تب دنگی چیست و چه علائمی دارد؟ شیوه تشخیص و درمان آن

تب دنگی Dengue fever یک بیماری منتقله از پشه است که در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان رخ می‌دهد. تب خفیف دنگی باعث تب بالا و علائمی شبیه آنفولانزا می‌شود. شکل شدید تب دنگی که تب خونریزی دهنده دنگی نیز نامیده می‌شود، می‌تواند باعث خونریزی جدی، افت ناگهانی فشار خون (شوک) و مرگ شود.

سالانه میلیون‌ها مورد عفونت دنگی در سراسر جهان رخ می‌دهد. تب دنگی بیشتر در جنوب شرقی آسیا، جزایر غربی اقیانوس آرام، آمریکای لاتین و آفریقا شایع است. اما این بیماری به مناطق جدید از جمله شیوع محلی در اروپا و بخش‌های جنوبی ایالات متحده گسترش یافته است.

محققان در حال کار بر روی واکسن تب دنگی هستند. در حال حاضر، در مناطقی که تب دنگی شایع است، بهترین راه برای جلوگیری از عفونت، اجتناب از گزیده شدن توسط پشه و اتخاذ اقداماتی برای کاهش جمعیت پشه است.

علائم

بسیاری از مردم هیچ علامت یا نشانه‌ای از عفونت دنگی را تجربه نمی‌کنند.

هنگامی که علائم ظاهر می‌شوند، ممکن است با سایر بیماری‌ها – مانند آنفولانزا – اشتباه گرفته شوند و معمولاً 4 تا 10 روز پس از گزیده شدن توسط یک پشه آلوده شروع می‌شوند.

تب دنگی باعث تب شدید – 104 فارن‌هایت (40 درجه سانتیگراد) – و هر یک از علائم و نشانه‌های زیر می‌شود:

• سردرد
• درد عضلانی، استخوانی یا مفصلی
• حالت تهوع
• استفراغ
• درد پشت چشم
• تورم غدد
• راش

اکثر افراد در عرض یک هفته یا بیشتر بهبود می‌یابند. در برخی موارد، علائم بدتر می‌شود و می‌تواند تهدید‌کننده زندگی باشد. این بیماری دنگی شدید، تب خونریزی دهنده دنگی یا سندرم شوک دنگی نامیده می‌شود.

دنگی شدید زمانی اتفاق می‌افتد که رگ‌های خونی شما آسیب دیده و نشت می‌کنند. و تعداد سلول‌های تشکیل دهنده لخته (پلاکت‌ها) در جریان خون شما کاهش می‌یابد. این می‌تواند منجر به شوک، خونریزی داخلی، نارسایی اندام‌ها و حتی مرگ شود.

علائم هشدار دهنده تب شدید دنگی – که یک وضعیت اورژانسی تهدید‌کننده زندگی است – می‌تواند به سرعت ایجاد شود. علائم هشداردهنده معمولاً یک یا دو روز اول پس از از بین رفتن تب شما شروع می‌شود و ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• معده درد شدید
• استفراغ مداوم
• خونریزی از لثه یا بینی
• خون در ادرار، مدفوع یا استفراغ شما
• خونریزی زیر پوست، که ممکن است شبیه کبودی باشد
• تنفس دشوار یا سریع
• خستگی
• تحریک‌پذیری یا بی‌قراری

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

تب دنگی شدید یک اورژانس پزشکی تهدید‌کننده زندگی است. اگر اخیراً به منطقه‌ای مراجعه کرده‌اید که تب دنگی در آن رخ می‌دهد، تب داشته‌اید و هر یک از علائم هشدار دهنده را در خود مشاهده کرده‌اید، فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید. علائم هشدار دهنده شامل درد شدید معده، استفراغ، مشکل در تنفس یا وجود خون در بینی، لثه، استفراغ یا مدفوع است.

اگر اخیراً به مسافرت رفته‌اید و تب و علائم خفیف تب دنگی پیدا کرده‌اید، با پزشک خود تماس بگیرید.

علل

تب دنگی توسط یکی از چهار نوع ویروس دنگی ایجاد می‌شود. شما نمی‌توانید تب دنگی را از قرار گرفتن در اطراف یک فرد مبتلا دریافت کنید. در عوض، تب دنگی از طریق نیش پشه پخش می‌شود.

دو نوع پشه که اغلب ویروس‌های دنگی را منتشر می‌کنند، هم در داخل و هم در اطراف اقامتگاه‌های انسانی رایج هستند. هنگامی که پشه فردی را که به ویروس دنگی مبتلا شده است نیش می‌زند، ویروس وارد پشه می‌شود. سپس وقتی پشه آلوده فرد دیگری را نیش می‌زند، ویروس وارد جریان خون آن فرد شده و باعث عفونت می‌شود.

پس از بهبودی از تب دنگی، نسبت به نوع ویروسی که شما را آلوده کرده است مصونیت طولانی مدت دارید – اما در برابر سه نوع دیگر ویروس تب دنگی نه. این بدان معنی است که می‌توانید در آینده دوباره توسط یکی از سه نوع ویروس دیگر آلوده شوید. اگر برای بار دوم، سوم یا چهارم به تب دنگی مبتلا شوید، خطر ابتلا به تب دنگی شدید افزایش می‌یابد.

عوامل خطر

در صورتی که:

• شما در مناطق گرمسیری زندگی می‌کنید یا سفر می‌کنید. قرار گرفتن در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری خطر قرار گرفتن در معرض ویروسی که باعث تب دنگی می‌شود را افزایش می‌دهد. به خصوص مناطق پرخطر شامل آسیای جنوب شرقی، جزایر غربی اقیانوس آرام، آمریکای لاتین و آفریقا است.
• شما در گذشته تب دنگی داشته‌اید. عفونت قبلی با ویروس تب دنگی خطر ابتلا به علائم شدید را در صورت ابتلا مجدد به تب دنگی افزایش می‌دهد.

عوارض

تب دنگی شدید می‌تواند باعث خونریزی داخلی و آسیب اندام شود. فشار خون می‌تواند به سطوح خطرناک کاهش یابد و باعث شوک شود. در برخی موارد، تب دنگی شدید می‌تواند منجر به مرگ شود.

زنانی که در دوران بارداری به تب دنگی مبتلا می‌شوند ممکن است بتوانند ویروس را در هنگام زایمان به جنین منتقل کنند. علاوه بر این، نوزادان زنانی که در دوران بارداری تب دنگی می‌گیرند، بیشتر در معرض خطر زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد یا ناراحتی جنین هستند.

جلوگیری

واکسن

در مناطقی از جهان که تب دنگی رایج است، یک واکسن تب دنگی (Dengvaxia) برای افراد 9 تا 45 ساله که قبلا حداقل یک بار تب دنگی داشته‌اند تایید شده است. این واکسن در سه دوز در طول 12 ماه تزریق می‌شود.

این واکسن فقط برای افرادی تایید شده است که دارای سابقه مستند تب دنگی هستند یا آزمایش خونی که نشان دهنده عفونت قبلی با یکی از ویروس‌های دنگی است – به نام مثبت شدن سرمی – انجام داده‌اند. در افرادی که در گذشته تب دنگی نداشته‌اند (سرم منفی)، به نظر می‌رسد دریافت واکسن خطر ابتلا به تب دنگی شدید و بستری شدن در بیمارستان به دلیل تب دنگی در آینده را افزایش می‌دهد.

Dengvaxia برای مسافران یا افرادی که در قاره ایالات متحده زندگی می‌کنند در دسترس نیست. اما در سال 2019، سازمان غذا و داروی ایالات متحده واکسن را برای افراد 9 تا 16 ساله که در گذشته تب دنگی داشته‌اند و در قلمرو‌های ایالات متحده از ساموآی آمریکایی، گوام، پورتوریکو و جزایر ویرجین ایالات متحده زندگی می‌کنند، تایید کرد. تب شایع است

از نیش پشه جلوگیری کنید

سازمان بهداشت جهانی تاکید می‌کند که واکسن به تنهایی ابزار موثری برای کاهش تب دنگی در مناطقی که این بیماری شایع است نیست. پیشگیری از نیش پشه و کنترل جمعیت پشه همچنان روش‌های اصلی برای جلوگیری از شیوع تب دنگی است.

اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنید یا به منطقه‌ای سفر می‌کنید که تب دنگی در آن شایع است، این نکات ممکن است به کاهش خطر نیش پشه کمک کند:

• در خانه‌های دارای تهویه مطبوع یا با غربالگری خوب بمانید. پشه‌های حامل ویروس دنگی از صبح تا غروب بیشتر فعال هستند، اما می‌توانند در شب نیز نیش بزنند.
• لباس محافظ بپوشید. وقتی به مناطق آلوده به پشه می‌روید، یک پیراهن آستین بلند، شلوار بلند، جوراب و کفش بپوشید.
• از مواد دافع پشه استفاده کنید. پرمترین را می‌توان روی لباس، کفش، وسایل کمپینگ و توری تخت استفاده کرد. شما همچنین می‌توانید لباس‌های ساخته شده با پرمترین را که قبلاً در آن است خریداری کنید. برای پوست خود از یک دافع حاوی حداقل 10 درصد غلظت DEET استفاده کنید.
• زیستگاه پشه‌ها را کاهش دهید. پشه‌هایی که حامل ویروس دنگی هستند معمولاً در خانه‌ها و اطراف آن زندگی می‌کنند و در آب راکد پرورش می‌یابند که می‌تواند در مواردی مانند لاستیک‌های مستعمل خودرو جمع شود. شما می‌توانید با حذف زیستگاه‌هایی که پشه‌ها در آن تخم می‌گذارند به کاهش جمعیت کمک کنید. حداقل هفته‌ای یک بار ظروف خالی و تمیزی که آب راکد را در خود جای می‌دهند مانند ظروف کاشت، ظروف حیوانات و گلدان‌های گل. ظروف آب ایستاده را بین تمیز کردن پوشیده نگه دارید.

تشخیص

تشخیص تب دنگی می‌تواند دشوار باشد زیرا علائم و نشانه‌های آن را می‌توان به راحتی با علائم بیماری‌های دیگر – مانند چیکونگونیا، ویروس زیکا، مالاریا و تب حصبه اشتباه گرفت.

پزشک شما احتمالاً در مورد سابقه پزشکی و سفر شما سؤال خواهد کرد. حتماً سفر‌های بین‌المللی را با جزئیات شرح دهید، از جمله کشور‌هایی که بازدید کرده‌اید و تاریخ‌ها، و همچنین هرگونه تماسی که ممکن است با پشه‌ها داشته باشید.

پزشک شما همچنین ممکن است نمونه‌ای از خون بگیرد تا در آزمایشگاه برای شواهد عفونت با یکی از ویروس‌های دنگی آزمایش شود.

درمان

هیچ درمان خاصی برای تب دنگی وجود ندارد.

در دوران نقاهت از تب دنگی، مایعات فراوان بنوشید. اگر هر یک از علائم و نشانه‌های کم آبی زیر را داشتید، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید:

• کاهش ادرار
• اشک کم یا بدون اشک
• خشکی دهان یا لب
• بی‌حالی یا گیجی
• اندام‌های سرد یا آب پز

داروی بدون نسخه (OTC) استامینوفن می‌تواند به کاهش درد و تب عضلانی کمک کند. اما اگر تب دنگی دارید، باید از سایر مسکن‌های OTC، از جمله آسپرین، ایبوپروفنو ناپروکسن اجتناب کنید. این مسکن‌ها می‌توانند خطر عوارض خونریزی تب دنگی را افزایش دهند.

اگر تب دنگی شدید دارید، ممکن است نیاز داشته باشید:

• مراقبت‌های حمایتی در بیمارستان
• جایگزینی مایع و الکترولیت داخل وریدی (IV).
• پایش فشار خون
• انتقال خون برای جایگزینی از دست دادن خون