اختلال شناختی خفیف (MCI) – وقتی مرتب فراموش می‌کنید و در هنگام تصمیم‌گیری پریشان می‌شوید
اختلال شناختی خفیف (MCI) مرحله بین کاهش شناختی مورد انتظار در پیری طبیعی و مشکل جدی‌تر زوال عقل است. ویژگی‌های آن مشکلات حافظه، زبان، تفکر یا قضاوت مشخص می‌شود.
در این مشکل خانواده و دوستان نزدیک شما نیز ممکن است متوجه تغییر شوند. اما این تغییرات آنقدر شدید نیستند که به طور قابل توجهی در زندگی روزمره و فعالیت‌های معمول شما تداخل ایجاد کنند.
اختلال شناختی خفیف ممکن است خطر ابتلا به زوال عقل ناشی از بیماری آلزایمر یا سایر شرایط عصبی را افزایش دهد. اما برخی از افراد با اختلال شناختی خفیف هرگز بدتر نمی‌شوند و تعداد کمی در نهایت بهبود می‌یابند.
علائم
مغز شما نیز مانند بقیه اعضای بدن شما با افزایش سن دچار تغییراتی می‌شود. بسیاری از مردم با افزایش سن متوجه فراموشی تدریجی فزاینده می‌شوند. شاید فکر کردن به یک کلمه یا یادآوری نام یک فرد بیشتر طول بکشد.
مشکلات شناختی ممکن است فراتر از حد انتظار باشد و در صورت تجربه هر یک یا همه موارد زیر نشان دهنده MCI احتمالی باشد:
- بیشتر اوقات چیز‌ها را فراموش می‌کنید.
- شما رویداد‌های مهم مانند قرار ملاقات‌ها یا مشارکت‌های اجتماعی را فراموش می‌کنید.
- رشته افکارتان مختل می‌شود یا رشته سخن خود را از دست می‌دهید، وقتی کتاب می‌خوانید یا فیلم یم‌بینید توالی رویدادها را گیجتان می‌کند.
- هنگام تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی مراحل برای انجام یک کار یا درک دستورالعمل‌ها، به طور فزاینده‌ای احساس پریشانی می‌کنید.
- شما در پیدا کردن راه خود در محیط‌های آشنا دچار مشکل می‌شوید.
- تحریک پذیرتر می‌شوید یا به طور فزاینده‌ای قضاوت ضعیف نشان می‌دهید.
- خانواده و دوستان شما متوجه هر یک از این تغییرات می‌شوند.
اگر MCI دارید، ممکن است تجربه کنید:
- افسردگی
- تحریک‌پذیری و پرخاشگری
- اضطراب
- بی‌تفاوتی
علل
هیچ دلیل واحدی برای اختلال خفیف شناختی (MCI) وجود ندار. علائم MCI ممکن است برای سال‌ها ثابت بماند، به سمت بیماری آلزایمر یا نوع دیگری از زوال عقل پیشرفت کند، یا با گذشت زمان بهبود یابد.
شواهد کنونی نشان می‌دهد که MCI اغلب، اما نه همیشه، از میزان کمتری از همان انواع تغییرات مغزی که در بیماری آلزایمر یا سایر اشکال زوال عقل مشاهده می‌شود، ایجاد می‌شود. برخی از این تغییرات در مطالعات کالبد شکافی افراد مبتلا به MCI شناسایی شده است. این تغییرات عبارتند از:
- توده‌های غیر طبیعی پروتئین بتا آمیلوئید (پلاک) و توده‌های میکروسکوپی پروتئین تاو مشخصه بیماری آلزایمر (درهم)
- اجسام لویی که توده‌های میکروسکوپی پروتئین دیگری هستند که با بیماری پارکینسون، زوال عقل همراه با اجسام لوی و برخی موارد بیماری آلزایمر مرتبط هستند.
- سکته‌های کوچک یا کاهش جریان خون در رگ‌های خونی مغز
مطالعات تصویربرداری از مغز نشان می‌دهد که تغییرات زیر ممکن است با MCI مرتبط باشد:
- کوچک شدن هیپوکامپ، ناحیه‌ای از مغز که برای حافظه مهم است
- بزرگ شدن فضا‌های پر از مایع مغز (بطن‌ها)
- کاهش استفاده از گلوکز، یعنی قندی که منبع اصلی انرژی برای سلول‌ها است، در مناطق کلیدی مغز
عوامل خطر
قوی‌ترین عوامل خطر برای MCI عبارتند از:
- افزایش سن
- داشتن یک شکل خاص از یک ژن به نام APOE e4 که با بیماری آلزایمر نیز مرتبط است – اگرچه داشتن این ژن تضمین نمی‌کند که شما زوال شناختی را تجربه کنید.
سایر شرایط پزشکی و نوع سبک زندگی با افزایش خطر تغییرات شناختی مرتبط هستند، از جمله:
- دیابت
- سیگار کشیدن
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
- چاقی
- افسردگی
- فقدان ورزش بدنی
- سطح تحصیلات پایین
- مشارکت نادر در فعالیت‌های محرک ذهنی یا اجتماعی
عوارض
خطر ابتلا به زوال عقل در افراد مبتلا به MCI به طور قابل توجهی افزایش یافته است – اما نه قطعیت. به طور کلی، حدود 1٪ تا 3٪ از افراد مسن هر ساله به زوال عقل مبتلا می‌شوند. مطالعات نشان می‌دهد که حدود 10٪ تا 15٪ از افراد مبتلا به MCI هر ساله به زوال عقل مبتلا می‌شوند.
جلوگیری
همیشه نمی‌توان از اختلال شناختی خفیف پیشگیری کرد. اما تحقیقات برخی از عوامل محیطی را پیدا کرده است که ممکن است بر خطر ابتلا به این بیماری تأثیر بگذارد. مطالعات نشان می‌دهد که این مراحل ممکن است به جلوگیری از اختلال شناختی کمک کند:
- از مصرف زیاد الکل خودداری کنید.
- قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا را محدود کنید.
- خطر آسیب سر خود را کاهش دهید.
- سیگار نکشید.
- شرایط سلامتی مانند دیابت، فشار خون بالا، چاقی و افسردگی را مدیریت کنید.
- بهداشت خواب را به خوبی رعایت کنید و اختلالات خواب را مدیریت کنید.
- از یک رژیم غذایی غنی از مواد مغذی استفاده کنید که دارای میوه‌ها و سبزیجات فراوان و چربی‌های اشباع شده کم باشد.
- با دیگران تعامل اجتماعی داشته باشید.
- به طور منظم با شدت متوسط تا شدید ورزش کنید.
- اگر کم شنوایی دارید از سمعک استفاده کنید.
- ذهن خود را با پازل، بازی و آموزش حافظه تحریک کنید.
تشخیص
آزمایش خاصی برای تأیید تشخیص اختلال شناختی خفیف (MCI) وجود ندارد. پزشک شما بر اساس اطلاعاتی که ارائه می‌کنید و نتایج آزمایش‌های مختلفی که می‌تواند به روشن شدن تشخیص کمک کند، تصمیم می‌گیرد که آیا MCI محتمل‌ترین علت علائم شما است یا خیر.
بسیاری از پزشکان MCI را بر اساس معیار‌های زیر که توسط گروهی از متخصصان بین المللی ایجاد شده است، تشخیص می‌دهند:
- شما با حافظه یا عملکرد ذهنی دیگری مشکل دارید. ممکن است با حافظه، برنامه‌ریزی، پیروی از دستورالعمل‌ها یا تصمیم‌گیری مشکل داشته باشید. برداشت شما باید توسط یکی از نزدیکان شما تایید شود.
- عملکرد ذهن شما به مرور زمان تنزل کرده‌اید. یک تاریخچه پزشکی دقیق نشان می‌دهد که عملکرد ذهنی شما از سطح بالاتری کاهش یافته است. این تغییر در حالت ایده آل توسط یکی از اعضای خانواده یا یکی از دوستان نزدیک تأیید می‌شود.
- عملکرد کلی ذهنی و فعالیت‌های روزانه شما تحت تأثیر قرار نمی‌گیرد. سابقه پزشکی شما نشان می‌دهد که فعالیت‌های روزانه شما به طور کلی مختل نمی‌شود، اگرچه علائم خاص ممکن است باعث نگرانی و ناراحتی شود.
- تست وضعیت ذهنی سطح خفیفی از آسیب را برای سن و سطح تحصیلات شما نشان می‌دهد. پزشکان اغلب عملکرد ذهنی را با یک آزمون مختصر مانند آزمون کوتاه وضعیت ذهنی، ارزیابی شناختی مونترال (MoCA) یا آزمون وضعیت ذهنی کوچک (MMSE) ارزیابی می‌کنند. آزمایش‌های عصبی روان‌شناختی دقیق‌تر ممکن است به تعیین درجه اختلال حافظه، نوع حافظه بیشتر و اینکه آیا سایر مهارت‌های ذهنی نیز آسیب می‌بینند، کمک کند.
- تشخیص شما زوال عقل نیست مشکلاتی که شما توضیح می‌دهید و پزشکتان از طریق گزارش‌های تأییدکننده، سابقه پزشکی و آزمایش وضعیت ذهنی شما مستند می‌کند به اندازه‌ای شدید نیستند که بتوان بیماری آلزایمر یا نوع دیگری از زوال عقل را تشخیص داد.
معاینه عصبی
به عنوان بخشی از معاینه فیزیکی، پزشک ممکن است برخی از آزمایشات اساسی را انجام دهد که نشان می‌دهد مغز و سیستم عصبی شما چقدر خوب کار می‌کنند. این آزمایش‌ها می‌توانند به شناسایی علائم عصبی بیماری پارکینسون، سکته‌های مغزی، تومور‌ها یا سایر شرایط پزشکی که می‌توانند حافظه و همچنین عملکرد فیزیکی شما را مختل کنند، کمک کنند. معاینه عصبی ممکن است آزمایش کند:
- رفلکس‌ها
- حرکات چشم
- راه رفتن و تعادل
تست‌های آزمایشگاهی
آزمایش خون می‌تواند به رد مشکلات فیزیکی که می‌تواند بر حافظه تأثیر بگذارد، مانند کمبود ویتامین B-12 یا غده تیروئید کم کار کمک کند.
تصویربرداری از مغز
پزشک ممکن است برای بررسی شواهد تومور مغزی، سکته مغزی یا خونریزی، ام آر آی یا سی تی اسکن را تجویز کند.
تست وضعیت ذهنی
اشکال کوتاه تست وضعیت ذهنی را می‌توان در حدود 10 دقیقه انجام داد. در طول آزمایش، پزشکان از افراد می‌خواهند که چندین کار خاص را انجام دهند و به چندین سؤال پاسخ دهند، مانند نام‌گذاری تاریخ امروز یا پیروی از یک دستورالعمل کتبی.
اشکال طولانی‌تر تست‌های عصبی روان‌شناختی می‌توانند جزئیات بیشتری را در مورد عملکرد ذهنی شما در مقایسه با عملکرد سایرین با سن و سطح تحصیلات مشابه ارائه دهند. این آزمایش‌ها همچنین ممکن است به شناسایی الگو‌های تغییری که سرنخ‌هایی در مورد علت اصلی علائم شما ارائه می‌دهند کمک کند.
درمان
در حال حاضر، هیچ دارو یا درمان دیگری به طور خاص برای اختلالات شناختی خفیف (MCI) توسط سازمان غذا و دارو (FDA) تایید نشده است. با این حال، MCI یک منطقه فعال تحقیقاتی است. مطالعات بالینی برای درک بهتر این اختلال و یافتن درمان‌هایی در حال انجام است که ممکن است علائم را بهبود بخشد یا از پیشرفت زوال عقل جلوگیری کند یا به تاخیر بیاندازد.
دارو‌های آلزایمر
پزشکان گاهی اوقات مهارکننده‌های کولین استراز، نوعی داروی تایید شده برای بیماری آلزایمر، را برای افراد مبتلا به MCI که علامت اصلی آنها از دست دادن حافظه است، تجویز می‌کنند. با این حال، مهارکننده‌های کولین استراز برای درمان معمول MCI توصیه نمی‌شود. مشخص نشده است که آنها بر پیشرفت به سمت زوال عقل تأثیر بگذارند و می‌توانند عوارض جانبی ایجاد کنند.
درمان علل برگشت‌پذیر MCI: دارو‌ها
برخی از دارو‌ها می‌توانند عوارض جانبی ایجاد کنند که بر عملکرد شناختی تأثیر می‌گذارد. تصور می‌شود این عوارض پس از قطع دارو از بین می‌روند. مهم است که هر گونه عوارض جانبی را با پزشک خود در میان بگذارید و هرگز مصرف دارو‌های خود را متوقف نکنید، مگر اینکه پزشک به شما دستور دهد. این دارو‌ها عبارتند از:
- بنزودیازپین‌ها، برای درمان شرایطی مانند اضطراب، تشنج و اختلالات خواب استفاده می‌شود.
- آنتی کولینرژیک‌ها، که بر مواد شیمیایی موجود در سیستم عصبی برای درمان انواع مختلف بیماری‌ها تأثیر می‌گذارد
- آنتی هیستامین‌ها که اغلب برای مدیریت علائم آلرژی استفاده می‌شود
- مواد افیونی که اغلب برای درمان درد استفاده می‌شود
- مهارکننده‌های پمپ پروتون که اغلب برای درمان ریفلاکس یا بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) استفاده می‌شود.
سایر بیماری‌های رایج به غیر از MCI می‌تواند باعث شود شما احساس فراموشی کنید یا از نظر ذهنی کمتر از حد معمول تیزبینی کنید. درمان این شرایط می‌تواند به بهبود حافظه و عملکرد کلی ذهن شما کمک کند. شرایطی که می‌تواند بر حافظه تأثیر بگذارد عبارتند از:
- فشار خون بالا. افراد مبتلا به MCI بیشتر در معرض مشکلات عروق خونی داخل مغز خود هستند. فشار خون بالا می‌تواند این مشکلات را بدتر کند و باعث مشکلات حافظه شود. پزشک فشار خون شما را کنترل می‌کند و در صورت بالا بودن فشار، اقداماتی را برای کاهش آن توصیه می‌کند.
- افسردگی. وقتی افسرده هستید، اغلب احساس فراموشی و ذهنی «مه آلود» می‌کنید. افسردگی در افراد مبتلا به MCI رایج است. درمان افسردگی ممکن است به بهبود حافظه کمک کند، در حالی که کنار آمدن با تغییرات زندگی را آسان‌تر می‌کند.
- آپنه خواب. در این شرایط، تنفس شما به طور مکرر متوقف می‌شود و در حالی که خواب هستید شروع می‌شود و استراحت شبانه خوب را دشوار می‌کند. آپنه خواب می‌تواند باعث شود در طول روز احساس خستگی مفرط، فراموشی و ناتوانی در تمرکز کنید. درمان می‌تواند این علائم را بهبود بخشد و هوشیاری را بازگرداند.
شیوه زندگی و درمان‌های خانگی
نتایج مطالعه در مورد اینکه آیا رژیم غذایی، ورزش یا سایر انتخاب‌های سبک زندگی سالم می‌تواند از زوال شناختی جلوگیری کند یا معکوس کند، متفاوت است. صرف نظر از این، این انتخاب‌های سالم سلامت کلی را ارتقا می‌دهند و ممکن است در سلامت شناختی خوب نقش داشته باشند.
- ورزش منظم بدنی فواید شناخته شده‌ای برای سلامت قلب دارد و همچنین ممکن است به پیشگیری یا کند کردن زوال شناختی کمک کند.
- رژیم غذایی کم چرب و سرشار از میوه‌ها و سبزیجات یکی دیگر از گزینه‌های سالم برای قلب است که همچنین ممکن است به محافظت از سلامت شناختی کمک کند.
- اسید‌های چرب امگا 3 نیز برای قلب مفید هستند. بیشتر تحقیقاتی که فواید احتمالی را برای سلامت شناختی نشان می‌دهند، از مصرف ماهی به عنوان معیاری برای میزان اسید‌های چرب امگا 3 مصرفی استفاده می‌کنند.
- تحریک فکری ممکن است از زوال شناختی جلوگیری کند. مطالعات نشان داده‌اند که استفاده از کامپیوتر، بازی کردن، خواندن کتاب و سایر فعالیت‌های فکری ممکن است به حفظ عملکرد و جلوگیری از زوال شناختی کمک کند.
- مشارکت اجتماعی ممکن است زندگی را رضایت بخش‌تر کند، به حفظ عملکرد ذهنی کمک کند و زوال ذهنی را کند کند.
- تمرین حافظه و سایر آموزش‌های شناختی ممکن است به بهبود عملکرد شما کمک کند.
طب جایگزین
برخی مکمل‌ها – از جمله ویتامین E، جینکو و سایرین – برای کمک به پیشگیری یا به تاخیر انداختن پیشرفت اختلال شناختی خفیف پیشنهاد شده‌اند. با این حال، هیچ مکملی در کارآزمایی بالینی هیچ سودی را نشان نداده است.
