفع مشکل اقدام نمود. حتی اگر وزوزکنونی غیرقابل بازگشت باشد ممکن است بتوان با اقدامات پیشگیرانه از آسیب بیشتر اعصاب جلوگیری کرد.
– صداهای بلند، به حلزون گوش داخلی آسیب می‌رسانند و موجب وزوزگوش می‌شوند. استفاده از گوشی‌های محافظ در محیط‌های پر سروصدا از آسیب حلزون جلوگیری به عمل می‌آورد. حتی اسباب بازی‌های پر سروصدای کودکان می‌تواند موجب آسیب حلزون گوش آنان و اطرافیان و وزوز گوش شود.
– مسمومیت با مونواکسید کربن می‌تواند موجب وزوز گوش شود. با انجام یک آزمایش خون ساده می‌توان تشخیص داد که آیا مسمومیت دراز مدت یا کوتاه مدت با این گاز در فردی وجود دارد و آیا این مسمومیت موجب وزوز گوش فرد شده است یا نه؟
– بسیاری از داروها، به ویژه آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای شیمی درمانی سرطان، کینین و آسپیرین می‌توانند موجب وزوز گوش شوند. در صورت مشکوک‌بودن، پزشک می‌تواند با درخواست آزمایش تعیین مقدار این داروها به تشخیص عامل وزوز گوش کمک نماید.
– بعضی از افراد با قراردادن ساعت دارای صدای تیک‌تاک و یا روشن‌کردن رادیو، به‌ویژه در هنگام خواب شب به حذف وزوز گوش خود کمک می‌کنند. ایمپلنت – کاشت) حلزون به منظور ایجاد تحریک الکتریکی نیز مورد استفاده قرار گرفته است ولی گزارش‌هایی مبنی بر تشدید وزوز گوش در بعضی از افرادی که از کاشت حلزون استفاده کرده‌اند وجود دارد.
– اکسیژن درمانی در مواردی که از وزوز گوش کمتر از سه ماه می‌گذرد ممکن است موجب تسکین شود. برای این کار از اکسیژن پرفشار – hyperbaric)، تحت نظر پزشک استفاده می‌شود.
اگر چه وزوز گوش ناراحت کننده است، تقریباً در تمام موارد علت بدخیمی برای آن وجود ندارد.
درمان با استفاده از کار بر روی بدن
– مشکلات مفصل گیجگاهی فکی، که ممکن است موجب وزوز گوش شوند، بر حسب علت اختلال عملکرد فک به وسیله متخصصان استئوپاتی جمجمه، متخصصان دستکاری جمجمه‌ای – خاجی یا خاجی – پس‌سری و دندانپزشکان تحت درمان قرار می‌گیرد. متخصصان کایروپراکتیک بعضی از موارد درمان گوش درد، وزوز، سرگیجه و کاهش شنوایی با استفاده از درمان کایروپراکتیک را گزارش کرده‌اند. دستکاری گردن و جمجمه با استفاده از کایروپراکتیک در مواردی از وزوزگوش که ناشی از مشکلات مفصل گیجگاهی فکی نبوده، به‌ویژه در بیمارانی که دچار مشکل عدم تعادل میان
عصب‌رسانی سمپاتیک و پاراسمپاتیک ناحیه بوده‌اند مفید واقع شده است.
طب‌سوزنی
– کارآزمایی‌های به عمل آمده در زمینه تأثیر طب‌سوزنی بر وزوزگوش تا حد زیادی با نتیجه منفی همراه بوده است.
درمان‌های روان-تنی
– روان‌درمانی و تمرین‌های آرام‌سازی ممکن است به درمان وزوزگوش مزمن کمک کند. به‌ویژه رفتاردرمانی شناختی ممکن است مؤثر واقع شود زیرا در بسیاری از موارد اضطراب و افسردگی همراه با وزوزگوش شدید وجود دارد و با این روش می‌توان از طریق تسکین اضطراب و افسردگی به بهبود وزوزگوش کمک کرد.
– خواب‌درمانی در بعضی موارد برای درمان وزوزگوش بهتر از استفاده از ماسکر یا مشاوره درمانی اثر می‌کند.
– اگر چه یوگا نیز در درمان وزوزگوش مؤثر بوده ولی رفتاردرمانی شناختی تأثیر بیشتری داشته است.
– آیا با استفاده از صداهای طبیعت می‌توان به مقابله با وزوزگوش کمک کرد؟
– بله. بعضی افراد با استفاده از صداهای ظبط شده طبیعت، مثل صدای امواج دریا، باد و یا حتی صدای جیرجیرک به مقابله با صدای آزاردهنده وزوزگوش خود می‌پردازند.
