رومی اشنایدر: زندگینامه این هنرپیشه غمگین و آثار سینمایی شاخص او
روز ۲۹ مه ۲۰۲۲ مصادف است با چهلمین سالمرگ رومی اشنایدر، بازیگر بزرگ سینمای جهان است. هنوز شهروندان آلمان مجذوب این بازیگر بزرگ‌اند که در شرایطی بسیار تراژیک درگذشت. در این دوره از جشنواره کن مستندی درباره او اکران شد.
در دورانی که سینمای آلمان می‌رفت تا از دل خرابه‌های پس از جنگ جهانی دوم سر بردارد رومی اشنایدر به بازیگری در سینما روی آورد.
رومی اشنایدر از کودکی و در دامان خانواده، با هنر بازیگری آشنا شد. تا بیست سالگی در شماری از فیلم‌های پرفروش بازی کرده و به شهرت رسیده بود. در آن سال‌ها سینمای آلمان در چنبر فیلم‌های احساساتی و ملودرام‌های سطحی خانوادگی گرفتار بود. بازیگرانی که از هنر سینما چیزی بیش از داستان‌های مردم‌پسند و سرگرم‌کننده می‌خواستند، در سینمای آلمان به بن بست می‌رسیدند.
رومی اشنایدر در سال ۱۹۶۱ تنها ۲۳ سال داشت. او به شهرت و محبوبیتی زودهنگام دست یافته بود. با ایفای نقش “سیسی” در سه فیلم به ظاهر تاریخی که به افسانه‌ی پریان بی‌شباهت نبودند، همه او را “شاهزاده خانم سینمای آلمان” می‌دانستند. در این فیلم ها او در نقش دخترکی ملوس و ساده و خوشبخت ظاهر شد که تجسم تمام رؤیاها و سعادت‌ها بود.
او در شش سال اول کار سینمایی خود از سال ۱۹۵۳ تا ۱۹۵۹ در آلمان و اتریش در نزدیک به ۲۰ فیلم نقش ایفا کرد و به شهرت فراوان رسید، اما خود از این “موفقیت” سخت ناراضی بود.
رومی اشنایدر توان و استعداد خود را از ایفای نقشی ساده و ثابت بسی بیشتر می‌دانست. روح و روان او ناآرامتر و توفانی‌تر از آن بود که در چارچوب سیمایی یک بعدی بگنجد. او مصمم بود که از این تصویر ساختگی فرار کند. شرایط روز سینما و تلویزیون آلمان به او چنین فرصتی نمی‌داد. او در جستجوی فضایی باز و تازه برای کار هنری، قصد داشت برای همیشه آلمان را ترک کند. سینمای فرانسه بود که به او “تولدی دیگر” را نوید می‌داد.
شکوفایی در فراسوی مرزهای آلمان
رومی اشنایدر پس از نزدیک ده سال کار بازیگری در آلمان به پاریس رفت و در فرانسه با استعدادی شگرف و پشتکاری فراوان خود را به تجارب هنری تازه سپرد. خود می‌گوید: «می‌خواستم از چیزهای یکنواخت و تکراری فرار کنم. در پاریس به دنیایی تازه وارد شدم. تا آنجا که توانستم از فضای آزادی که به دست آورده بودم استفاده کردم.»
سینمای آلمان رومی اشنایدر را در “تیپ محبوب و موفق سیسی” قالب گرفته بود، اما خود او نه تنها از این نقش به ستوه آمده بود، بلکه قصد داشت آن را یکسره وارونه کند و عکس آن را روی پرده‌ی سینما به نمایش بگذارد.
چیزی نگذشت که او گام اساسی را برداشت و از زندان “سیسی” بیرون جست: نخستین کار او با لوکینو ویسکونتی کارگردان بزرگ ایتالیایی بود. رومی اشنایدر در اپیزودی از فیلم “بوکاچو ۷۰” در نقش زنی مدرن ظاهر شد، یک زن جوان پاریسی که تضادها و سرگشتگی‌های روحی را زیر ظرافت و جذابیت پنهان می‌کرد.
باید اذعان داشت که در فرانسه بود که استعداد بازیگری رومی اشنایدر شکوفا شد. او در صحنه تئاتر و بر پرده سینما هنردوستان را به تحسین واداشت. فیلمسازانی مانند کلود شابرول، کلود سوته و لوکینو ویسکونتی هنر او را کشف کردند و در فیلم‌های خود او را به کار گرفتند.
او همواره در تکاپو بود و در جستجوی مرزهایی تازه. رومی اشنایدر در گفت‌وگویی در آخرین سال‌های زندگی‌اش نگاهی به گذشته انداخته و گفته بود: «به هر حال من سعی می‌کردم نه تنها از لحاظ شغلی، بلکه اصولا، خود را از نوعی قید و بند رها کنم و از دنیایی کوچک فراتر بروم. می‌خواستم از چیزهای تکراری فاصله بگیرم و مجبور نباشم، پیوسته دور خود بچرخم. من طالب دنیایی تازه بودم و زندگی‌ای تازه. من به این چیزها نیاز داشتم و از فرصت‌هایم نهایت استفاده را کردم.»
به تصویر کشیدن خودآگاهی زنان
سینمای تازه اروپا که به ویژه در دو جریان “موج نوی فرانسه” و “سینمای نوی آلمان” شکل گرفت، به موقعیت زن امروزی نگاهی متفاوت داشت و می‌کوشید زن شهرنشین را در شرایط و مناسبات پیچیده‌ی امروز تصویر کند. بسیاری از سینماگران پیشرو زن معاصر را در کانون تنش‌ها و بحران‌های اجتماعی قرار دادند.
در اوایل دهه ۱۹۶۰ زنان در کشورهای اروپای غربی به دنبال هویتی تازه بودند که در “رهایی” تبلور می‌یافت. جنبش مستقل زنان بر آن بود که زنانگی را از نو و این بار از دیدگاهی خودمدار تعریف کند. تب و تاب‌های جنبش زنان تا حد زیادی در سینما انعکاس یافت.
رومی اشنایدر یکی از نخستین هنرمندانی بود که این خودآگاهی را در کار سینمایی خود بازتاب داد. زنی که او تصویر می‌کرد، با زن کلیشه‌ای که دهها سال هنر و ادبیات غرب عرضه کرده بود، یکسره متفاوت بود.
در شرح کارنامه‌ی سینمایی رومی اشنایدر به این نکته اشاره شده است که بازیگری او تا حد زیادی طغیان شخصی او را بازتاب می‌دهد. نقش دلخواه او زنی است که محیط با زور و فشار او را در چارچوب یا قالبی سنتی حبس می‌کند، اما او با زحمت و جسارت از این تنگنا فرار می‌کند، و بهای سنگین آن را نیز می‌پردازد.
ناکامی‌های شخصی و ضربه‌های زندگی
رومی اشنایدر در نقش‌هایی که ایفا کرد بخشی از شخصیت و خلق و خوی خود را به جا گذاشت. او معمولا ایفاگر نقش زنانی است که روحیه‌ای سرسخت و طغیانی و در عین حال سخت حساس و شکننده دارند و آماده هستند که با فداکاری و شجاعت همه چیز را در پای عشق و دلبستگی‌های عاطفی قربانی کنند، اما به آنی در برابر ضربه‌ای حساس فرو می‌ریزند و از هم می‌پاشند.
این ستاره بزرگ سینمای آلمان خود زمانی دراین باره گفته بود: «من ویران شده‌ام. داغونم. می‌فهمی چه می‌گویم؟ خیلی خسته هستم. حس می‌کنم پیر شده‌ام. در تمام آرزوها و تلاش‌هایم شکست خوردم. هیچکس هیچکس هیچکس به اندازه من نمی‌خواست و برای خواستش تلاش نکرد.»
رومی اشنایدر در برابر دشواری‌ها و ناکامی‌های شخصی سخت ضربه‌پذیر بود. او در آخرین سال‌های زندگی زیر فشارهای روحی از پا در آمده بود و با افسردگی و اندوه زندگی می‌کرد.
شکست عشقی در رابطه‌اش با آلن دلون و به ویژه مرگ پسر ۱۴ ساله‌اش بر او ضربه‌ای کاری وارد ساخت. مشروب و داروهای مخدر به او آرامش نبخشید، بلکه او را آهسته به سوی مرگ سوق داد. قلب رومی اشنایدر در ۲۹ مه ۱۹۸۲ در پاریس از تپیدن باز ایستاد. او هنگام مرگ در اوج شهرت و محبوبیت بود و تنها ۴۳ سال داشت.
فیلمی گم‌شده از رومی اشنایدر روی دی‌وی‌دی
رومی اشنایدر هنرپیشه نامدار آلمانی – فرانسوی در سال ۱۹۶۴ در فیلمی بازی کرد که هرگز به نمایش در نیامد. نسخه بازسازی‌شده این فیلم که “جهنم” نام داشت، توسط سرژ برومبرگ و روکساندرا مدرا، فیلمسازان فرانسوی، تهیه شده است.
فیلم با مونتاژ ۱۴ ساعت از “راش‌ها” و پلان‌های تدارک و تمرین، کارهای پشت صحنه فیلم “جهنم” فراهم آمده است. فیلم تصاویری نیرومند و صحنه‌هایی موثر دارد، اما فاقد صداست.
فیلم “جهنم” سرگذشت مردی است که به همسر زیبای خود مشکوک می‌شود و با حسادتی بیمارگونه او را تعقیب می‌کند. ایفاگر نقش مرد سرژ رژیانی بود و نقش زن را رومی اشنایدر ایفا کرده است.
کارگردان فیلم “جهنم” هانری ژرژ کلوزو بود، کارگردان نامی که “هیچکاک سینمای فرانسه” لقب گرفته بود. فیلمبرداری “جهنم” در اوایل سال ۱۹۶۴ شروع شد، اما فیلم هرگز به پایان نرسید و گفته‌اند که برای دست‌اندرکاران‌اش، “شوم” بوده است.
در جریان تولید فیلم سرژ رژیانی که به افسردگی شدید دچار شده بود، برای درمان روانه بیمارستان شد. دو هفته بعد هانری ژرژ کلوزو، کارگردان فیلم، سکته قلبی کرد و در بیمارستان بستری شد.
رومی اشنایدر نیز به دنبال یک شکست عشقی، به افسردگی و اندوه عمیق دچار شد. اما او از سال بعد در فیلم‌های دیگری شرکت کرد و به شهرت بیشتری رسید.
چهره‌ای جذاب و تاثیرگذار
رومی اشنایدر از معدود هنرپیشگانی است که تاثیری ژرف بر آلمانی‌ها گذاشته است. روز ۲۹ مه ۲۰۲۲ چهلمین سالروز درگذشت این ستاره بزرگ سینمای اروپاست. “رزماری مگدالین الباخ اشنایدر” در وین در کشور اتریش به دنیا آمد. عکاسان بسیاری از چهره جذاب و تاثیرگذار این هنرمند عکس گرفته‌اند. عکس‌هایی از هنرمند آلمانی اف. س. گوندلاخ در سال ۱۹۶۱ میلادی.
شهرت با فیلمی تاریخی
رومی اشنایدر اما با فیلم کلیشه‌ای و به ظاهر تاریخی “سیسی” (۱۹۵۵) در نقش ملکه اتریش به شهرتی بی‌نظیر رسید. به خاطر استقبال گسترده از این فیلم، دوبار دنباله‌هایی نیز برای آن ساخته شد. این فیلم هنوز هم به مناسبت‌های از شبکه‌های تلویزیونی آلمان نمایش داده می‌شود. نمایی از فیلم “سیسی”.
اولین کوشش برای فرار از تکرار
شهرت بسیار رومی اشنایدر با این فیلم‌ها به زودی باری بر دوش او شد. او نمی‌خواست در نقش خاصی گرفتار بماند. در سال ۱۹۵۷ در کنار هلموت کویتنر در یک فیلم کمدی به نام “عشق از پاریس” بازی کرد. صحنه‌ای از تمرینات فیلم در کنار هورست بوخهولتس، بازیگر معروف سینما که به جیمز دین آلمان معروف بود.
عشق و هنرنمایی در کنار آلن دلون
رومی اشنایدر در سال ۱۹۵۸ به فرانسه رفت تا به همراه آلن دلون در فیلم “کریستین” بازی کند. او در جریان بازی در این فیلم عاشق آلن دلون شد و به زودی این دو به زوجی سینمایی تبدیل شدند و در کنار هم در فیلم‌های به یادماندنی بسیاری چون “استخر” (۱۹۶۹) بازی کردند. آلمانی‌ها اما از رفتن رومی اشنایدر به پاریس رضایتی نداشتند و بیشتر مایل بودند که او به کشورش بازگردد و در چهارمین قسمت از فیلم سیسی بازی کند.
فصلی تازه در فرانسه
استعداد بازیگری رومی اشنایدر در فرانسه شکوفا شد. در صحنه تئاتر و بر پرده سینما هنردوستان را به تحسین واداشت. فیلمسازانی مانند کلود شابرول، کلود سوته و لوکینو ویسکونتی هنر او را کشف کردند و در فیلم‌های خود توانایی‌های او در عرصه بازیگری را به کار گرفتند.
همکاری با کارگردانان بزرگ جهان
چندی نگذشت که رومی اشنایدر یکی از ستارگان فیلم اروپا شد. او در سال‌های ۱۹۷۶ – ۱۹۷۷ در فیلمی به نام “سیمای زنی در میان جمع” بر پایه رمانی از هاینریش بل، نویسنده شهیر آلمانی، بازی کرد (عکس). او در دهه ۱۹۶۰ با بهترین کارگردانان تاریخ سینما همکاری کرد. در سال ۱۹۶۲ در فیلم “محاکمه” به کارگردانی اورسن ولز بر اساس رمانی به همین نام اثر فرانتس کافکا نقش‌آفرینی کرد.
سقوط از اوج
زمانی که الکساندرپترویچ قراردادی با رومی اشنایدر برای تهیه فیلمی بر پایه یکی از آثار هاینریش بل امضا کرد، بسیاری خوشحال بودند که رومی اشنایدر بار دیگر به آلمان بازگشته و از این پس هنرش را در اختیار این کشور قرار خواهد داد. اما اولین نمایش این فیلم در جشنواره کان در سال ۱۹۷۷ موفقیت‌آمیز نبود، فروشی نداشت و منتقدان سینمایی نیز به شدت به آن تاختند. رومی اشنایدر در کنار هاینریش بل، نویسنده آلمانی.
سیسی چهارم
رومی اشنایدر در سال ۱۹۷۲ با فیلم دیگری بار دیگر به دربار اتریش برگشت. کارگردانی این فیلم را لوکینو ویسکونتی، کارگردان بزرگ ایتالیایی به عهده داشت. شخصیت ملکه اتریش در این فیلم که “لودویگ دوم” نام داشت، با آنچه رومی اشنایدر در سه فیلم دیگر “سیسی” ایفا کرده بود، بسیار متفاوت بود. بازیگری او در این فیلم، در کنار هلموت برگر (راست در تصویر)، با تحسین همگان روبرو شد.
همکاری‌های ثمربخش
کلود سوته، کارگردان بزرگ فرانسه، یکی از همکاران ثابت رومی اشنایدر بود. این دو در سال‌های ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۸ با هم ۵ فیلم ساختند. فیلم‌هایی چون “دختر و کمیسر”، “سزار و روزالین” و “چیزهای زندگی”.
نابسامانی در زندگی شخصی
رومی اشنایدر در نیمه دوم دهه ۱۹۷۰ بیشتر به خاطر مسائل منفی و موضوعات حاشیه‌ای خبرساز بود. رابطه زناشویی و روابط دوستانه او به پایان رسیدند و مصرف مشروب و مواد مخدر مکانی خاص در زندگی این هنرمند بزرگ یافتند. هم‌زمان موفقیت‌های سینمایی او نیز به شدت کاهش یافت.
مرگ زودهنگام
قلب رومی اشنایدر در ۲۹ مه ۱۹۸۲ در پاریس از تپیدن باز ایستاد. او هنگام مرگ در اوج شهرت و محبوبیت بود و تنها ۴۳ سال داشت.
ستاره بزرگ سینمای آلمان
رومی اشنایدر به رغم فیلم‌هایی که با پسند تماشاگران روبرو نشدند و با وجود زندگی خصوصی نابسامانی که گذراند، همچنان یکی از ستارگان بزرگ سینمای آلمان شناخته می‌شود. او بازیگری بود با جذابیت خارق‌العاده؛ هنرمندی که در نقش‌های بسیاری می‌توانست توانایی خود را به نمایش گذارد. یکی از جالب‌ترین فیلم‌های او به نام “جهنم” که در سال ۱۹۶۴ آغاز شده بود هرگز به پایان نرسید.
مستندی جدید
اگر چه چهل سال از درگذشت رومی اشنایدر می‌گذرد، اما او همچنان مورد توجه علاقمندان و دوستداران فیلم و سینما است. “زن آزاد” نام مستندی است جدید که در این دوره از جشنواره سینمایی کن (۲۰۲۲) اکران شد. این مستند می‌کوشد فراز و نشیب‌ها و چهره‌های گوناگون رومی اشنایدر را به تصویر بکشد.