کتاب مینیمالیسم دیجیتال: چرا ما معتادهای اینترنت نیازمند خواندنش برای پاکسازی ذهن و زندگی هستیم؟!

بیشتر ما با بمباران بی‌پایان اخبار و شایعات و عکس مواجه هستیم. تلگرام، اینستاگرام، توییتر، پینترست، گاهی فیس‌بوک متروک، اپلیکیشن‌های خبری، همه و همه از ما دیوانگانی معتاد به دریافت اطلاعات ساخته.

در این پست می‌خواهم اندکی از چکیده و مغز و اصطلاحا لب کلام کتاب ارزشمندی به نام مینیمالیسم دیجیتال را بنویسم. نویسنده این کتاب جناب کال نیوپورت Cal Newport هستند که همین چند پست پیش‌تر معرفی کتابی از او با عنوان کتاب کار عمیق را در «یک پزشک» منتشر کرده بودم.

این کتاب مینیمالیسم دیجیتال، شاید عنوانش طوری باشد که در وهله نخست نتوانیم محتوا و کاربردش را حدس بزنیم و برخلاف عنوان کار عمیق که می‌شود، یک چیزهایی از محتوایش را در همان نگاه نخست، پیشبینی کرد، این یکی نیاز به توضیح بیشتری دارد.

کتاب کار عمیق، درباره دست کم گرفتن ارزش تمرکز فکری و رهابودن ذهن انسان ها بود و این که چطور تأکید دنیای حرفه ای بر نقش ابزارهای ارتباطی مسبب کاهش بازدهی شغلی افراد است.

اما با حواس پرتی ای که استفاده از ابزارهای دیجیتال برای افراد ایجاد می کند و مضطرب‌شان می کند، می‌کند باید چه کنیم تا به آن کار عمیق و ژرف بتوانیم برسیم؟

بیشتر ما به قدرت اینترنت ایمان داریم و آن را به عنوان نیرویی که میتواند و “باید” وجود داشته باشد تا زندگی اش را بهبود دهد، قبول داریم. هیچ کدام از ما که نمی‌خواهیم نقشه های گوگل را کنار بگذارند یا بی خیال اینستاگرام شویم اما روند کنونی هم خواهی نخواهی نابودمان می‌کند.

تعداد کمی از کاربران واقعأ تمایل دارند زمان زیادی آنلاین باشند، اما این ابزارها روش خاص خودشان را برای ایجاد اعتیاد به اینترنت دارند. تمایل به چک کردن توییتر یا اسکرول اینستاگرام، یک فشار و اعتیاد عصبی ایجاد می‌کند.

البته بعضی از این ویژگی های اعتیاد آور تصادفی اند اما برخی از آنها طراحی‌شده و هدفمندند و جزو برنامه ریزی های تجاری بسیاری از رسانه های اجتماعی هستند.

فعالیت های نامحدود آنلاین در وضعیت روانی افراد تأثیر منفی ایجاد می‌کند. علاوه براین همان طور که در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۶ و وقایع بعد از آن آشکار شد، به نظر می رسد بحث و گفت و گوهای آنلاین به گرایش افراد به سمت افراط و تفریطهای مخرب دامن می زند.

راه حل اما چیست؟

راستش بیشتر راه‌حل‌هایی که می‌خوانیم بیش از حد کودکانه و ساده‌لوحانه هستند:

مثلا یک روز در هفته دنیای دیجیتال را تعطیل کنید، گوشی تان را در دورترین نقطه از محل خوابتان بگذارید یا حالت زنگ اعلان های جدید را غیرفعال کنید و تصمیم جدی بگیرید که بیشتر متمرکز باشید. در این صورت می توانید امیدوار باشید به آن اهداف مناسبی که اوایل شما را مجذوب این ابزارها کرد نزدیک شوید و در عین حال از تأثیرات مخرب آنها بکاهید.

اما این راه حل‌های گنگ و نامشخص، هیچ کدام به تنهایی برای رام کردن فناوری های جدید و بازداشتن آنها از تجاوز به فضای شناختی ذهن شما کافی نیست. طراحی اعتیادآور این برنامه ها و قدرت فشارهای فرهنگی ای که از آن ها پشتیبانی می کنند به قدری زیاد است که به روش ها و راهکارهای من درآوردی اجازه موفقیت نمی دهد.

به جای این ها به یک جور “فلسفه استفاده از فناوری” تمام و کمال نیاز داریم که در ارزش های شما ریشه دارد و به سؤالات شما درباره هر کدام از این ابزارها و چگونگی استفاده از آنها به شکل مفصلی جواب می دهد

در کتاب مینیمالیسم دیجیتال با مثال های متعددی از مینیمالیست های دیجیتال روبه رو خواهید شد که با کاهش بی رحمانه زمانی که صرف فضای مجازی می کردند و تمرکز بر تعداد کمی فعالیت مفید و ثمربخش، تغییرات مثبت عظیمی را در زندگی خود تجربه کرده اند.

کتاب مینیمالیسم دیجیتال  دو بخش دارد.

در بخش اول فلسفه زیربنایی مینیمالیسم دیجیتال را توضیح داده شده که با بررسی دقیق تر نیروهایی شروع می شود که زندگی خیلی ها را به طور فزایندهای غیرقابل تحمل کرده و در ادامه به موشکافی دقیق فلسفه مینیمالیسم دیجیتال می‌پردازد و توضیح این که چرا آن را راه حل مناسبی برای مشکلات دنیای فوق مدرن است.

بخش اول با روش پیشنهادی کال نیوپورت برای پذیرش و استفاده از این فلسفه تمام می شود: پاکسازی دیجیتال. اقدامی بسیار تهاجمی برای ایجاد یک تغییر بنیادی در رابطه مان با فناوری موردنیاز است و پاکسازی دیجیتال بستری برای این اقدام تهاجمی فراهم می کند.

روند پاکسازی به این صورت است که باید به مدت سی روز از تمامی فعالیت های اختیاری آنلاین اجتناب کنید. در طول این مدت همه چرخه های اعتیادی را که ابزارهای دیجیتال می توانند ایجاد کنند ترک می کنید و شروع می کنید به کشف دوباره فعالیت های غیر دیجیتالی ای که در شما حس رضایت مندی عمیقی ایجاد می کنند. مثلا می توانید پیاده روی کنید، حضوری با دوستان تان صحبت کنید، به انجمن ها بپیوندید، کتاب بخوانید یا حتا به ابرها خیره شوید. از همه مهم تر، این پاکسازی به شما فضا میدهد تا بتوانید چیزهایی را که در زندگی بیش از هر چیزی برایتان ارزش دارد از نو کشف کنید.

در پایان این سی روز، تعداد کمی از فعالیت های آنلاینی را که به دقت انتخاب شده اند و معتقدید منفعت زیادی برای چیزهای ارزشمند در زندگی شما به همراه دارند، به برنامه تان برمی گردانید. همچنان که پیش می روید، بیشترین تلاشتان را می کنید تا این فعالیتهای آگاهانه را به هسته زندگی آنلاین تان تبدیل کرده و سایر رفتارهایی که پیوستگی زمان شما را می گیرند و توجه و تمرکز ذهنیتان را می دزدند، کنار بگذارید. این پاکسازی مثل گزینه بازگرداندن تنظیمات کارخانه است و به شکلی تکان دهنده عمل خواهد کرد: شما از یک حداکثر طلب فرسوده و افراطی فضای مجازی به یک مینیمالیست با اراده تبدیل می شوید.

بخش دوم مینیمالیسم دیجیتال نگاهی دقیق تر به ایده هایی است که به شما در پیش گرفتن سبک زندگی ساده و مینیمالیستی کمک می کنند. در این قسمت ها، به بررسی مسائلی مثل اهمیت تنهایی و ضرورت پیش گرفتن تفریح های مناسب برای پر کردن زمانی که به استفاده از وسایل ارتباطی سردرگم کننده اختصاص میدادیم، می پردازد.

اعتیاد دیجیتال و شیطنت سازندگان شبکه‌های اجتماعی

برای خیلی ها، اعتیاد واژه ترسناکی ست. در فرهنگ عامه، تصویر یک معتاد مشابه کسی ست که جواهرات مادرش را می دزدد! اما از دیدگاه روان شناسان، اعتیاد تعریف دقیقی دارد که فاقد این تصویرسازی هاست. برای مثال: اعتیاد شرایطی ست که در آن فرد به استفاده مکرر از یک ماده اقدام می کند، یا رفتاری را تکرار می کند و پاداشی که از آن می گیرد، انگیزه ای قوی برای تکرار مداوم آن رفتار – بدون توجه به عواقب مضرش – ایجاد خواهد کرد.»

تا همین اواخر، تصور می شد که اعتیاد فقط شامل الکل و مواد مخدر است؛ موادی که دارای ترکیبات روان گردانی اند و می توانند به طور مستقیم ترکیبات شیمیایی مغز را تغییر دهند. با این حال، با عبور از قرن بیستم به بیست ویکم، تحقیقات بسیاری نشان دادند که اعتیاد فقط به مصرف یک ماده خاص مربوط نمی شود.

فناوری های جدید بستر مناسبی برای افزایش اعتیادهای رفتاری اند.  اعتیاد رفتاری حاصل از فناوری، نسبت به وابستگی های شیمیایی و قوی ایجادشده توسط مواد مخدر و سیگار، از نظر میزان خطر “متوسط” است. اگر من شما را به ترک فیس بوک مجبور کنم، احتمال این که از علایم شدید ترک اعتیاد رنج ببرید یا نصفه شب دزدکی از خانه فرار کرده و به کافی نتی بروید و به اینترنت وصل شوید، کم است. از طرف دیگر، این اعتیاد هنوز هم می تواند به سلامتی شما لطمه بزند، چون ممکن است برای دسترسی به فیس بوک عین دزدها از خانه فرار نکنید، اما از طرفی فاصله تان با فیس بوک فقط به اندازه یک ضربه زدن آهسته روی صفحه گوشی تان است و اعتیاد رفتاری، مقاومت در برابر وسوسه چک کردن چندین باره گوشی تان در طول روز را خیلی سخت خواهد کرد.

در بسیاری از موارد، ویژگی های اعتیاد آور فناوری های جدید، اصلا تصادفی نیستند، بلکه به دست مهندسان باهوش طراحی شده اند.

اما به طور خاص چه چیزی باعث می شود فناوری های جدید بستر مناسبی برای اعتیاد رفتاری در افراد باشند؟

تقویت مثبت متناوب و میل به کسب تأیید اجتماعی.

مغز ما به شدت مستعد تأثیرپذیری از این دو نیروست. این نکته مهمی ست، چون خیلی از برنامه ها و سایت هایی که مردم را به چک کردن بیش از حد و بیمارگونه گوشی های هوشمند و باز کردن مرورگرها مجبور می کنند، جوری دام شان را پهن می کنند که مقاومت در برابر آنها تقریبا غیرممکن است.

تقویت مثبت متناوب. مبالغه آمیز نیست اگر بگوییم تعبیه دکمه لایک به طرز وحشتناکی روان شناسی استفاده از فیس بوک را تغییر داد. چیزی که قبلا شیوهای منفعلانه برای دنبال کردن زندگی دوستان بود، حالا به شدت کنش گرانه است.

هر بار که شخصی مطلبی را در یکی از این صفحات منتشر می کند، در واقع مشغول قمارکردن است. آیا لایک (بازتوییت) خواهد گرفت یا بدون بازخورد رها خواهد شد؟

میل به کسب تأیید اجتماعی: ما موجودات به شدت اجتماعی ای هستیم که هرگز نمی توانیم نسبت به نظر اطرافیان در موردمان بی اعتنا باشیم. قدرت میل به کسب تأیید اجتماعی را هرگز نباید دست کم گرفت. صنعت فناوری در استثمار غریزه نیاز به تأیید بشر، تبحر بسیاری پیدا کرده. به ویژه امروزه نرم افزارهای اجتماعی با دقت زیاد و به شیوه ای تنظیم شده اند که مدام و پیوسته به شما اطلاعاتی غنی درباره این که دوستانتان در حال حاضر چقدر به شما فکر می کنند، ارائه میدهد.

مینیمالیسم دیجیتال

فلسفه استفاده از مینیمالیسم دیجیتال این است که با آن زمان تان در فضای مجازی را روی تعداد کمی فعالیت به دقت انتخاب شده و محدود متمرکز کنید؛ فعالیت هایی که کاملا از چیزهایی که برای شما ارزشمندند پشتیبانی می کنند و باعث می شوند با رضایت تمام بقیه چیزها را کنار بگذارید.

مینیمالیست های دیجیتالی که از این فلسفه تبعیت می کنند، همواره با خودشان نکات مثبت و منفی استفاده از یک نرم افزار را سبک سنگین می کنند. اگر برنامه یا ابزار جدیدی کوچک ترین مزاحمتی ایجاد کند یا تمرکز را به هم بزند، مینیمالیست به سرعت بیخیال استفاده از آن می شود. حتا اگر برنامه جدید قرار باشد در راستای چیزی که برای مینیمالیست ارزش دارد عمل کند، باز هم باید از یک امتحان سخت عبور کند: آیا استفاده از آن فناوری بهترین روش برای پشتیبانی از آن ارزش است یا نه؟ اگر جواب منفی باشد، فرد مینیمالیست تلاش می کند آن را بهینه سازی کنند یا دنبال گزینه بهتری بگردد.

مینیمالیست های دیجیتال با استفاده از این راه به صورت وارونه از ارزش های عمیق زندگی به سمت گزینه های تکنولوژیک شان حرکت می کنند و این نوآوری ها را از یک ابزار ایجاد مزاحمت به وسیله ای برای حمایت از یک زندگی خوب تبدیل می کنند.

مینیمالیست های دیجیتال نگران از دست دادن چیزهای کوچک و کم اهمیت نیستند، بلکه بیشترین نگرانی شان از دست دادن چیزهای بزرگی ست که همین حالا هم مطمئن هستند عامل روبه راه شدن هر زندگی ای ست.

مینیمالیست های دیجیتال همچنین مهارت زیادی در کنار گذاشتن امکانات فراوانی که فناوری های جدید به آنها ارائه می کند، دارند. و این کار به آنها اجازه می دهد زمان شان را صرف امور واقعا ارزشمند کرده و از مزاحمت های غیرضروری اجتناب کنند.

اصول مینیمالیسم دیجیتال

اصل اول: درهم ریختگی هزینه دارد. مینیمالیست های دیجیتال به درستی تشخیص داده اند که به هم ریختن توجه و زمان شان با تعداد زیادی ابزار، برنامه و خدمات فضای مجازی باعث ایجاد هزینه های اضافی ای می شود که ضرر آنها روی هم رفته از فایده ای که هر کدام شان دارد خیلی بیشتر است.

اصل دوم: بهینه سازی بسیار مهم است. مینیمالیست های دیجیتال میدانند تشخیص این که یک فناوری خاص به آنها در جهت رسیدن به اهداف و ارزش هاشان کمک می کند یا نه، گام اول است و این که برای استخراج تمامی فواید نهفته در یک ابزار، اول باید با دقت روش استفاده از آن را بررسی کرد.

اصل سوم: استفاده درست و آگاهانه از فناوری، رضایت بخش است. مینیمالیست های دیجیتال از پایبندی شان به استفاده آگاهانه و ارادی از امکانات و فناوری های فضای مجازی احساس رضایت می کنند.

پاکسازی دیجیتال

این فرآیند به شرح زیر است. یک دوره سی روزه را در نظر بگیرید و در استفاده از فناوری هایی که در زندگی تان ضروری نبوده و اختیاری هستند، تعطیلی موقتی ایجاد کنید. طی این وقفه سی روزه، فعالیت ها و رفتارهایی را که در شما حس رضایت ایجاد می کنند و برای تان معنا و مفهوم دارند، بررسی و کشف کنید. در پایان این دوره، فناوری های اختیاری را به زندگی تان برگردانید و از یک فهرست خالی شروع کنید. برای هر فناوری ای که مجددا وارد زندگی تان می کنید، ارزشی را که به زندگی شما وارد می کند تعیین کرده و مشخص کنید که چطور می توان به شکلی از آن استفاده کرد که مقدار این ارزش را به حداکثر برساند.

مثل پاکسازی ای که در خانه هاتان انجام می دهید، این آزمون در تغییر سبک زندگی با دور کردن ابزارهای سردرگم کننده دیجیتالی و عادات بی اختیار اجبار گونه که در طول زمان و به طور تصادفی روی هم انباشته شده اند، زندگی دیجیتال تان را از نو برنامه ریزی می کند و عادات قبلی را با یک سری رفتارهای برگزیده مناسب و بهینه سازی شده به شیوه مینیمالیستی جایگزین می کند که از ارزش های شما حمایت کرده، نه این که آنها را منحرف کند.

عنوان اصلی کتاب:

Digital Minimalism: On Living Better with Less Technology
Cal Newport

ترجمه فارسی کتاب مینیمالیسم دیجیتال:

در ایران 3 شرکت انتشاراتی میلکان – نشر نوین و خوب این کتاب را ترجمه و وارد بازار کتاب کرده‌اند.

خرید از نشر ملیکان

خرید از نشر نوین

خرید از نشر خوب