هرپس سیمپلکس یا تبخال چه نوع عفونتی است و چطور درمان میشود؟
هرپس سیمپلکس (herpes simplex) یا هرپس ساده نوعی عفونت بسیار مسری پوستی است که به ویژه غشاهای مخاطی دهان و ناحیه تناسلی را مبتلا میکند.
* ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۱، موجب بروز تبخال میشود و ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۲، عامل ایجاد هرپس تناسلی است.
* فرد مبتلا به عفونت هرپس سیمپلکس تا زمان بهبود ضایعات بیماری میتواند بیماری را به سایرین انتقال دهد.
* هر دو نوع ویروس هرپس در تمام مدت زندگی به شکل خاموش در سلولهای عصبی باقی میمانند و طی این مدت، دستگاه ایمنی، در صورت سالم بودن آنها را در کنترل خود نگه میدارد.
* اگر دستگاه ایمنی بدن دچار ضعف شود، ویروسها دوباره فعال میشوند و زخمها و تاولها عود میکنند.
* نشانههای عفونت با ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۱ عبارتند از: زخمهای دردناک دهان در ابتدا؛ و سپس بروز تبخال به دنبال مدتی سوزش ناحیه.
* علایم عفونت با ویروس هرپس سمپلکس نوع ۲ عبارتند از: ایجاد تاولها و زخمهای دردناک در ناحیه تناسلی که ممکن است در مرحله اول با تب و درد هنگام ادرار کردن همراه باشد. عود بیماری ممکن است روی دهد که با سوزش محل مبتلا همراه است.
* عوامل مستعدکننده بیماری، یعنی عواملی که موجب فعال شدن دوباره ویروس میشوند عبارتند از: عفونتهای دیگر، کاهش ایمنی بدن، مصرف بیشازحد غذاهای حاوی آرژینین، استرس و خلق افسرده.
* در ابتلا به هرپس سیمپلکس نوع ۲، تماس جنسی محافظتنشده با فرد مبتلا، عامل برانگیزاننده بیماری محسوب میشود.
* اکثر افراد تا رسیدن به دوران بلوغ به ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۱ (HSV-1) مبتلا میشوند. غالبا عفونت اولیه بدون علامت است هرچند که احتمال دارد در بعضی موارد، زخمهای دردناک دهانی ایجاد شوند. سپس ویروس به صورت نهفته و به طور شایع در عقده عصب شماره ۵ جمجمهای (عصب سهقلو)، واقع در نزدیکی گیجگاه باقی میماند. چنانچه ویروس، دوباره فعال شود به طرف پایین عصب مهاجرت میکند و موجب تولید تبخال جدید، عمدتا بر روی لبها میشود. صورت و به ندرت، چشمها نیز ممکن است مبتلا شوند.
* هرپس تناسلی ناشی از ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۲ (HSV-2) در یک نفر از هر ۵ فرد بزرگسال ایجاد میشود و میتواند از راه تماس جنسی محافظتنشده با فرد آلوده به ویروس انتقال یابد. ویروس، پس از نخستین حمله در عقده عصب خاجی (واقع در نزدیکی قاعده ستون مهرهها) به حالت نهفته باقی میماند و ممکن است بعدها دوباره فعال شود و عود ضایعات در ناحیه تناسلی را به همراه داشته باشد.
احتیاط
چنانچه دچار تبخال در چشم یا نزدیک به آن شدید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
* گاهی HSV-1 از از طریق تماس جنسی دهانی به ناحیه تناسلی منتقل میشود و نیز ممکن است HSV-2 در بعضی موارد، حلق را مبتلا کند. افراد دارای آنتیبادی ضد HSV-1 ممکن است تاحدودی نسبت به HSV-2 ایمنی داشته باشند و برعکس.
اقدامات لازم برای تسکین فوری علایم
به محض بروز حس سوزش یا درد، یک عدد چای کیسهای مصرفشده سرد و مرطوب را بر روی ناحیه قرار دهید.
* در هرپس تناسلی، در آب نمک یا وان آب گرم بنشینید.
درمانهای مرسوم
* کرمهای موضعی ضدویروس به وسیله پزشک تجویز میشوند و دورههای حمله تبخال را کاهش میدهند. این کرمها به صورت بدون نسخه نیز در اختیار قرار دارند. این کرمها، حاوی ترکیبات ضدویروس، مانند آسیکلوویر هستند و حداکثر آنها در صورتی ظاهر خواهد شد که به محض سوزش، یعنی قبل از ایجاد زخم یا تاول تبخال مورد استفاده قرار گیرند.
تقریبا ۱ نفر از هر ۵ نفر فرد آلوده به هرپس تناسلی فقط یک بار مبتلا به حمله این ویروس میشود.
داروهای خوراکی ضدویروس، به منظور درمان حمله هر دو نوع هرپس سیمپلکس، به وسیله پزشک تجویز میشوند. یک دوره پنج روزه درمان با داروهای ضدویروس خوراکی، مانند آسیکلوویر، فامسیکلوویر و والاسیکلوویر را باید هرچه زودتر و اغلب، در هنگام اولین احساس سوزش ناحیه آغاز نمود.
احتیاط
داروهای ضدویروس ممکن است موجب بروز عوارض جانبی شوند. در اینباره با پزشک مشورت نمایید.
درمان تغذیهای
* ممکن است با مصرف روزانه ۵۰۰ میلیگرم از مکملهای لیزین به مدت ۳ ماه از رشد ویروس هرپس سیمپلکس پیشگیری شود. لیزین، نوعی اسیدآمینه است که موجب مهار رشد ویروسها میشود و براساس بعضی پژوهشها میتواند دفعات و شدت حملههای ویروس هرپس را کاهش دهد. پس از ۳ ماه استفاده از روزی ۵۰۰ میلیگرم لیزین، مقدار آن به ۱ گرم، ۲ تا ۳ بار در روز در طول حمله حاد بیماری افزایش داده میشود.
* رژیم کم آرژینین ممکن است به مبارزه با ویروس هرپس سیمپلکس کمک کند زیرا این ویروس برای تکثیر خود به آرژینین نیاز دارد. آرژینین به مقدار زیاد در مغزها، به ویژه بادام زمینی و بادام هندی، شکلات و غلات یافت میشود و بسیاری از افراد اظهار میدارند که با خوردن این مواد علایم هرپس در آنها بروز میکند.
* ویتامین C و بیوفلاوونوئیدها میتوانند به کاهش مدت نشانههای بیماری به بیش از یک دوم زمان معمول آن کمک کنند. خوردن ۲۰۰ میلیگرم ویتامین C و ۲۰۰ میلیگرم بیوفلاوونوئید، ۳ تا ۵ بار در روز در هنگام شروع علائم حمله هرپس مفید واقع میشود. مالیدن کرم ویتامین C، ۳ بار در روز نیز به کاهش نشانهها و بهبود تاولهای هرپسی کمک میکند.
* سلنیوم میتواند از رشد شدید ویروسها و بروز حملات شدید بیماری جلوگیری به عمل آورد. ۳۰ تا ۴۰۰ میکروگرم سلنیوم در روز به مدت ۳ ماه توصیه میشود.
* ویتامین E چنان چه از کپسول ژلاتینی نرم بر روی محل تبخال مالیده شود موجب تسکین تاولهای هرپسی میشود. برای این کار باید تکه کوچکی دستمال کاغذی را به محتویات کپسول ویتامین E آغشته نمود و بر روی ضایعات مالید. انجام این کار، دو بار در روز و هر بار به مدت ۱۵ دقیقه معمولاً موجب درمان تبخال در مدت یک یا دو روز میشود.
* محلول سولفات روی 2/0 درصد چنان چه ۸ تا ۱۰ بار در روز، طی مدت ۲۴ ساعت از ظاهر شدن تبخال بر روی آن مالیده شود نیز مؤثر است. معمولاً سوزش و درد تبخال طی چند ساعت و خود آن ظرف ۴ تا ۵ روز برطرف میشود.
احتیاط
قبل از مصرف ویتامین E یا ویتامین C بهصورت همراه با وارفارین، یا پیش از مصرف توأم ویتامین C با آنتیبیوتیکها با پزشک مشورت کنید.
هومیوپاتی
* بعضی از داروهای هومیوپاتی و شایعتر از همه داروی Rhus Toxicodendron برای درمان حملات حاد و یا عود عفونت با هرپس سیمپلکس مورداستفاده قرار میگیرند.
گیاهدرمانی غربی
* ریشه ریواس و چند گیاه دیگر، در درمان گیاهی و مهار گسترش ویروس هرپس سیمپلکس مؤثر اعلام شده است.
گیاهدرمانی چینی
* در گیاهدرمانی چینی نیز از بعضی ترکیبات گیاهی برای درمان عفونت با ویروس هرپس سیمپلکس استفاده میشود که بهعنوان مثال میتوان از پوست گیاه فیلودندرون، برگ بو و ریشه ریواس نام برد. از خمیر آماده تهیهشده از پورد گیاه نیل نیز برای مالیدن بر روی تبخال استفاده میشود.
احتیاط
برای گیاهدرمانی، همواره به متخصص این رشته مراجعه کنید و هرگز به خوددرمانی نپردازید.
درمانهای روان-تنی
استفاده از یک روش روان – تنی همراه با تغییر شیوه زندگی، مانند کاهش استرس و ورزش منظم میتواند در کنترل شدت و/یا دفعات عود هرپس مؤثر واقع شود.
* روشهای آرامسازی، مانند شل کردن تدریجی عضلات، هیپنوتیزم، تنفس شکمی و مراقبه، همگی به کنترل استرس از طریق آهسته کردن ضربان قلب و تعداد تنفس کمک میکنند و از این طریق موجب کاهش عود هرپس دهانی یا تناسلی که ممکن است ناشی از استرس، اضطراب، نگرانی و افسردگی باشد میشوند.
علاوه بر دهان، لب، دستگاه تناسلی و چشم کدام قسمتهای بدن ممکن است دچار عفونت با ویروس هرپس سیمپلکس شوند؟
عفونت با ویروس هرپس سیمپلکس ممکن است در مری، ریه، کبد، مفاصل، غده فوق کلیه، لوزالمعده، کلیه، روده بزرگ و روده کوچک ایجاد شود.
* آیا ممکن است ابتلا به ویروس هرپس در زنان باردار ایجاد مشکل نماید؟
بله. بهندرت عفونت اولیه با ویروس هرپس در زنان باردار به شکل منتشر درمیآید و میتواند منجر به مرگ مادر و جنین شود. این وضعیت نادر به دلیل بروز عفونت اولیه در سه ماهه سوم بارداری روی میدهد.