مالاریا چه علائمی دارد و چطور درمان میشود؟
مالاریا Malaria یک بیماری است که توسط یک انگل ایجاد میشود. این انگل از طریق نیش پشههای آلوده به انسان منتقل میشود. افراد مبتلا به مالاریا معمولاً با تب شدید و لرز لرزان احساس بیماری میکنند.
در حالی که این بیماری در آب و هوای معتدل غیر معمول است، مالاریا هنوز در کشورهای گرمسیری و نیمه گرمسیری شایع است. هر ساله نزدیک به 290 میلیون نفر به مالاریا مبتلا میشوند و بیش از 400000 نفر بر اثر این بیماری جان خود را از دست میدهند.
برای کاهش عفونت مالاریا، برنامههای بهداشت جهانی داروهای پیشگیرانه و تورهای تخت تحت درمان با حشرهکش را برای محافظت از مردم در برابر نیش پشه توزیع میکنند. سازمان جهانی بهداشت واکسن مالاریا را برای استفاده در کودکانی که در کشورهایی با تعداد بالای موارد مالاریا زندگی میکنند، توصیه کرده است.
لباسهای محافظ، توریهای تخت و حشرهکشها میتوانند از شما در هنگام سفر محافظت کنند. همچنین میتوانید داروهای پیشگیریکننده را قبل، در طول و بعد از سفر به مناطق پرخطر مصرف کنید. بسیاری از انگلهای مالاریا نسبت به داروهای رایجی که برای درمان این بیماری استفاده میشوند مقاومت نشان دادهاند.
علائم
علائم و نشانههای مالاریا ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تب
- لرز
- احساس ناراحتی عمومی
- سردرد
- تهوع و استفراغ
- اسهال
- درد شکم
- درد عضلانی یا مفصلی
- خستگی
- تنفس سریع و پی در پی
- ضربان قلب سریع
- سرفه کردن
برخی از افراد مبتلا به مالاریا چرخههای «حملات» مالاریا را تجربه میکنند. حمله معمولاً با لرز و لرز شروع میشود و به دنبال آن تب شدید و به دنبال آن تعریق و بازگشت به دمای طبیعی رخ میدهد.
علائم و نشانههای مالاریا معمولاً در عرض چند هفته پس از گزش توسط پشه آلوده شروع میشود. با این حال، برخی از انواع انگلهای مالاریا میتوانند تا یک سال در بدن شما نهفته باشند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر در حین زندگی یا بعد از سفر به یک منطقه پرخطر مالاریا دچار تب شدید، با پزشک خود صحبت کنید. اگر علائم شدید دارید، به دنبال مراقبتهای پزشکی اورژانسی باشید.
علل
مالاریا توسط یک انگل تک سلولی از جنس پلاسمودیوم ایجاد میشود. این انگل بیشتر از طریق نیش پشه به انسان منتقل میشود.
چرخه انتقال پشه
- پشه غیر آلوده پشه با تغذیه از فردی که مالاریا دارد آلوده میشود.
- انتقال انگل. اگر این پشه در آینده شما را نیش بزند، میتواند انگل مالاریا را به شما منتقل کند.
- در کبد. هنگامی که انگلها وارد بدن شما میشوند، به کبد شما میروند – جایی که برخی از انواع آن میتوانند تا یک سال خفته بمانند.
- وارد جریان خون شود. هنگامی که انگلها بالغ میشوند، کبد را ترک کرده و گلبولهای قرمز شما را آلوده میکنند. این زمانی است که افراد به طور معمول علائم مالاریا را بروز میدهند.
- به سراغ نفر بعدی اگر یک پشه سالم شما را در این مرحله از چرخه نیش بزند، به انگلهای مالاریا آلوده میشود و میتواند آنها را به سایر افرادی که نیش میزند سرایت کند.
سایر روشهای انتقال
از آنجایی که انگلهایی که باعث مالاریا میشوند بر گلبولهای قرمز تأثیر میگذارند، افراد میتوانند در اثر قرار گرفتن در معرض خون آلوده به مالاریا نیز مبتلا شوند، از جمله:
- از مادر تا فرزند متولد نشده
- از طریق انتقال خون
- با استفاده از سوزنهای مشترک برای تزریق مواد مخدر
عوامل خطر
بزرگترین عامل خطر برای ابتلا به مالاریا، زندگی یا بازدید از مناطقی است که این بیماری شایع است. این مناطق عبارتند از مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری:
- جنوب صحرای آفریقا
- جنوب و جنوب شرق آسیا
- جزایر اقیانوس آرام
- آمریکای مرکزی و شمال آمریکای جنوبی
درجه خطر به کنترل موضعی مالاریا، تغییرات فصلی در میزان مالاریا و اقدامات احتیاطی که برای جلوگیری از نیش پشه انجام میدهید بستگی دارد.
خطرات بیماری شدیدتر
افرادی که در معرض خطر ابتلا به بیماریهای جدی هستند عبارتند از:
- کودکان خردسال و نوزادان
- بزرگسالان مسن
- مسافرانی که از مناطق بدون مالاریا میآیند
- زنان باردار و فرزندان متولد نشده آنها
در بسیاری از کشورهای با نرخ بالای مالاریا، این مشکل به دلیل عدم دسترسی به اقدامات پیشگیرانه، مراقبتهای پزشکی و اطلاعات بدتر میشود.
ایمنی ممکن است کاهش یابد
ساکنان یک منطقه مالاریا ممکن است به اندازه کافی در معرض این بیماری قرار بگیرند تا مصونیت جزئی به دست آورند که میتواند شدت علائم مالاریا را کاهش دهد. با این حال، اگر به مکانی بروید که دیگر در معرض انگل نباشید، این ایمنی جزئی میتواند ناپدید شود.
عوارض
مالاریا میتواند کشنده باشد، به ویژه زمانی که توسط گونههای پلاسمودیوم رایج در آفریقا ایجاد شود. سازمان جهانی بهداشت تخمین میزند که حدود 94 درصد از کل مرگ و میرهای مالاریا در آفریقا رخ میدهد – که بیشتر در کودکان زیر 5 سال است.
مرگ و میر ناشی از مالاریا معمولاً به یک یا چند عارضه جدی مربوط میشود، از جمله:
- مالاریا مغزی اگر سلولهای خونی پر از انگل عروق خونی کوچک مغز شما را مسدود کنند (مالاریای مغزی)، تورم مغز یا آسیب مغزی ممکن است رخ دهد. مالاریا مغزی ممکن است باعث تشنج و کما شود.
- مشکلات تنفسی. مایع انباشته شده در ریهها (ادم ریوی) میتواند تنفس را دشوار کند.
- نارسایی ارگانها. مالاریا میتواند به کلیهها یا کبد آسیب برساند یا باعث پارگی طحال شود. هر یک از این شرایط میتواند تهدیدکننده زندگی باشد.
- کم خونی مالاریا ممکن است منجر به نداشتن گلبولهای قرمز کافی برای تامین اکسیژن کافی به بافتهای بدن شما شود (کم خونی).
- قند خون پایین. اشکال شدید مالاریا میتواند باعث کاهش قند خون (هیپوگلیسمی) شود، همانطور که کینین – یک داروی رایج برای مبارزه با مالاریا است. قند خون بسیار پایین میتواند منجر به کما یا مرگ شود.
مالاریا ممکن است عود کند
برخی از انواع انگل مالاریا، که معمولاً باعث اشکال خفیفتر بیماری میشوند، میتوانند برای سالها باقی بمانند و باعث عود بیماری شوند.
جلوگیری
اگر در منطقهای زندگی میکنید یا در حال سفر به منطقهای هستید که مالاریا در آن شایع است، اقدامات لازم را برای جلوگیری از نیش پشه انجام دهید. پشهها بین غروب و سحر بیشترین فعالیت را دارند. برای محافظت از خود در برابر نیش پشه، باید:
- پوست خود را بپوشانید. شلوار و پیراهن آستین بلند بپوشید. پیراهن خود را بپوشانید و پاهای شلوار را داخل جوراب قرار دهید.
- مواد دافع حشرات را روی پوست بمالید. از یک دافع حشرات ثبت شده در آژانس حفاظت از محیط زیست در هر پوستی که در معرض آن قرار دارد استفاده کنید. اینها شامل مواد دافع حاوی DEET، پیکاریدین، IR3535، روغن اکالیپتوس لیمویی (OLE)، پارامنتان-3،8-دیول (PMD) یا 2-اندکانون است. از اسپری به طور مستقیم روی صورت خود استفاده نکنید. از محصولات دارای OLE یا PMD برای کودکان زیر 3 سال استفاده نکنید.
- دافع را روی لباس بمالید. اسپریهای حاوی پرمترین برای استفاده روی لباس بیخطر هستند.
- زیر توری بخواب توریهای تخت، بهویژه آنهایی که با حشرهکشهایی مانند پرمترین درمان میشوند، به جلوگیری از نیش پشه در هنگام خواب کمک میکنند.
طب پیشگیری
اگر به مکانی سفر میکنید که مالاریا در آن شایع است، چند ماه زودتر با پزشک خود در مورد اینکه آیا باید قبل، در طول و بعد از سفر خود دارو مصرف کنید تا از شما در برابر انگلهای مالاریا محافظت شود، صحبت کنید.
به طور کلی، داروهایی که برای پیشگیری از مالاریا مصرف میشوند، همان داروهایی هستند که برای درمان بیماری استفاده میشوند. اینکه چه دارویی مصرف میکنید به مکان و مدت زمان سفر و سلامتی شما بستگی دارد.
واکسن
سازمان جهانی بهداشت واکسن مالاریا را برای استفاده در کودکانی که در کشورهایی با تعداد بالای موارد مالاریا زندگی میکنند، توصیه کرده است.
محققان به توسعه و مطالعه واکسنهای مالاریا برای جلوگیری از عفونت ادامه میدهند.
تشخیص
برای تشخیص مالاریا، پزشک احتمالاً سابقه پزشکی و سفر اخیر شما را بررسی میکند، یک معاینه فیزیکی انجام میدهد و آزمایش خون را تجویز میکند. آزمایش خون میتواند نشان دهد:
- وجود انگل در خون، برای تایید ابتلا به مالاریا
- کدام نوع انگل مالاریا باعث علائم شما میشود
- اگر عفونت شما ناشی از یک انگل مقاوم به داروهای خاص باشد
- این که آیا این بیماری عوارض جدی ایجاد میکند
برخی از آزمایشات خون ممکن است چند روز طول بکشد تا تکمیل شوند، در حالی که برخی دیگر میتوانند در کمتر از 15 دقیقه نتیجه دهند. بسته به علائم شما، پزشک ممکن است آزمایشهای تشخیصی اضافی را برای ارزیابی عوارض احتمالی تجویز کند.
درمان
مالاریا با داروهای تجویزی برای از بین بردن انگل درمان میشود. بسته به موارد زیر، انواع داروها و طول درمان متفاوت است:
- کدام نوع انگل مالاریا دارید؟
- شدت علائم شما
- سن شما
- این که آیا شما باردار هستید
داروها
رایجترین داروهای ضد مالاریا عبارتند از:
- کلروکین فسفات. کلروکین درمان ارجح برای هر انگلی است که به دارو حساس است. اما در بسیاری از نقاط جهان، انگلها به کلروکین مقاوم هستند و این دارو دیگر درمان موثری نیست.
- درمانهای ترکیبی مبتنی بر آرتمیزینین (ACTs). ACT ترکیبی از دو یا چند دارو است که به طرق مختلف علیه انگل مالاریا عمل میکند. این معمولاً درمان ارجح برای مالاریا مقاوم به کلروکین است. به عنوان مثال میتوان به آرتمتر-لومفانترین (Coartem) و آرتسونات-مفلوکین اشاره کرد.
سایر داروهای رایج ضد مالاریا عبارتند از:
- آتواکون پروگوانیل (مالارون)
- سولفات کینین (Qualaquin) با داکسی سایکلین
- فسفات پریماکین