چرا پشه‌ها افراد آلوده به برخی ویروس‌ها را بیشتر نیش می‌زنند؟ آیا راهی برای کاهش نیش خوردن افراد آلوده و کم کردن گسترش بیماری‌های عفونی وجود دارد؟
پشه‌ها کشنده‌ترین حیوان جهان هستند. بیش از ۱ میلیون مرگ در سال به بیماری‌های منتقله از پشه، از جمله مالاریا، تب زرد، تب دنگی، زیکا و تب چیکونگونیا نسبت داده می‌شود.
پشه‌ها با عمل به عنوان ناقل ویروس‌ها و سایر عوامل بیماری‌زا، بیماری‌ها را گسترش می‌دهند. درک بهتر نحوه تعامل ویروس با میزبان ممکن است راهبرد‌های جدیدی را برای پیشگیری و درمان بیماری‌های منتقله از پشه ارائه دهد.
جالب است که در مطالعه‌ای که اخیراً منتشر شد، محققان دریافتند که برخی از ویروس‌ها می‌توانند بوی بدن افراد را تغییر دهند تا برای پشه‌ها جذاب‌تر شوند و منجر به نیش‌های بیشتری شوند که در نهایت منجر به انتشار بیشتر ویروس شود!
پشه‌ها یک میزبان بالقوه را از طریق نشانه‌های حسی مختلف، مانند دمای بدن و دی اکسید کربن بیرون آمده از بازدم، پیدا می‌کنند.
بو‌ها نیز نقش دارند. تحقیقات آزمایشگاهی قبلی نشان داده است که موش‌های آلوده به مالاریا تغییراتی در بوی خود پیدا می‌کنند که آنها را برای پشه‌ها جذاب‌تر می‌کند.
اما آیا سایر ویروس‌های منتقله از پشه مانند دنگی و زیکا نیز می‌توانند رایحه افراد را تغییر دهند تا آنها را برای پشه‌ها جذاب‌تر کنند و آیا راهی برای جلوگیری از این تغییرات وجود دارد؟
برای بررسی این موضوع، موش‌های آلوده به ویروس دنگی یا زیکا، موش‌های سالم و پشه‌ها را در یکی از سه قسمت یک محفظه شیشه‌ای قرار داده شدند. بعد جریان هوا از اتاقک موش‌ها به سمت پشه‌ها هدایت شد، مشخص شد که پشه‌های بیشتری ترجیح می‌دهند به سمت موش‌های آلوده بروند.
دی اکسید کربن را به عنوان دلیلی برای جذب پشه‌ها به سمت موش‌های آلوده مطرح نبود و دانشمندان متوجه این امر شدند. دلیلش این بود که موش‌های آلوده به زیکا نسبت به موش‌های غیرآلوده دی اکسید کربن کمتری ساطع می‌کردند، و موش‌های آلوده به دنگی همان میران موش‌های غیرآلوده دی اکسید کربن پخش می‌کردند. در حالی که پشه‌ها به سمت موش‌های آلوده می‌رفتند.
دانشمندان متوجه شدند که دمای بدن هم عامل موثر در جلب بیشتر پشه‌ها نیست.
در نهایت نقش بوی بدن بررسی شد. پس از قرار دادن فیلتری در محفظه‌های شیشه‌ای برای جلوگیری از رسیدن بوی موش به پشه‌ها، محققان متوجه شدند که تعداد پشه‌هایی که به سمت موش‌های آلوده و غیرآلوده پرواز می‌کنند، یکسان می‌شود.
این نشان می‌دهد که تغییر بوی موش‌های آلوده رخ می‌دهد که پشه‌ها را به سمت خود می‌کشاند.
برای شناسایی بو، محققان ۲۰ ترکیب شیمیایی گازی مختلف را از رایحه منتشر شده توسط موش‌های آلوده جدا کردند. از این میان، ما سه مورد مهم‌تر بود.
وقتی این سه را روی پوست موش‌های سالم و دست‌های انسان‌های داوطلب استفاده شد، فقط یکی از آنها، استوفنون، پشه‌های بیشتری را در مقایسه با گروه کنترل جذب کرد. محققان متوجه شدند که موش‌های آلوده ۱۰ برابر بیشتر از موش‌های غیرآلوده استوفنون تولید می‌کنند.
دانشمندان دریافتند که بو‌های جمع‌آوری شده از زیر بغل بیماران تب دنگی حاوی استوفنون بیشتری نسبت به بو‌های افراد سالم است.
و هنگامی که بوی بیماران تب دنگی را در یک دست داوطلب و بوی یک فرد سالم از سوی دیگر به کار برده شد، پشه‌ها به طور مداوم بیشتر جذب دست‌هایی با بوی تب دنگی می‌شدند.
این یافته‌ها حاکی از آن است که ویروس‌های دنگی و زیکا می‌توانند میزان استوفنونی را که میزبان خود تولید و منتشر می‌کنند، افزایش داده و آنها را برای پشه‌ها جذاب‌تر کند.
چگونه ویروس‌ها تولید استوفنون را افزایش می‌دهند
در مرحله بعد، دانشمندان بررسی کردند که چگونه ویروس‌ها مقدار استوفنون جذب‌کننده پشه را افزایش می‌دهند.
استوفنون، در عطر‌ها استفاده می‌شود، اما همچنین یک محصول جانبی متابولیک است که معمولاً توسط باکتری‌های خاصی که روی پوست و روده افراد و موش زندگی می‌کنند تولید می‌شود. پس شاید ویروس‌ها با تغییر نوع باکتری روی پوست دارد این کار را می‌کنند.
برای آزمایش این‌ایده، باکتری‌های پوست یا روده موش‌های آلوده قبل از قرار گرفتن در معرض پشه‌ها حذف شد. به‌طور قابل‌توجهی جذب پشه موش‌های آلوده با باکتری‌های پوستی کمتر، کاهش یافت.
این نتایج نشان می‌دهد که میکروب‌های پوست منبع ضروری استوفنون هستند.
هنگامی که ترکیبات باکتری‌های پوستی موش‌های آلوده و غیرآلوده مقایسه شد، متوجه شد که یک نوع معمولی از باکتری‌های میله‌ای شکل، باسیلوس، تولید‌کننده اصلی استوفنون است و تعداد آنها در موش‌های آلوده به طور قابل توجهی افزایش یافته است.
این بدان معناست که ویروس‌های دنگی و زیکا توانستند بوی میزبان خود را با تغییر میکروبیوم پوست تغییر دهند.
کاهش بو‌های جذب‌کننده پشه
در نهایت به این فکر کردیم که آیا راهی برای جلوگیری از این تغییر بو وجود دارد؟
در موش‌های آلوده سطح یک مولکول مهم مبارزه‌کننده با میکروب تولید شده پوست به نام RELMα کاهش می‌یابد. یعنی که ویروس‌های دنگی و زیکا تولید این مولکول را سرکوب کرده و موش‌ها را در برابر عفونت آسیب‌پذیرتر می‌کنند.
ویتأمین A و ترکیبات شیمیایی مرتبط با آن به شدت تولید RELMA را افزایش می‌دهند. بنابراین یک مشتق ویتامین A به موش‌های آلوده در طول چند روز داده شد و میزان باکتری‌های RELMα و باسیلوس موجود در پوست آنها را اندازه‌گیری شد، سپس آنها در معرض پشه‌ها قرار گرفتند.
موش‌های آلوده تحت درمان با مشتقات ویتأمین A می‌توانند سطح RELMα خود را به اندازه موش‌های غیرآلوده بازگردانند و همچنین میزان باکتری باسیلوس روی پوست خود را کاهش دهند. پشه‌ها نیز بیشتر از موش‌های غیرآلوده جذب این موش‌های آلوده درمان شده، نشدند.
در نهایت نتایج این تحقیق ممکن است به سادگی میزان نیش خوردن افراد آلوده را کاهش دهد و کمک زیادی به کاهش گسترش بیماری‌ها کند. کمبود ویتامین A در کشور‌های در حال توسعه رایج است. این امر به ویژه در کشور‌های جنوب صحرای آفریقا و آسیای جنوب شرقی، جایی که بیماری‌های ویروسی قابل انتقال از طریق پشه شایع است، صادق است.
مقاله را Penghua Wang، استادیار ایمونولوژی دانشگاه کانکتیکات نوشته است.
