روز ولنتاین یا روز عشاق – ریشه‌های تاریخی و بررسی چرایی همه‌گیری جهانی آن

ولنتاین یا به تعبیری روز عشاق به عنوان یک آیین کاملاً غربی می رود تا آرام آرام در دل جوانان شرق جا باز کند. با نیم نگاهی به مغازه های کوچک و بزرگی که در سطح شهر مشغول فروش هدایای این جشن اروپایی هستند، می توان به تصویردرست تری از موضوع دست یافت. این اما صورت ماجراست. آنچه از دل این اتفاق قابل مشاهده است تصویر حضور آرام تمدنی است که روزگاری برای پا گذاشتن نه حتی در قلب مردمان که در کوچه پس کوچه شهرهای یک تمدن شرقی نیز چاره ای جز نبردهای طولانی نداشت و عجب اینکه در پس این نبردهای طولانی هیچ گاه به او مجالی برای تسخیر ذهن مردمان شرقی داده نمی شد. اما تو گویی روزگار دیگر شده است. اکنون حضور غرب به عنوان مجموعه ای از سنت های متفاوت فکری _ رفتاری که تا پیش از این به مظاهر تکنولوژیکی در کشورهای شرقی محدود مانده بود به دل باورها و یا به تعبیری به ذهن آدم های شرقی نیز رسیده است.

ما پذیرای آیین و رسوم غربیان شده ایم. این در حالی است که نسبت به فراموشی آداب، رسوم و آیین های ملی و مذهبی خود هیچ ترسی نشان نمی دهیم. راستی چه اتفاقی افتاده است؟ آیا می توان پذیرفت که غربیان برای رخنه در زندگی ما شرقیان به اقداماتی خاص دست زده اند؟ آنکه از زاویه محافظه کارانه و نیز توطئه آمیز به غرب می نگرد، در پس این حرکت دست های آلوده تمدنی را می بیند که برای تسخیر همه چیز شرقیان بی اطلاع از اوضاع جهان مشغول طراحی و اجرای برنامه های خاصی است. اما این حقیقت ماجرا نیست. این درست است که غرب مدرن در تلاش برای حضور در بطن زندگی اساطیری ما شرقیان با استفاده از یک حربه بسیار ساده و در عین حال پیچیده به نام رسانه ای کردن جهان باورها و مفاهیمی را در ذهن و زبان ما جای داده که روزگاری برای باورپذیر کردن هر قطعه کوچک از آنها به جنگی پردامنه و خونین نیاز بود، اما مشکل می توان برای پاسخ به سئوال پیش گفته به چنین عباراتی بسنده کرد. واقعیت آن است که غرب امروز به عنوان تمدن برتر یا هر آنچه بویی از فرهنگ جهانی با خود دارد، در زمانه امروز چه بخواهیم و چه نخواهیم می رود تا به تسخیر جهان دست یابد. این اتفاق ازهمان لحظه ای رخ داد که فیلسوفان و جامعه شناسان و نظریه پردازان فرهنگی این تمدن با طرح نظریه جهانی شدن پرداختند.

این در حالی بود که در این سوی کره خاکی متفکران ما در تغییر این نظریه تنها به بعد سیاسی آن نگاه کرده در غفلت از ابعاد فرهنگی _ اجتماعی این موضوع ناسزاگویان غرب را به باد انتقاد می گرفتند، غافل از آنکه در همان لحظات که این عده فرهنگ عمومی را به سوی حقیقت شرق حواله می دهند، جوان شرقی از لباس غربی، فیلم غربی، تکنولوژی غربی و … برای زندگی خود استفاده می کند و گاه در این استفاده آنقدر افراط می کند که خود را به نسخه ای به مراتب غربی تر از خود غربیان بدل می کند. در یک کلام ما در همان حال که از تریبون های رسمی به انکار غرب می پردازیم، از غرب و سنت آن نیز پیروی می کنیم. در این پیروی فاصله ای عجیب میان فرهنگ توده با فرهنگ رسمی دیکته شده از سوی نهاد دولت مشاهده می شود.

در چنین اوضاعی است که جوان شرقی ایران جشن ژانویه و ولنتاین برگزار می کند. جهانی شدن به قاعده مسلط همه را در فضا معلق گذاشته است حتی جوان شرقی را که روزگاری ریشه های ستبر و هزاران ساله در خاک داشت. متفکران منتقد غرب ما بی توجه به این موضوع به انتقاد از غربی می پردازند که شیوه تفکر و انتقاد را خود او به آنها آموخته و در عین حال لباس و پوشاک و خوراک او نیز ساخته و پرداخته ذهن حسابگر اوست. در چنین احوالی است که ما آرام آرام آیین ها و آداب و رسوم او را فرا می گیریم بی آنکه این آیین و آداب هیچ سنخیتی با فرهنگ عاشق کش ما داشته باشد. ما دیگر شده ایم.

الکساندر گراهام بل اولین پیام تلفنی خود را هم زمان با روز ولنتاین در روز ۱۴ فوریه سال ۱۸۷۶ اعلام کرد. پس جشن روز ولنتاین به چه کسی تعلق دارد؟ به آنها که دنبال بهانه محبت می گردند یا آنها که در جست وجوی تعریف ساده دوستی هستند؟تمام آنها که این روز را جشن می گیرند عقیده دارند این روز به دخترها و پسرهای جوان تعلق دارد. عده ای هم معتقدند ولنتاین متعلق به آدم های خجالتی است که در روزهای دیگر نمی توانند به آنها که دوستشان دارند ابراز عشق و علاقه کنند. بنابراین بی هیچ صحبتی در این روز با دادن یک هدیه شاید حرف فرو خورده ماه ها، هفته ها و یک سال خود را بیان می کنند.جشن روز ۱۴ فوریه (۲۵ بهمن) فرصتی برای ابراز احساسات و علاقه به دیگری است. شاید ولنتاین فقط یک بهانه است.ما برای هر جشنی در جست وجوی یک تعریف پیچیده ایم. شاید هم برای هر اتفاقی.ما برای هر بهانه ای برنامه نویسی می کنیم. اما خیلی ساده بپرسیم چرا یک جشن کاتولیک و داخلی در سال قرن های نخستین میلاد مسیحی به خاطر بار عاطفی و احساسی خود توانسته است تمام مرزها را در نوردد و دل های غیرکاتولیک ها را به هم نزدیک کند..

قصه ۱۴ فوریه سال ۲۶۹ پس از میلاد که یک داستان ملودرام حقیقی است شاید در تمام دنیا و پیش از آن روز هم اتفاق افتاده باشد، اما چرا ملتی یا قومی می تواند اندک داشته خود را به راحتی آنچنان جهانی کند که با شکل و شمایل امروزین سال های بسیاری را تجربه کرده و بعد جامعه شناسانه به خود بگیرد.ولنتاین شاید در ظاهر فقط از ردوبدل شدن یک بسته با روبان های رنگی در نمای نزدیک دیده شود ولی در دورنمای خودتجربه یک آموزش عاطفی است که جوانان را نیازمند اقتدا می کند. چه بسا جوان از هر دین و هر کشوری ۱۴ فوریه را به خوبی می شناسد و جامعه را به این باور نشانده که در متن زندگی روزمره اش این اتفاق را هم نادیده نگیرد.ایرانیان تنها مردمی هستند که در تمام افسانه ها، اساطیر و داستان های ملموس و غیرملموس دور یا نزدیک شادمان ترین مردم شناخته شده اند. ایرانیان قدیم برای تولد هر ماه و روز و هفته خود جشنی داشتند که همه به یکدیگر مهر می ورزیدند، چه بسا بسیاری از آیین ها نیز هنوز ادامه دارد شاید به همین دلیل ایران کشور آیین مهرورزی نام گرفته است اما چرا در طول تاریخ نتوانسته جشن های خود را به آیین های جهانی تبدیل کند. غیر از این نیست که در متن جشن های ایرانیان محبت به یکدیگر و ابراز عشق نهفته بوده است همچون یلدا، مهرگان، اسفندگان، سده و … ولی جوان های ایرانی برای بهانه ابراز محبت به دنبال گونه غیرایرانی می روند و تقصیر ازا ین تعمیم جهانی، دیگران نیستند، که ما برای ماندگاری آیین خود هیچ نکرده ایم.در دین اسلام نیز جشن های مذهبی بسیاری هست که قدرت جهانی شدن داشته اند، همچون کاتولیک ها که روز ۱۴ فوریه خود را جهانی کردند. به همین سادگی!

مرگ ولنتاین مقدس

«در نیمه فوریه هر کس در سراسر گیتی یک کارت دریافت می کند. با قلب قرمز بزرگی که با آرزوهای شیرین پوشانده شده است. ولنتاین روز دیوانگان عشق است.» این جملات هر روز در سایت های مختلف برای این روز مرور می شود و اینکه ولنتاین، کشیش که یک روز را در دنیا به نام خود ثبت کرده یک زندانی مقدس بوده است. در تمام داستان های روایت شده ولنتاین، مقدس زندگی کرده است.ولی هدیه دادن شکلات هایی با بسته بندی قرمز و پر از روبان تنها بهانه اش یک داستان اساطیری است که از رم آمده و در قرن سوم میلادی به وقوع پیوسته است؛ در زمان امپراتوری کلادیوس جنگی پیش می آید که مردان نمی خواهند زنان و کسانی را که دوست دارند ترک کنند و از پیوستن به ارتش جنگ سرپیچی می کنند.امپراتور خشمگین که سپاه خود را نافرمان و عاشق پیشه می بیند دستور می دهد هیچ جشن عروسی برگزار نشود و آنها که نامزد کرده اند، فوراً نامزدی خود را به هم زده و نامزد خود را ترک کنند.ولی ولنتاین از قانون سرپیچی می کند و برای مردم جشن عروسی پنهانی برپا می کند.عبادتگاه ولنتاین نزدیک کاخ شاه بوده است. او صدای زیبا و آواز دلنشینی داشته و زمانی که در پرستشگاه مشغول مناجات بوده است «رومنس» دلداده ولنتاین که او را عاشقانه دوست داشته و شیفته آواز خوش او بوده است مخفیانه به پرستشگاه می رود تا صدای ولنتاین مقدس را بشنود و…

در نهایت داستان ازدواج ولنتاین در میان مردم پیچید و به کاخ شاه رسید. کلادیوس که برپایی هرگونه مراسم ازدواجی را منع کرده بود، ولنتاین مقدس را زندانی می کند تا اعدام شود اما جوانان بسیرای برای دیدن او به زندان سر می زدند که یکی از آنها دختر زندان بان بود که پدرش به او اجازه داد ولنتاین را در درون سلول ملاقات کند. عشق به وجود آمده میان این دو، داستان دیگری شد و ولنتاین در روز اعدام خود یک نوشته با امضای خود به دختر زندان بان داد با این عنوان: «تقدیم با عشق از طرف ولنتاین تو!» و اکنون بعد از گذشت سال های بسیار، مردم روز ۱۴ فوریه سال ۲۶۹ پس از میلاد را به یاد او جشن می گیرند.جشن روز ولنتاین که به عنوان های مختلف چون: روز عشق، روز دوست داشتن و روز نامزدها مطرح می شود مردم بسیاری را جذب خود کرد و اکنون در نیمه سرد بهمن ماه بسیاری با نگاه یک جشن بین المللی ولنتاین را جشن می گیرند و این جشن هم به خاطر تماس مستقیم خود با بدنه جامعه، روش شناختی خاص خود را ارائه می کند.

۷۳ به ۲۷

تحقیقات سال گذشته در مورد چگونگی برگزاری ولنتاین نشان داد که ۷۳ درصد از کسانی که در این روز گل هدیه می دهند مردها هستند و تنها ۲۷ درصد اهداکنندگان گل را زنان تشکیل می دهند.جالب اینکه کالیفرنیا ۶۰ درصد کل گل آمریکا را تولید می کند اما بیشترین گل های ولنتاین در این روز از آمریکای جنوبی ارسال می شود.اتفاق دیگری که روز ۱۴ فوریه را از دیگر روزها متمایز می کند شور و هیجان مردم برای خرید است. جسیکا آنکلین که در یکی ازمحلات زیبای جورجیا زندگی می کند تمام یک هفته گذشته را در فکر خرید هدیه این روز کلافه بوده. این عین جمله اوست وقتی در یکی از اتاق های گپ اینترنتی صحبت می کند. نگرانی جسیکا از شلوغی خیابان ها در این روز است و ازدحام جوان ها برای خرید. کیمو هم که برای عکاسی چند روزی هلسینکی را ترک کرده در emailهای خود مدام از ورود هدایای جالب روز ولنتاین به فنلاند می نویسد و شاید به دلیل خبرنگار بودنش باشد که هر بار با ذوق و شوق این روز را تبریک می گوید.در بررسی های انجام شده آمار و اطلاعات می گوید ۶۴ درصد از افراد برای خرید هدیه این روز یک هفته تا چند هفته قبل از روز ۱۴ فوریه برنامه ریزی می کنند که چه بخرند.البته ۳۶ درصد مردان و زنان خرید برای این جشن را به روزهای پایانی موکول می کنند.حمید دانشجوی کامپیوتر ایرانی مقیم کاناداست برای او روز ولنتاین کمی ناراحت کننده است چون کسی که باید به او تبریک بگوید در ایران زندگی می کند و حمید نمی تواند به جز کارت اینترنتی هدیه دیگری برای او در آن روز ارسال کند هر چند از چند هفته قبل بسته ای به مقصد تهران پست کرده ولی هنوز این بسته نرسیده است.

جشن ولنتاین در هر نقطه از دنیای پهناوری که در آن زندگی می کنیم به شکل و شیوه خاصی برگزار می شود. اگرچه هدیه دادن گل های سرخ با ساقه های بلند، کارت های رنگی کوچک و بزرگ، بسته های شکلات کادوپیچ شده با روبان های رنگارنگ، نامه های محبت آمیز با امضای ولنتاین در همه آنها یکسان است اما روشی که آسیایی  ها توسط آن به کسانی که دوستشان دارند هدیه می دهند با آمریکایی ها و آفریقایی ها با اروپایی ها فرق دارد.در کشور هندوستان، «کامادو» الهه عشق است. هندی ها معتقد هستند تنها هنگامی عاشق می شوند و عشق در رگ های آنها جاری می شود که نیزه مزین به گل های رز «کامادو» به آنها اصابت کند. روز ولنتاین در حقیقت همان روز قدردانی از کامادو، الهه عشق هندی ها در هندوستان محسوب می شود. طی سال های اخیر برگزاری این جشن در روز ۱۴ فوریه در هندوستان ممنوع شده بود به طوری که استفاده از هر نشان و علامتی از عشق در این روز، با اعتقادات هندی ها منافات داشت. اما چندی است دوباره به جوانان این کشور اجازه داده شده است روز ولنتاین را جشن بگیرند. مردان و پسران جوان هندی که اصطلاحاً به آنها «رومئو» گفته می شود یک هفته پیش از فرارسیدن این روز، فعالیت خود را آغاز می کنند.

خیابان ها، مغازه ها و فروشگاه های هندوستان پر می شود از رومئوهایی که قصد دارند برای ژولیت هایشان هدیه ای تهیه کنند. اساساً هندی ها به زیاده روی در هر چیزی شهرت جهانی دارند از این رو، روز ولنتاین در کشور هندوستان حال و هوای دیگری دارد. جالب اینکه ژولیت های هندی، حق هدیه دادن به رومئوها را ندارند و این کار تنها وظیفه عناصر ذکور محسوب می شود. مردان برای ابراز محبت خود در این روز، شاخه گل سرخی را پشت در خانه دختری که دوستش دارند قرار می دهند. در هندوستان این رسم است که پسران با هدیه دادن یک شاخه گل سرخ در روز ولنتاین، از دختر مورد علاقه خود خواستگاری می کنند و دختر جوان، با برداشتن شاخه گل، در حقیقت جواب مثبت به پیشنهاد عاشقش می دهد!کشور تایلند نیز یکی از همان مناطقی است که مردمانش، دیوانه وار برای رسیدن جشن ولنتاین روز شماری می کنند. در تایلند جشن ولنتاین تنها یک حس عاشقانه نیست، رد پای این روز پر از عشق، حتی در فروشگاه  ها، نانوایی ها، خیابان  ها، هتل ها و رستوران های این کشور دیده می شود. روز ولنتاین بهانه خوبی برای تایلندی هاست که به خرید بروند، ساعتی را در رستوران به صرف ناهار و یا شام بگذرانند و حتی ازدواج کنند! در حدود ۲۰۰۰ زوج جوان، ولنتاین امسال در شهر بانکوک منتظر رسیدن این روز هستند تا نام خود را در فهرست عشاق این کشور به ثبت رسانده، مراسم ازدواج خود را جشن بگیرند. شهردار محله Bang Rak به معنای «محله عشق» مسابقه ای در نظر گرفته که طی آن به ده زوج جوان که روز ولنتاین را برای ازدواج خود انتخاب کرده اند به قید قرعه نشانی از طلا به ارزش ۱۱۷ دلار آمریکا هدیه می شود.

جزیره «کرادان» در جنوب کشور تایلند به دلیل برگزاری مراسم ازدواج زیر آب در این کشور از اهمیت ویژه ای برخوردار است. سالانه در حدود ۴۰ تا ۵۰ زوج تایلندی جهت شرکت در این مراسم به جزیره «کرادان» سفر می کنند. «ازدواج در آسمان» از دیگر مراسمی است که در ایالت «ناخان ساوان» تایلند در روز ولنتاین برپا می شود. یک کمپانی تولید تلفن همراه، روز ولنتاین امسال، هزینه برگزاری مراسم ازدواج ۱۰ زوج تایلندی را در بالن های رنگارنگ برفراز شهر «ناخان ساوان» تقبل کرده است. در میان هدایایی که در این روز به کار می رود، می توان به بالش های بزرگ قرمز رنگ به شکل قلب که به بالش های ولنتاین معروفند اشاره کرد که دختران و پسران جوان تایلندی به یکدیگر هدیه می دهند.در کشور ژاپن روز ولنتاین، روز آقایان است! هیچ مردی در این روز به هیچ خانمی هدیه نمی دهد و تنها هدیه می گیرد. زنان ژاپنی در روز ۱۴ فوریه به مردان شکلات هدیه می دهند و یک ماه بعد، یعنی درست در روز ۱۴ مارس که به روز سفید معروف است آقایان به خانم ها شکلات سفید و لوازم مورد علاقه شان را هدیه می دهند.نخستین بار یک کمپانی تولیدکننده شکلات در ژاپن که مدیریت آن را خانمی به عهده داشت نوآوری هدیه دادن شکلات به آقایان را به کار برد. تقریباً بیش از نیمی از فروش شکلات در این کشور به روز ولنتاین اختصاص دارد.

خانم ها در این روز برای رئیس خود، پدر، برادر، همسر و دوستان مردشان شکلات هدیه می خرند. خانم های ژاپنی نوعی شکلات خانگی را که به Honmei _Choco معروف است تنها در موارد خاص، به مرد مورد علاقه شان که تمایل دارند با او ازدواج کنند هدیه می  دهند. اگر چه در کشور ژاپن رسم بر این نیست که زنان به خواستگاری مردان بروند اما هر مردی در روز ولنتاین آرزو می کند از طرف خانم مورد علاقه اش Honmei _Choco دریافت کند و این بهترین اتفاقی است که می تواند برای هر مرد ژاپنی در روز ولنتاین پیش بیاید زیرا تنها در این روز خانم ها حق پیش قدم شدن برای ابراز احساسات و علاقه به آقایان را دارند!!در گذشته بسیار دور و در زمان رم باستان، رسم بر این بود که نام دختران جوان را بر روی کاغذهای کوچکی نوشته، آنها را در جعبه و یا کاسه ای قرار می دادند. مردان مجرد، برحسب تصادف یکی از کاغذهای درون جعبه را انتخاب کرده، آن را بیرون می آوردند. دختری که نام او بر روی کاغذ نوشته شده بود به عنوان «ولنتاین» هر کدام از مردان، تا پایان آن سال برگزیده می شد.مراسمی که این روزها در کشورهای آمریکا در این روز برپا می شود در حقیقت تلفیقی از تجدد و مدرنیته با سنت دوران «سینت ولنتاین» است. استفاده از دستمال های توردار و گلدوزی شده و دسته های گل سرخ بدون هیچ کلامی که در زمان پس از مرگ «سینت ولنتاین» رواج داشتند، امروز جای خود را به کارت های تبریک مملو از جملات محبت آمیز و عاشقانه  و چند شاخه گل سرخ با ساقه های بلند سپرده اند.

امروزه زن و شوهرها، بچه ها و والدین، پدربزرگ و مادربزرگ ها و نوه ها، کارمندان و رؤسا و بالاخره همه کسانی که از صمیم قلب یکدیگر را دوست دارند در این روز به هم هدیه می دهند.

منابع:

Japanese food. About. Com-Web force. Nwrain. Net-Thingsasian. Com-Sciquiz. Com-Bbc. Co. ok