سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو چیست؟ تشخیص و درمان
سردردهای ناشی از مصرف بیش از حد دارو یا سردردهای برگشتی ناشی از استفاده منظم و طولانی مدت از دارو برای درمان سردردهایی مانند میگرن است. مسکنها برای سردردهای گاه به گاه تسکین میدهند. اما اگر آنها را بیش از دو روز در هفته مصرف کنید، ممکن است باعث سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو شوند.
اگر اختلال سردرد دارید، هر دارویی که برای تسکین درد مصرف میکنید میتواند باعث سردرد برگشتی شود. مسکنهایی که بهطور منظم برای بیماریهای دیگری مانند آرتریت مصرف میشوند، نشان داده نشدهاند که باعث سردرد مصرف بیش از حد دارو در افرادی شوند که هرگز دچار اختلال سردرد نشدهاند.
سردردهای ناشی از مصرف بیش از حد دارو معمولاً با قطع مصرف داروهای مسکن متوقف میشوند. در کوتاه مدت سخت است، اما پزشک میتواند به شما کمک کند تا سردردهای مصرف بیش از حد دارو را برای تسکین طولانی مدت غلبه کنید.
علائم
علائم و نشانههای سردرد مصرف بیش از حد دارو ممکن است بسته به نوع سردرد اصلی که درمان میشود و داروی مورد استفاده متفاوت باشد. سردردهای ناشی از مصرف بیش از حد دارو منجر به موارد زیر میشود:
- هر روز یا تقریباً هر روز رخ میدهد، اغلب شما را در صبح زود بیدار میکند
- با داروهای مسکن بهبود پیدا کنید، اما با از بین رفتن داروهایتان دوباره برگردید
سایر علائم و نشانهها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- حالت تهوع
- بیقراری
- مشکل در تمرکز
- مشکلات حافظه
- تحریکپذیری
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
سردردهای گاه به گاه شایع هستند. اما مهم است که سردرد خود را جدی بگیرید. برخی از انواع سردرد میتواند تهدیدکننده زندگی باشد.
در صورت بروز سردرد، فوراً به دنبال مراقبتهای پزشکی باشید:
- ناگهانی و شدید است
- همراه با تب، سفتی گردن، بثورات پوستی، گیجی، تشنج، دوبینی، ضعف، بیحسی یا مشکل در صحبت کردن
- به دنبال ضربه سر
- با وجود استراحت و داروهای مسکن بدتر میشود
- یک نوع جدید است که پایدار است، به خصوص در افراد بالای 50 سال
- با تنگی نفس رخ میدهد
- زمانی اتفاق میافتد که شما ایستاده باشید اما اگر صاف دراز بکشید از بین میرود
با پزشک خود مشورت کنید اگر:
- معمولا در هفته دو یا چند سردرد دارید
- شما بیش از دو بار در هفته یک مسکن برای سردرد مصرف میکنید
- برای تسکین سردرد خود به بیش از دوز توصیه شده داروهای مسکن بدون نسخه نیاز دارید
- الگوی سردرد شما تغییر میکند
علل
پزشکان هنوز دقیقا نمیدانند که چرا مصرف بیش از حد دارو منجر به سردردهای برگشتی میشود. خطر ابتلا به سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو بسته به نوع دارو متفاوت است، اما هر داروی سردرد حاد میتواند منجر به سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو شود، از جمله:
- مسکنهای ساده مسکنهای معمولی مانند آسپرین و استامینوفن (تیلنول، سایرین) ممکن است به سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو کمک کنند – به خصوص اگر از دوزهای توصیه شده روزانه تجاوز کنید. مسکنهایی مانند ایبوپروفن (Advil، Motrin IB، دیگران) و ناپروکسن سدیم (Aleve) خطر کمتری برای ایجاد سردرد در اثر مصرف بیش از حد دارو دارند.
- مسکنهای ترکیبی مسکنهای بدون نسخه (OTC) که کافئین، آسپرین و استامینوفن را ترکیب میکنند (Excedrin، سایرین) مقصران رایج هستند.
این گروه همچنین شامل داروهای تجویزی مانند فیورینال است که حاوی آرام بخش بوتالبیتال است. ترکیبات حاوی بوتالبیتال به ویژه خطر بالایی برای ایجاد سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو دارند، بنابراین بهتر است از آنها برای درمان سردرد استفاده نکنید.
- داروهای میگرن داروهای مختلف میگرن با سردردهای ناشی از مصرف بیش از حد دارو، از جملهتریپتانها (Imitrex، Zomig، دیگران) و ارگوتهای خاص – مانند ارگوتامین (Ergomar، دیگران) مرتبط شدهاند. این داروها خطر متوسطی برای ایجاد سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو دارند. به نظر میرسد ارگوت دی هیدروارگوتامین (DHE 45) پتانسیل کمتری برای ایجاد این مشکل دارد.
- مواد افیونی مسکنهای مشتق شده ازتریاک یا از ترکیبات مصنوعیتریاک شامل ترکیبات کدئین و استامینوفن هستند (تیلنول با کدئین شماره 3 و شماره 4، سایرین). این داروها خطر بالایی برای ایجاد سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو دارند.
دوزهای روزانه کافئین – از قهوه، نوشابه، مسکنها و سایر محصولات حاوی این محرک ملایم – ممکن است سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو را نیز تشدید کند. برچسبهای محصول را بخوانید تا مطمئن شوید که سیستم خود را با کافئین بیشتری از آنچه تصور میکنید سیمکشی نمیکنید.
عوامل خطر
عوامل خطر برای ایجاد سردرد مصرف بیش از حد دارو عبارتند از:
- سابقه سردرد مزمن. سابقه سردردهای مزمن، به ویژه میگرن، شما را در معرض خطر قرار میدهد.
- استفاده مکرر از داروهای سردرد. اگر از مسکنهای ترکیبی، ارگوتامین یاتریپتانها 10 روز یا بیشتر در ماه یا مسکنهای ساده بیش از 15 روز در ماه استفاده کنید، خطر شما افزایش مییابد – بهویژه اگر این استفاده منظم برای سه ماه یا بیشتر ادامه یابد.
جلوگیری
برای کمک به جلوگیری از سردرد مصرف بیش از حد دارو:
- داروهای سردرد خود را طبق دستور مصرف کنید.
- اگر بیش از دو بار در هفته به داروهای سردرد نیاز دارید، با پزشک خود تماس بگیرید.
- از مصرف داروهایی که حاوی بوتالبیتال یا مواد افیونی هستند خودداری کنید.
- کمتر از 15 روز در ماه از مسکنهای OTC استفاده کنید.
- استفاده ازتریپتانها یا مسکنهای ترکیبی را به بیش از نه روز در ماه محدود کنید.
مراقبت از خود میتواند به جلوگیری از اکثر سردردها کمک کند.
- از محرکهای سردرد خودداری کنید. اگر مطمئن نیستید که چه چیزی باعث سردرد شما میشود، یک دفتر خاطرات سردرد با جزئیات مربوط به هر سردرد داشته باشید. در نهایت، ممکن است یک الگو را ببینید.
- به اندازه کافی خوابیدن. هر روز در یک ساعت مشخص به رختخواب بروید و از خواب بیدار شوید – حتی آخر هفتهها.
- وعدههای غذایی را حذف نکنید. روز خود را با یک صبحانه سالم شروع کنید. ناهار و شام را هر روز تقریباً در یک زمان بخورید.
- هیدراته بمانید. حتما آب یا مایعات بدون کافئین زیاد بنوشید.
- به طور منظم تمرین کن. فعالیت بدنی باعث میشود بدن شما مواد شیمیایی آزاد کند که سیگنالهای درد را به مغز شما مسدود میکند. با تأیید پزشک، فعالیتهایی را انتخاب کنید که از آنها لذت میبرید – مانند پیاده روی، شنا یا دوچرخه سواری.
- استرس را کاهش دهید. سازماندهی کنید. برنامه خود را ساده کنید و از قبل برنامهریزی کنید. سعی کنید مثبت اندیش باشید.
- کاهش وزن. چاقی میتواند به ایجاد سردرد کمک کند، بنابراین اگر نیاز به کاهش وزن دارید، برنامهای را بیابید که برای شما مناسب باشد.
- ترک سیگار. اگر سیگار میکشید، با پزشک خود در مورد ترک آن صحبت کنید. سیگار کشیدن با افزایش خطر سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو مرتبط است.
تشخیص
پزشک معمولاً میتواند سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو را بر اساس سابقه سردرد مزمن و استفاده مکرر از دارو تشخیص دهد. آزمایش معمولاً ضروری نیست.
درمان
برای شکستن چرخه سردردهای ناشی از مصرف بیش از حد دارو، باید داروهای مسکن خود را محدود کنید. بسته به دارویی که مصرف میکنید، پزشک ممکن است توقف فوری دارو یا کاهش تدریجی دوز را توصیه کند.
شکستن چرخه
وقتی داروی خود را قطع میکنید، انتظار داشته باشید سردردتان قبل از بهبودی بدتر شود. وابستگی به مواد مخدر ممکن است یک عامل خطر برای داروهایی باشد که منجر به سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو میشود و ممکن است علائم ترک مانند:
- عصبی بودن
- بیقراری
- حالت تهوع
- استفراغ
- بیخوابی
- یبوست
این علائم معمولا بین دو تا 10 روز طول میکشد، اما میتوانند برای چند هفته ادامه داشته باشند.
پزشک ممکن است درمانهای مختلفی را برای کمک به کاهش سردرد و عوارض جانبی مربوط به ترک دارو تجویز کند. این به عنوان درمان پل یا انتقالی شناخته میشود. درمانها ممکن است شامل داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی، کورتیکواستروئیدها یا دی هیدروارگوتامین، ارگوتی باشد که ممکن است از طریق ورید (داخل وریدی) داده شود.
بحث بر سر این است که بریج درمانی چقدر فوایدی دارد و اینکه آیا یک دارو نسبت به سایرین موثرتر است یا خیر. سردردهای قطع مصرف در کمتر از یک هفته بهبود مییابند.
بستری شدن در بیمارستان
گاهی اوقات بهتر است زمانی که مصرف داروهای مسکن را متوقف میکنید در یک محیط کنترل شده باشید. اقامت کوتاه مدت در بیمارستان ممکن است توصیه شود اگر:
- شرایط دیگری مانند افسردگی یا اضطراب داشته باشید
- در حال مصرف دوزهای بالای داروهای حاوی مواد افیونی یا آرام بخش بوتالبیتال
- از موادی مانند آرام بخشها، مواد افیونی یا باربیتوراتها سوء مصرف میکنند
داروهای پیشگیرانه
داروهای پیشگیرانه ممکن است به شما کمک کند چرخه سردرد مصرف بیش از حد دارو را بشکنید. برای جلوگیری از عود مجدد و یافتن راه ایمنتری برای مدیریت سردرد خود با پزشک خود همکاری کنید. در طول یا پس از قطع، پزشک ممکن است هر یک از داروهای پیشگیرانه روزانه زیر را تجویز کند:
- یک داروی ضد تشنج مانند توپیرامات (Topamax، Qudexy XR، Trokendi XR)
- یک داروی ضد افسردگی سه حلقهای مانند آمیتریپتیلین یا نورتریپتیلین (Pamelor)
- یک مسدودکننده بتا مانند پروپرانولول (ایندرال، اینوپران XL)
- یک مسدودکننده کانال کلسیم، مانند وراپامیل (کالان، ورلان، و غیره)
این داروها میتوانند به کنترل درد شما بدون خطر سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو کمک کنند. اگر مراقب باشید، ممکن است بتوانید از دارویی که مخصوصاً برای درد در حملات سردرد آتی استفاده شده است استفاده کنید. حتما داروها را دقیقاً طبق دستور مصرف کنید.
تزریقات
تزریق onabotulinumtoxinA (بوتاکس) ممکن است به کاهش تعداد سردردهای تجربه شده در ماه و همچنین شدت سردرد کمک کند.
درمان شناختی رفتاری (CBT)
در طی این گفتار درمانی، راههایی برای کنار آمدن با سردرد خود یاد میگیرید. در CBT، شما همچنین روی عادات سبک زندگی سالم و یادداشت سردرد کار میکنید.
طب جایگزین
برای بسیاری از افراد، درمانهای مکمل یا جایگزین باعث تسکین درد سردرد میشود. با این حال، همه درمانهای مکمل یا جایگزین به عنوان درمان سردرد مورد مطالعه قرار نگرفتهاند و سایر درمانها به تحقیقات بیشتر نیاز دارند. خطرات و مزایای درمان مکمل را با پزشک خود در میان بگذارید.
درمانهای ممکن عبارتند از:
- طب سوزنی. این تکنیک قدیمی از سوزنهای ظریف برای ترویجترشح مسکنهای طبیعی و سایر مواد شیمیایی در سیستم عصبی مرکزی استفاده میکند. این درمان ممکن است سردرد را کاهش دهد.
- بیوفیدبک بیوفیدبک به شما میآموزد که برخی از واکنشهای بدن را کنترل کنید که به کاهش درد کمک میکند. در طول یک جلسه، به دستگاههایی متصل هستید که عملکردهای بدن مانند تنش عضلانی، ضربان قلب و فشار خون را کنترل میکنند و به شما بازخورد میدهند. سپس یاد میگیرید که چگونه تنش عضلانی را کاهش دهید و ضربان قلب و تنفس خود را کاهش دهید تا به آرامش برسید، که ممکن است به شما در مقابله با درد کمک کند.
- گیاهان، ویتامینها و مواد معدنی. برخی از مکملهای غذایی – از جمله منیزیم، ریبوفلاوین (ویتامین B2)، تب و کوآنزیم Q10 – به نظر میرسد به پیشگیری یا درمان برخی از انواع سردرد کمک میکنند، اما این ادعاها حمایت علمی کمی وجود دارد. اگر قصد استفاده از مکملها را دارید، با پزشک خود مشورت کنید. برخی از مکملها ممکن است با داروهای دیگری که مصرف میکنید تداخل داشته باشند یا اثرات مضر دیگری داشته باشند.
آماده شدن برای ویزیت پزشکی
احتمالاً با مراجعه به پزشک خانواده یا یک پزشک عمومی شروع کنید. سپس ممکن است به یک دکتر متخصص در اختلالات سیستم عصبی (متخصص مغز و اعصاب) ارجاع داده شوید.
در اینجا اطلاعاتی وجود دارد که به شما کمک میکند تا برای قرار ملاقات خود آماده شوید.
آنچه شما میتوانید انجام دهید
- یک دفتر خاطرات سردرد داشته باشید. علائم خود را بنویسید، حتی آنهایی که به نظر میرسد ربطی به سردرد ندارند. توجه داشته باشید که قبل از شروع سردرد چه میخوردید یا مینوشیدید، چه مدت سردرد طول کشید و چه داروها و مقادیری که برای درمان سردرد مصرف کردید.
- اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله استرسهای عمده یا تغییرات اخیر زندگی را یادداشت کنید.
- سوالاتی را که باید از پزشک خود بپرسید فهرست کنید.
برای سردردهای مصرف بیش از حد دارو، برخی از سوالاتی که باید از پزشک خود بپرسید عبارتند از:
- چگونه میتوانم با داروهایی که برای درمان سردرد مصرف کردم باعث سردرد شوم؟
- آیا ممکن است دلایل دیگری برای سردرد من وجود داشته باشد؟
- چگونه میتوانم این سردردها را متوقف کنم؟
- آیا جایگزینی برای رویکرد پیشنهادی شما وجود دارد؟
- اگر سردردهای اولیه من برگشت، چگونه میتوانم آنها را درمان کنم؟
- آیا بروشور یا مواد چاپی دیگری وجود دارد که بتوانم داشته باشم؟ چه وب سایتهایی را پیشنهاد میکنید؟
از پرسیدن هر سوال دیگری دریغ نکنید.
از پزشک خود چه انتظاری دارید
پزشک سوالاتی در مورد سردردهای شما میپرسد، مانند زمانی که شروع شده و چه احساسی دارد. هر چه پزشک بیشتر در مورد سردردها و مصرف داروهای شما بداند، مراقبتهای بهتری میتواند ارائه دهد. پزشک شما ممکن است بپرسد:
- معمولا چه نوع سردردی دارید؟
- آیا سردرد شما در شش ماه گذشته تغییر کرده است؟
- علائم شما چقدر شدید است؟
- از چه داروهایی برای سردرد استفاده میکنید و چند وقت یکبار؟
- آیا مقدار یا دفعات مصرف آنها را افزایش دادهاید؟
- چه عوارض جانبی از داروها داشتهاید؟
- آیا چیزی به بهبود علائم شما کمک میکند؟
- به نظر میرسد چه چیزی علائم شما را بدتر میکند؟
کاری که در این بین میتوانید انجام دهید
تا زمان ملاقات، داروهای خود را فقط طبق دستور پزشک مصرف کنید و مراقب خود باشید. عادات سبک زندگی سالم – مانند خواب کافی، خوردن مقدار زیادی میوه و سبزیجات و ورزش منظم – میتواند به پیشگیری از سردرد کمک کند. از هرگونه محرک شناخته شده سردرد خودداری کنید.
دفتر خاطرات سردرد میتواند برای پزشک شما بسیار مفید باشد. زمان بروز سردرد، شدت و مدت آن، کاری که هنگام شروع سردرد انجام میدادید و پاسخ شما به سردرد را پیگیری کنید.