زندگینامه دانته، نویسنده کتاب کمدی الهی

زادروز: حدود ۲۰ ژوئن ۱۲۶۵، فلورانس، ایتالیا – درگذشت: ۱۳/ 14 سپتامبر ۱۳۲۱

دانته آلیگیری (Alighieri)، شاعر، نثرنویس، نظریه پرداز ادبی، فیلسوف اخلاق و اندیشمندی سیاسی بود که به خاطر سرودهی حماسی ماندگار کمدی (La Commedia) که بعد‌ها کمدی الهی (The Divinie Comedy) نام گرفت، سرشناس و نامدار شده است.

دانته نجیب‌زاده بود و زندگی‌اش تحت تأثیر پیامد‌های ناشی از درگیری‌های بین طرفداران پاپ، گوئلف‌ها (Guelfs) و پادشاه، گیبلین‌ها (Ghibellines) قرار گرفت. زمانی که جناح سیاسی مقابل (حزب دانته) در فلورانس قدرت را به دست گرفت، دانته در ژانویه ۱۳۰۲ به دادگاه حکومت جدید احضار شد. او به علت حاضر نشدن در دادگاه، به جرم‌هایی که مرتکب نشده بود، متهم گردید. چند هفته بعد بار دیگر دانته و سایر افراد هم حزبی‌اش به علت عدم حضور در دادگاه متهم و به سوزانده شدن در آتش محکوم شدند. دانته اندکی بعد تبعید شد و دیگر هرگز به فلورانس باز نگشت.

دوستی عمیق دانته با گوییدو کاوالکانتی (Guido Cavalcanti) شاعر شناخته شده بر آثار بعدی او تأثیر زیادی گذاشت. اما مهم‌تر از همه بئاتریس (Beatrice) بود، شخصیتی که دانته او را به صورت یکی از نامدارترین زنان در ادبیات داستانی آفرید.

دانته زمانی که ۹ سال داشت بئاتریس را در یک می‌همانی عروسی دید.

آن‌ها خویشاوند هم بودند. دانته ظاهرا در همان نگاه اول عاشق شده بود. آن دو سال‌های زیادی با هم آشنا بودند. عشق دانته به بئاتریس موقرانه بود. او یک طرفه و از راه دور نسبت به بئاتریس اظهار عشق و وی را تحسین می‌کرد. مرگ پیش بینی نشده بئاتریس در ۱۲۹۰ میلادی ضربهی سخت و سنگینی بر دانته وارد کرد. دانته هرچند با زنی به نام جما دوناتی (Gemma Donati) ازدواج کرد، اما عشق ژرف بئاتریس را همچنان در دل داشت. او پنج سال بعد کتابی با عنوان زندگی نو (The New Life) نوشت و عشق غم‌انگیز خود به بئاتریس را در آن به تصویر کشید. دانته در این اثر کوشید چیزی درباره‌ی بئاتریس بنویسد که تاکنون دربارهی هیچ زنی نوشته نشده باشد. شرایط و رویداد‌هایی که نویسنده در زندگی نو از آنهاسخن می‌گوید، عاری از واقعیت‌های تاریخی‌اند.

زندگی تو نخستین (از دو) مجموعه شعری است که دانته در طول زندگی‌اش سرود. مجموعه‌ی دیگر ضیافت (The Banquet – ۰۷ – ۱۳۰۴) اثری فلسفی شامل شرح و تفسیر الهیات است. هر دو مجموعهی یادشده ترکیبی از نظم و نثراند. در این آثار، نثر وسیلهی به هم پیوند دادن اشعار سروده شده در طول بیش از یک دوره‌ی ده ساله است. در زندگی تو دستاورد کوشش‌های شعری دانته از پیش از ۱۲۳۸ تا حدود ۹۳ – ۱۲۹۲ در یکجا گرد آمده است. ضیافت اثری قطورتر و بلندپروازانه‌تر است که بیشتر سروده‌های دانته را، درست از پیش از ۱۲۹۴ تا هنگام نشر کمدی الهی (۱۳۲۱) دربر می‌گیرد.

دانته ضیافت را در طول سال‌های سخت تبعید خود نوشت. او در این کتاب نظام اندیشه‌ی فلسفی و سیاسی جا افتادهی خود را تقریبا به طور کامل آورده است. دانته در این اثر برای نخستین بار از شیوه‌ی حکومت یا ساختار قدرت امپراتوری، به ویژه از امپراتور روم، دفاع پرشوری می‌کند. او مفهوم

بسیار مهم هومر (شاعر و داستان سرای یونان باستان) را، این که خواسته‌ی ذاتی و فطری سبب می‌شود که روح به آفریدگار بازگردد، مطرح می‌کند. اما روح به آموزش و پرورش کامل نیاز دارد و آن را باید با سرمشق‌ها و آموزه‌ها هدایت کرد، در غیر این صورت ممکن است با دنبال کردن اهداف دنیایی گمراه شود و با نیروی ویرانگر خود جامعه را متلاشی و دچار تفرقه کند. دانته با نوشتن کتاب ضیافت فکر کرد که می‌تواند علت بروز آشوبی را که ایتالیا با آن درگیر بود، توضیح دهد. این امر او را بر آن داشت که برای بهبود بخشیدن به وضعیت بحرانی جامعه، به انجام وظیفه‌ی حماسی خود، نگاشتن کملی الهی بپردازد. دانته در این فاصله کار روی اثر ناتمام خود درباره‌ی بلاغت زبان محلی (Concerning Vernacular Eloquence) را حدودا در سال‌های ۱۳۰۴ تا ۱۳۰۷ آغاز کرد. کتاب درباره‌ی بلاغت زبان محلی اثری همتای ضیافت به زبان لاتین، رسال‌های سودمند در زمینه‌ی هنر شاعری، استوار بر پایه‌ی زبان شکوهمند و فخیم و یکی از دفاعیه‌های درخشان عصر نوزایی از زبان بومی (محلی) ایتالیایی است. سلطنت (On Mnarchy؛ حدود ۱۳۱۳ میلادی) یکی از برجسته‌ترین رساله‌های جنجالی دانته است که استدلال‌های سیاسی نویسنده را که در کتاب ضیافت خود آورده، وسعت و گسترش می‌دهد. دانته این اثر را به زبان لاتین نوشته است.

سال‌های تبعید دانته روزگار سفر‌های دشوار وی از جایی به جای دیگر بود. او با وجود سال‌ها زندگی در تبعید، کار روی اثر برجستهی منظوم خود کمدی الهی را دنبال کرد. دانته نگارش کمدی الهی را احتمالا پیش از سال ۱۳۰۸ میلادی آغاز کرد و تا پیش از چشم فرو بستن از جهان، در سال ۱۳۲۱ | میلادی، آن را به پایان برد، اما تاریخ دقیق پایان یافتن این اثر معلوم نیست.

منظومه‌ی بلند کمدی الهی سه بخش دوزخ، برزخ و بهشت، و هر بخش ۳۳ چکامه (کانتو: Canto) یا سرود دارد که به اضافهی چکامه‌ی نخست دوزخ، که در حقیقت مقدمه‌ای بر کل کمدی الهی است، مجموعأ شامل ۱۰۰ چکامه (کانتو (سرود) می‌شود. ابیات هر چکامه معمولا از حدود ۱۳۶ تا ۱۵۱| بیت در نوسان‌اند. دانته برای کمدی الهی از قافیه پردازی جدیدی که به قافیه سوم» معروف شد، بهره گرفت. در کمدی الهی هر چکامه به‌بند‌های سه بیتی» تقسیم می‌شود که بیت‌های نخست و سوم هم قافیه‌اند و بیت میانی با بیت نخست و سوم‌بند بعدی دارای قافیه جداگانه است.

فشردهی پیرنگ (پیرنگ) داستان منظومهی بلند کمدی الهی به شرح زیر است: مردی، معمولا به نظر می‌رسد که خود دانته باشد، به طور باورنکردنی به توانایی پذیرش مسئولیت انجام سفری سخت دست می‌یابد که او به ارواح در دوزخ، برزخ و بهشت رهنمون می‌شود. او در این سفر دو راهنما دارد: ویرژیل – شاعر رومی – در دوزخ و برزخ، و بئاتریس در بهشت که او را راهنمایی می‌کنند. دانته در این سفر خیالی که در شب پیش از آدینهی نیک یا آدینهی مقدس (Good Friday) تا اندکی بعد از یکشنبه‌ی عید پاک در بهار سال ۱۳۰۰ میلادی (در طول هفت روز از جمعه ۸‌آوریل ۱۲۰۰ میلادی تا پانزدهم‌آوریل همان سال به طول می‌انجامد، از تبعیدی که در انتظار او است باخبر می‌شود (که البته تا زمان پیش از نگارش کمدی الهی عملی شده بود) باخبر می‌شود. تبعید فردی از افراد یک کشور، نمونه‌ی کوچکی از مسایل آن کشور و نیز بیانگر هبوط انسان (آدم) است

دانته در کمدی الهی درباره‌ی سرنوشت زمانمند و جاودانی انسان، بینشی عمیقا مسیحی دارد. او با نگارش کمدی الهی به زبان ایتالیایی، به جای لاتینی، خود به تنهایی زبان ایتالیایی را به زبانی ادبی تبدیل کرد. تا سال ۱۴۰۰ میلادی حدود ۱۲ شرح و تفسیر مشروح دربارهی معنا و اهمیت کمدی الهی نوشته شد. جیووانی بوکاچیو (Giovanni Boccaccio)، نویسنده‌ی هم روزگار دانته، زندگی نامه‌ی او را نوشت، سپس در سال ۷۴- ۱۳۷۳، نخستین سخنرانی‌ها دربارهی کمدی الهی را ایراد کرد. بدین سان دانته نخستین آفرینشگر مدرن ادبی شد که سروده‌ی او همراه با آثار کلاسیک کهن در دروس دانشگاهی به جایگاه خود دست یافت. کتاب دانته در آغاز کمدی خوانده می‌شد، بوکاچیو، واژه الهی بر آن افزود. این سرودهی دانته، برای نخستین بار در سال ۱۵۵۵ میلادی در ونیز به جای کمدی با عنوان کمدی الهی چاپ و منتشر شد. دانته در سال‌های پایانی زندگی خود از سوی بسیاری از خاندان‌های اشرافی در شمال ایتالیا، به ویژه گوییدو نوولو داپولنتا (Cuido Novello dapolenta)، برادرزادهی فرانچسکا (Francesca) در راونا (Ravenna) با نهایت احترام و به گرمی پذیرایی شد. دانته در شهر راونا در گذشت و برای او مراسم خاکسپاری شایسته‌ای با شرکت ادیبان آن روز برگزار شد. در این مراسم گویید و خود شخصا سخنرانی کرد.