اعتیاد به اینترنت از نظر علمی چگونه تشخیص داده می‌شود و چه ویژگی‌هایی دارد؟
امروزه اینترنت در زندگی بشر فرصت‌های خوبی هم چون به دست آوردن اطلاعات، ارتباط سریع و راحت‌تر، آموزش، خدمات آنلاین، تجارت الکترونیک و موارد متعدد دیگری را به ارمغان آورده، به نحوی که در این زمانه تصور زندگی بدون اینترنت امری محال است. اینترنت، پدیدهٔ جدیدی نیست و بیش از سه دهه است که وارد زندگی بشر شده اما آن چه که در سال های اخیر اتفاق افتاده، دسترسی همگانی به اینترنت است به شکلی که نقش آن در زندگی روزمره از اهمیت بالایی برخوردار بوده تا جایی که در برخی جوامع مدرن، این نقش و حضور حیاتی است.
عبارت «اعتیاد به اینترنت» به عنوان یکی از انواع اعتیاد، برای نخستین بار توسط ایران گلدبرگ (۱۹۹۵) مطرح شد.
پس از آن کیمبرلی یانگ در سال ۱۹۹۸ علایم و نشانه های اعتیاد به اینترنت را بر اساس راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، تدوین کرد. در آن زمان بر اساس بررسی بر روی ۶۰۰ فرد که وابستگی زیاد به اینترنت داشتند،
تعریف، نشانه ها و علایم اعتیاد به اینترنت
برای اختلال اعتیاد به اینترنت عناوین مختلفی ذکر شده است. از آن میان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
-اختلال اعتیاد به اینترنت
-استفادهٔ آسیب زای اینترنت
-سوء مصرف اینترنت
-استفادهٔ اجبار گونه اینترنت
این عناوین، در پژوهش های مختلف به کار رفته است. نام های متفاوت اعتیاد به اینترنت به این دلیل انتخاب شده است که محققان آن را به گروه های مختلفی از مقوله های اختلالات رفتاری نسبت می دهند.
ملاک های تشخیص بانگ برای تشخیص اختلال اعتیاد به اینترنت
ملاک های تشخیصی اختلال اعتیاد به اینترنت به شرح زیر است:
-اشتغال ذهنی
-تلاش های ناموفق دایمی برای کنترل میل
-تحمل
-کناره گیری
-آنلاین ماندن برای مدت طولانی تر از آن چه فرد از ابتدا قصد داشته است،
-استفاده از اینترنت برای فرار از مشکلات دروغ گفتن به منظور پنهان کردن میزان و یا نوع استفاده از اینترنت
-خطر از دست دادن روابط مهم، شغل و فرصت های تحصیلی یا حرفه ای
تشریح و توضیح ملاک‌های تشخیصی اعتیاد به اینترنت
خصوصیات اعتیاد به اینترنت مشابه خصوصیات اعتیاد به سایر مواد و هم چنین اعتیادهای رفتاری است که شامل موارد زیر است:
افکار و مشغولیت ذهنی با اینترنت: فرد در زمان هایی که به اینترنت متصل نیست، اشتغال ذهنی زیادی به پیام ها، بازی ها و دیگر موارد مرتبط با اینترنت، که قبلا انجام داده و یا برنامه ها و گفت وگوهایی که در آینده می خواهد انجام دهد، دارد. این افکار باعث می شود که فرد زمان زیادی را به آن ها اختصاص دهد.
خصوصیت تحمل: در ابتدا فرد بازهٔ زمانی کوتاهی را برای مواردی چون چک کردن پیام ها می گذارد و این زمان در ابتدا برای او کافی به نظر می رسد. ولی به تدریج این زمان طولانی تر شده و میزان کم تر استفاده، دیگر برای وی رضایت بخش نیست. همین مسئله باعث می شود تا به تدریج زمان استفاده از اینترنت، بیش تر از گذشته شود.
این مسئله برای سایر انواع اختلال اعتیاد به اینترنت نیز صدق می کند. سطح تحمل در اعتیاد به اینترنت می تواند در اشکال دیگری نیز وجود داشته باشد. به عنوان مثال: فرد کامپیوتر، تبلت، تلفن همراه و یا ابزارهایی خریداری می‌کند که سرعت، امکانات و قابلیت های بیش تر و بالاتری دارد. در نتیجه، هنگامی که سطح تحمل در اعتیاد به اینترنت افزایش پیدا می کند، فرد به زمان بیش تری نیاز پیدا می کند تا حالات خوشایند هیجانی هم چنان حفظ شود که این مسئله از بروز علایم ناخوشایند فیزیولوژیک ترک، جلوگیری می کند.
تلاش های ناموفق برای کنترل، کاهش یا قطع کامل استفاده از اینترنت: فرد بارها سعی می کند که مدت زمان اتصال به اینترنت را تحت کنترل خود درآورد؛ به خودش و دیگران بارها قول می دهد که کم تر استفاده کند؛ ممکن است برای چند روز موفق شود ولی در نهایت شکست می خورد و مدت زمان استفاده به همان حالت سابق برمی گردد یا حتی از آن مقدار نیز بیش تر می شود.
علایم ترک و محرومیت: وقتی که فرد استفاده از اینترنت را قطع می کند یا مدت استفاده از آن را کاهش می دهد، دچار یکسری علایم می شود. این علایم شامل تغییرات خلقی و تحریک پذیری، افسردگی، زودرنجی، احساس تنش، اضطراب و خشم است. این خشم می تواند نسبت به فردی که مانع استفاده از اینترنت شده نیز ابراز شود. نوجوان مبتلا ممکن است احساس شکست و سرخوردگی کند، انگار چیزی را گم کرده است. این احساس گاهی حتی مشابه اضطراب جدایی و داشتن حس بیماری است. از دیگر علایم شایع ترک که بیش تر در کودکان و نوجوانان مشاهده می شود، لجبازی و نافرمانی است. حتی گاهی درگیری فیزیکی، پرخاشگری و تهدید نیز دیده می شود.
به دلیل وجود علایم ترک و محرومیت، نمی توان به صورت ناگهانی اتصال به اینترنت را کاملا قطع کرده و فرد را از آن محروم ساخت. هم چنین در دنیای امروز اجتناب کامل از اینترنت امکان پذیر نیست، و این یکی از بنیادی ترین تفاوت ها میان اعتیاد به اینترنت و اعتیاد به مواد است. به بیان دیگر، در دیگر انواع اعتیاد(مثل اعتیاد به مواد مخدر) هدف درمان، قطع مصرف مواد است، اما در مورد اینترنت، این مسئله صدق نمی کند.
بیش تر شدن مدت زمان استفاده از مقدار موردنظر: به عنوان مثال، نوجوان در ابتدا قصد داشته که مدت زمان کوتاهی به سایت های پورنوگرافی سر زده، سپس فورآ آن را قطع کرده و به تکالیفش بپردازد. ولی بعد از اتصال به اینترنت و ورود به سایت های پورنوگرافی، ساعت ها در این سایت ها بوده و خیلی بیش تر از زمانی که در ابتدا قصد داشته، در این سایت ها می ماند.
تأثیر بر روابط: فرد به این دلیل که زمان زیادی را صرف استفاده از اینترنت می کند، روابط نزدیک خود را از دست می‌دهد. شکایات والدین از فرزندشان در جملهٔ: «تمام مدت سرش در گوشی است!» بسیار رایج است. گاهی اوقات این نقش نیز برعکس می شود و فرزندان از والدین شکایت می کنند که آن ها تمام وقت خود را به اینترنت اختصاص می دهند که این داستان جدید و غم انگیزی است.
دروغ گفتن در مورد استفاده از اینترنت: فرد به اعضای خانواده، مشاور و یا دیگران در مورد مدت زمانی که به اینترنت می پردازد دروغ می گوید و سعی می کند آن را پنهان کند. این دروغ ها و پنهان کاری ها در جملاتی چون «من همین الان وصل شدم» یا «از صبح تا حالا سراغش نرفتم» مشخص می شود، به طوری که حتی ممکن است در مورد آن مجادله و بحث کنند.
فرار از مشکلات: فرد برای فرار از مشکلات کاری یا زندگی، افکار آزارنده، خلق منفی، احساس تنهایی، عذاب وجدان، اضطراب و دلشوره یا بی حوصلگی سراغ اینترنت می رود و مدت زیادی از آن استفاده می کند. به دنبال استفادهٔ اعتیادگونه از اینترنت، فرد به تدریج مسئولیت ها و وظایف خود را نادیده می گیرد، ارتباطات اجتماعی خود را از دست می دهد و استفاده از اینترنت، حالتی مرموزانه و خصوصی به خود می گیرد. تمام این علایم زنگ خطر است و موجب ایجاد مشکلات بارزی در زندگی فرد می شود.
نکتهٔ قابل توجه این که باید بین الگوی استفادهٔ بهنجار از اینترنت و اعتیاد به آن تمایز قایل شویم. در اعتیاد به اینترنت، پیامدهای منفی زیر دیده می شود:
افت عملکرد: شامل عملکرد شغلی (مانند: کم شدن ساعت کار مفید در ادارات)، کاهش مدت زمانی که والدین با فرزندشان در خانه صرف می کنند، می شود. در مورد دانش آموزان و دانشجویان، افت عملکرد به معنای افت تحصیلی است. در عمدهٔ پژوهش ها، کاهش عملکرد تحصیلی در افراد مبتلا به اعتیاد به اینترنت گزارش شده است.
گرچه مدت زمان استفاده از اینترنت، جزء ملاک های تشخیصی نیست ولی مشاهده شده که مدت زمان استفاده از اینترنت در این افراد بیش تر از معمول است. در بعضی از مطالعات استفادهٔ بیش تر از ۴۰ ساعت در هفته را معادل اعتیاد می دانند و حتی مشاهده می شود که برخی افراد در یک نوبت بیش از ۲۰ ساعت بدون وقفه در اینترنت هستند. در اعتیاد به اینترنت فرد علاوه بر این که زمان را از دست می دهد، حتی برآورده کردن نیازهای اولیهٔ خود را نیز به تعویق می اندازد.
الگوی خواب: به صورت دیر خوابیدن در شب و دیر بیدار شدن به هنگام صبح، در این افراد بسیار شایع است. در صورتی که فرد بخواهد صبح سر کار، مدرسه و یا دانشگاه برود با کمبود خواب مزمن مواجهه خواهد بود. در برخی موارد، فرد به منظور کاهش خواب، قهوه یا قرص مصرف می کند چرا که با این کار می تواند زمان بیش تری را در اینترنت سپری کند. مشکل بی خوابی منجر به خستگی بیش از حد، تأثیر بر عملکرد تحصیلی و شغلی، تغذیه نامناسب و کم تحرکی می شود و تمامی این ها موجب ایجاد عوارض جسمانی در فرد می گردد. محبوبیت اینترنت و استفادهٔ شغلی و شخصی از آن، تشخیص گذاری را مشکل تر می کند.
در کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی انجمن روان پزشکی آمریکا، اختلال اعتیاد به بازی های اینترنتی وجود دارد؛ هرچند که هنوز تشخیصی مستقل و رسمی دریافت نکرده است.
منبع: کتاب اعتیاد به اینترنت
راهنمای عملی پیشگیری، ارزیابی و درمان
نویسنده : حسین علیزاده ، محمد ویسویی ، معصومه موسوی
انتشارات قطره
این نوشته‌ها را هم بخوانید
