سندرم پیش از قاعدگی (PMS) چیست و چرا باید دست از «تابو»پنداری و شوخی‌های سخیف پیرامون آن برداریم؟!

اینکه یک روند کاملا طبیعی و فیزیولوژیک این همه در طول تاریخ باعث آزار یک جنس شود و تعامل دو جنس را با هم مشکل کند، واقعا عجیب است. همان طور که برخورد بسیاری از جوامع با قاعدگی یا عادت ماهیانه هنوز بدوی است و دخترها در سنین بلوغ اطلاعی از چیستی آن ندارند و به یک باره با آغاز پریودها، دچار یک بحران روحی می‌شوند، شناخت بسیای در مورد علائم بدنی و روحی مرحله قبل از عادت ماهانه بانوان، اندک است.

سندرم پیش از قاعدگی (PMS) دارای علائم و نشانه‌های متنوعی است، از جمله نوسانات خلقی، حساسیت پستان‌ها، هوس غذایی، خستگی، تحریک‌پذیری و افسردگی. تخمین‌زده می‌شود که از هر 4 زن در سنین عادت ماهانه، 3 نفر نوعی سندرم پیش از قاعدگی را تجربه کرده‌اند.

علائم معمولاً در یک الگوی قابل پیش بینی عود می‌کنند و تکرار می‌شوند. اما تغییرات جسمی و احساسی که در سندرم پیش از قاعدگی تجربه می‌کنید ممکن است هر بار کمی متفاوت باشند.

با این وجود، مجبور نیستید اجازه دهید این مشکلات زندگی شما را کنترل کنند. درمان و تنظیم سبک زندگی می‌تواند به شما در کاهش یا مدیریت علائم و نشانه‌های سندرم پیش از قاعدگی کمک کنند.

علائم

لیست علائم و نشانه‌های بالقوه سندرم پیش از قاعدگی طولانی است، اما اکثر زنان تنها تعدادی از این مشکلات را تجربه می‌کنند.

علائم و نشانه‌های احساسی و رفتاری

• تنش یا اضطراب
• حالت افسردگی
• حمله‌های گریه
• تغییر روحیه و تحریک‌پذیری یا عصبانیت
• تغییرات اشتها و میل شدید به غذا
• مشکل در به خواب رفتن (بی‌خوابی)
• کناره‌گیری اجتماعی
• تمرکز ضعیف
• تغییر در میل جنسی

علائم و نشانه‌های فیزیکی

• درد مفاصل یا ماهیچه‌ها
• سردرد
• خستگی
• افزایش وزن مربوط به احتباس مایعات
• نفخ شکم
• حساسیت پستان‌ها
• بروز آکنه
• یبوست یا اسهال
• عدم تحمل الکل

در برخی خانم‌ها، درد جسمی و استرس عاطفی آنقدر شدید است که بر زندگی روزمره آن‌ها تأثیر می‌گذارد. صرف نظر از شدت علائم، علائم و نشانه‌ها به طور کلی طی چهار روز پس از شروع دوره قاعدگی در اکثر زنان ناپدید می‌شوند.

تعداد کمی از زنان مبتلا به سندرم پیش از قاعدگی هر ماه علائم ناتوان‌کننده‌ای دارند. به این شکل از سندرم پیش از قاعدگی اختلال دیسفوریک پیش از قاعدگی (PMDD) گفته می‌شود.

علائم و نشانه‌های PMDD شامل افسردگی، نوسانات خلقی، عصبانیت، اضطراب، احساس غرق شدن، مشکل در تمرکز، تحریک‌پذیری و تنش می‌شود.

زمان مراجعه به پزشک

اگر نتوانستید سندرم پیش از قاعدگی خود را با تغییر سبک زندگی مدیریت کنید و علائم PMS بر سلامت و فعالیت‌های روزانه شما تأثیر می‌گذارد، به پزشک خود مراجعه کنید.

علل

اینکه دقیقاً چه چیزی باعث سندرم پیش از قاعدگی می‌شود ناشناخته است، اما عوامل متعددی ممکن است در این بیماری دخیل باشند:

• تغییرات چرخه‌ای در هورمون‌ها: علائم و نشانه‌های سندرم پیش از قاعدگی با نوسانات هورمونی تغییر می‌کند و با بارداری و یائسگی از بین می‌رود.
• تغییرات شیمیایی در مغز: نوسانات سطح سروتونین (یک ماده شیمیایی انتقال دهنده عصبی در مغز) تصور می‌شود نقش مهمی در حالات خلقی دارد و می‌تواند علائم PMS را تحریک کند. میزان ناکافی سروتونین ممکن است در افسردگی پیش از قاعدگی و همچنین خستگی، هوس غذایی و مشکلات خواب نقش داشته باشد.
• افسردگی. برخی از زنان مبتلا به سندرم پیش از قاعدگی شدید افسردگی تشخیص داده نشده دارند، اگرچه افسردگی به تنهایی همه علائم را ایجاد نمی‌کند.

تشخیص

هیچ یافته فیزیکی منحصر به فردی یا آزمایش آزمایشگاهی برای تشخیص سندرم پیش از قاعدگی وجود ندارد.

برای کمک به فهم الگوی پیش از قاعدگی، پزشک ممکن است از شما بخواهد علائم و نشانه‌های خود را حداقل در دو چرخه قاعدگی در تقویم یا دفترچه‌ای ثبت کنید. باید به روزی را که برای اولین بار علائم PMS را می‌بینید و همچنین روزی که علائم ناپدید می‌شوند توجه کنید. همچنین حتماً روز‌هایی که قاعدگی شما شروع و به پایان می‌رسند علامت‌گذاری کنید.

برخی شرایط ممکن است PMS را تقلید کنند، از جمله سندرم خستگی مزمن، اختلالات تیروئید و اختلالات خلقی، مانند افسردگی و اضطراب. پس پزشک ممکن است آزمایشاتی مانند آزمایش عملکرد تیروئید یا آزمایش غربالگری خلق را برای کمک به تشخیص درخواست نماید.

درمان

در بسیاری از زنان، تغییر شیوه زندگی می‌تواند به تسکین علائم PMS کمک کند. اما بسته به شدت علائم شما، پزشک ممکن است یک یا چند دارو برای سندرم پیش از قاعدگی تجویز کند.

میزان تاثیر دارو‌ها در تسکین علائم در زنان متفاوت است. دارو‌های رایج برای سندرم پیش از قاعدگی عبارتند از:

• دارو‌های ضد افسردگی: مهارکننده‌های بازجذب بازجذب سروتونین (SSRIs) – که شامل فلوکستین (پروزاک)، پاروکستین و سرترالین هستند، در کاهش علائم خلقی موفق بوده است. SSRI‌ها خط اول درمان PMS شدید یا PMDD هستند. این دارو‌ها عموماً روزانه مصرف می‌شوند. اما در برخی از زنان مبتلا به PMS، استفاده از دارو‌های ضد افسردگی ممکن است به دو هفته قبل از شروع قاعدگی محدود شود.
• دارو‌های ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs). NSAID‌هایی مانند ایبوپروفن  یا ناپروکسن که قبل یا در طی شروع قاعدگی مصرف می‌شوند، می‌توانند گرفتگی و ناراحتی پستان را کاهش دهند.
• دیورتیک‌ها یا ادرارآورها: وقتی ورزش و محدود کردن مصرف نمک برای کاهش وزن، تورم و نفخ سندرم پیش از قاعدگی کافی نیست، مصرف قرص‌های ادرارآور (دیورتیک‌ها) می‌تواند به بدن شما در دفع مایعات اضافی از طریق کلیه‌ها کمک کند. اسپیرونولاکتون (آلداکتون) یک ادرارآور است که می‌تواند به کاهش برخی از علائم PMS کمک کند.
• دارو‌های ضد بارداری هورمونی. این دارو‌ها تخمک‌گذاری را متوقف می‌کند و  ممکن است علائم PMS را تسکین دهد.

شیوه زندگی و درمان‌های خانگی

گاهی اوقات می‌توانید علائم سندرم پیش از قاعدگی را با ایجاد تغییر در نحوه غذا خوردن، ورزش و برخورد با زندگی روزمره مدیریت کنید یا کاهش دهید. این نکات را امتحان کنید:

رژیم غذایی خود را اصلاح کنید

• برای کاهش نفخ و احساس سیری، وعده‌های غذایی در حجم کم اما مکرر بخورید.
• برای کاهش نفخ و احتباس مایعات، نمک و غذا‌های شور را محدود کنید.
• غذا‌هایی با کربوهیدرات‌های پیچیده مانند میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل مصرف کنید و نه شیرینی‌ها و نوشایه‌ها را.
• غذا‌های غنی از کلسیم بخورید. البته اگر نمی‌توانید لبنیات را تحمل کنید یا کلسیم کافی در رژیم غذایی خود دریافت نمی‌کنید، مکمل کلسیم روزانه ممکن است به شما کمک کند.
• از مصرف کافئین و الکل خودداری کنید.

ورزش را در برنامه معمول خود قرار دهید

حداقل 30 دقیقه پیاده روی سریع، دوچرخه سواری، شنا یا سایر فعالیت‌های هوازی را در بیشتر روز‌های هفته انجام دهید. ورزش منظم روزانه می‌تواند به بهبود سلامت کلی شما کمک کند و علائم خاصی مانند خستگی و افسردگی را کاهش دهد.

استرس را کاهش دهید

• به اندازه کافی بخواب.
• تمرینات ریلکسیشن یا آرام‌سازی پیشرونده عضلات یا تمرینات تنفس عمیق را برای کاهش سردرد، اضطراب یا مشکل خواب (بی‌خوابی) انجام دهید.
• برای آرامش و تسکین استرس، یوگا یا ماساژ را امتحان کنید.

علائم خود را برای چند ماه ثبت کنید

برای شناسایی محرک‌ها و زمان بروز علائم خود، یک پرونده برای خود درست کنید و زمان بروز علائم و کیفیت آنها را یادداشت کنید. این کار به شما امکان می‌دهد با استراتژی‌هایی که ممکن است به کاهش آن‌ها کمک کند، مداخله کنید.

طب جایگزین

• مکمل‌های ویتامین. گزارش شده که کلسیم، منیزیم، ویتامین E و ویتامین B-6 علائم را تسکین می‌دهند، اما شواهد تاییدکننده محدود است یا وجود ندارد.

• دارو‌های گیاهی. برخی از خانم‌ها با استفاده از گیاهان دارویی مانند جینکو، زنجبیل، گل سنبل (Vitex agnus)، روغن گل پامچال و روغن زیتون، علائم PMS را تسکین می‌دهند. با این حال، تحقیقات علمی که این امر را ثابت کرده باشند، محدود هستند.

در ضمن دارو‌های گیاهی توسط سازمان غذا و دارو بررسی نمی‌شوند، بنابراین اطلاعات ما در  مورد ایمنی یا اثربخشی آنها محدود است. قبل از مصرف هرگونه فرآورده گیاهی با پزشک خود مشورت کنید، زیرا ممکن است عوارض جانبی داشته باشد یا با دارو‌های دیگری که مصرف می‌کنید تداخل داشته باشد.

• طب سوزنی: برخی از زنان پس از درمان طب سوزنی، تسکین PMS را گزارش کرده‌اند.