آیا چاقی دوران کودکی هم عوارضی دارد؟ چطور می‌شود آن را درمان کرد؟
چاقی دوران کودکی یک وضعیت پزشکی جدی است که کودکان و نوجوانان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. چاقی در این سن هم نگران‌کننده است زیرا کیلوهای اضافی اغلب کودکان را در مسیر مشکلات سلامتی قرار می‌دهد و آنها در زمانی بزرگسالی مستعد بیماری‌هایی مانند دیابت، فشار خون بالا و کلسترول بالا می‌شوند. چاقی دوران کودکی همچنین می‌تواند منجر به کاهش اعتماد به نفص و افسردگی شود.
یکی از بهترین راهکار‌ها برای کاهش چاقی در دوران کودکی، بهبود عادات غذایی و ورزش در کل خانواده است. درمان و پیشگیری از چاقی دوران کودکی به محافظت از سلامت کودک شما در حال حاضر و در آینده کمک می‌کند.
توجه: برخی از کودکان هیکل یا فریم بدنی بزرگتر از حد متوسط دارند. و کودکان به طور معمول مقادیر مختلفی از چربی بدن را در مراحل مختلف رشد دارند. بنابراین ممکن است از ظاهر فرزندتان نتوانید قضاوت کنید که آیا اضافه وزن او یک نگرانی برای سلامتی است یا خیر.
شاخص توده بدنی (BMI) ، معیار پذیرفته شده اضافه وزن و چاقی است. پزشک می‌تواند از نمودار‌های رشد، شاخص توده بدنی و در صورت لزوم از آزمایش‌های دیگر استفاده کند تا به شما کمک کند تا بفهمید وزن فرزندتان می‌تواند مشکلاتی برای سلامتی ایجاد کند یا خیر.
علل
مسائل مربوط به سبک زندگی – فعالیت بسیار کم و کالری زیاد از غذا و نوشیدنی – از عوامل اصلی چاقی دوران کودکی هستند. اما عوامل ژنتیکی و هورمونی نیز ممکن است نقش داشته باشند.
عوامل خطر
بسیاری از عوامل – معمولاً با هم کار می‌کنند – خطر اضافه وزن را در فرزند شما افزایش می‌دهند:
- رژیم غذایی. خوردن منظم غذا‌های پرکالری، مانند فست فود‌ها، محصولات پخته شده و تنقلات ماشین فروش، می‌تواند باعث افزایش وزن کودک شما شود. آب نبات و دسر همچنین می‌تواند باعث افزایش وزن شود و شواهد بیشتر و بیشتر به نوشیدنی‌های شیرین از جمله آب میوه‌ها و نوشیدنی‌های ورزشی به عنوان مقصر چاقی در برخی افراد اشاره می‌کنند.
- ورزش نکردن. کودکانی که زیاد ورزش نمی‌کنند، به دلیل اینکه کالری زیادی نمی‌سوزانند، بیشتر در معرض افزایش وزن هستند. زمان زیادی که صرف فعالیت‌های کم تحرک می‌شود، مانند تماشای تلویزیون یا بازی‌های ویدیویی نیز به این مشکل کمک می‌کند. در برنامه‌های تلویزیونی نیز اغلب تبلیغاتی برای غذا‌های ناسالم ارائه می‌شود.
- عوامل خانوادگی: اگر فرزند شما از خانواده‌ای با افراد دارای اضافه وزن است، احتمال افزایش وزن او بیشتر است. این امر به ویژه در محیطی که غذا‌های پرکالری همیشه در دسترس هستند و فعالیت بدنی تشویق نمی‌شود، صادق است.
- عوامل روانشناسی. استرس شخصی، والدین و خانواده می‌تواند خطر چاقی را در کودک افزایش دهد. برخی از کودکان برای کنار آمدن با مشکلات یا مقابله با احساسات، مانند استرس، یا مبارزه با کسالت، پرخوری می‌کنند. والدین آنها ممکن است تمایلات مشابهی داشته باشند.
- عوامل اجتماعی و اقتصادی: مردم در برخی جوامع منابع محدود و دسترسی محدودی به سوپرمارکت‌ها دارند. در نتیجه، آنها ممکن است غذا‌های راحت بخرند که به سرعت فاسد نمی‌شوند، مانند غذا‌های یخ‌زده و کلوچه. همچنین، افرادی که در محله‌های کم درآمد زندگی می‌کنند ممکن است به مکان امنی برای ورزش دسترسی نداشته باشند.
- دارو‌های خاص برخی از دارو‌های تجویزی می‌توانند خطر ابتلا به چاقی را افزایش دهند. آنها شامل پردنیزون، لیتیوم، آمی‌تریپتیلین، پاروکستین ، گاباپنتین و پروپرانولول هستند.
عوارض
چاقی دوران کودکی اغلب باعث ایجاد عوارض در سلامت جسمی، اجتماعی و عاطفی کودک می‌شود.
عوارض جسمی
عوارض جسمی چاقی دوران کودکی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- دیابت نوع 2. این بیماری مزمن بر نحوه استفاده بدن کودک از قند (گلوکز) تأثیر می‌گذارد. چاقی و سبک زندگی کم تحرک خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را افزایش می‌دهد.
- کلسترول بالا و فشار خون بالا. یک رژیم غذایی نامناسب می‌تواند باعث شود کودک شما به یکی یا هر دوی این بیماری‌ها مبتلا شود. این عوامل می‌توانند به ایجاد پلاک‌ها در شریان‌ها کمک کنند، که می‌تواند باعث تنگ شدن و سخت شدن شریان‌ها شود که احتمالاً منجر به حمله قلبی یا سکته در اواخر زندگی می‌شود.
- درد مفاصل. وزن اضافی باعث ایجاد فشار اضافی بر روی باسن و زانو می‌شود. چاقی دوران کودکی می‌تواند باعث درد و گاهی آسیب در لگن، زانو و کمر شود.
- مشکلات تنفسی. آسم در کودکانی که اضافه وزن دارند شایع‌تر است. این کودکان همچنین بیشتر در معرض ابتلا به آپنه انسدادی خواب هستند، یک اختلال بالقوه جدی که در آن تنفس کودک به طور مکرر متوقف می‌شود و در طول خواب شروع می‌شود.
- بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD). این اختلال که معمولاً هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند، باعث ایجاد رسوبات چربی در کبد می‌شود. NAFLD می‌تواند منجر به آسیب کبدی شود.
عوارض اجتماعی و عاطفی
کودکانی که چاقی دارند ممکن است مورد آزار و اذیت همسالان خود قرار گیرند. این می‌تواند منجر به از دست دادن عزت نفس و افزایش خطر افسردگی و اضطراب شود.
پیشگیری
برای کمک به جلوگیری از اضافه وزن در فرزندتان، می‌توانید:
- عادت سالم پرورش بدهید. تغذیه سالم و فعالیت بدنی منظم را به یک امر خانوادگی تبدیل کنید. همه نفع خواهند برد و هیچ کس احساس نمی‌کند که متمایز شده است.
- میان وعده‌های سالم در دسترس داشته باشید. گزینه‌ها شامل ذرت بو داده بدون کره، میوه با ماست کم چرب، هویج یا غلات سبوس دار با شیر کم چرب است.
- چندین بار غذا‌های جدید ارائه دهید. اگر فرزندتان بلافاصله غذای جدیدی را دوست ندارد، ناامید نشوید. معمولاً نیاز به قرار گرفتن در معرض چندین ماده غذایی برای پذیرش است.
- جوایز غیرغذایی را انتخاب کنید. وعده آب نبات برای رفتار خوب ایده بدی است.
- مطمئن شوید که کودک شما به اندازه کافی می‌خوابد. برخی مطالعات نشان می‌دهد که خواب کم ممکن است خطر چاقی را افزایش دهد. کم خوابی می‌تواند باعث عدم تعادل هورمونی شود که منجر به افزایش اشتها می‌شود.
همچنین مطمئن شوید که فرزندتان حداقل سالی یک بار برای معاینه کودک خوب به پزشک مراجعه کند. در طول این ملاقات، پزشک قد و وزن کودک شما را اندازه‌گیری می‌کند و BMI او را محاسبه می‌کند. افزایش قابل توجهی در رتبه صدک BMI فرزند شما در طول یک سال ممکن است نشانه احتمالی این باشد که فرزند شما در معرض خطر اضافه وزن قرار دارد.
تشخیص
به عنوان بخشی از مراقبت منظم از کودک خوب، پزشک BMI کودک شما را محاسبه می‌کند و تعیین می‌کند که در نمودار رشد BMI برای سن قرار دارد. شاخص توده بدنی نشان می‌دهد که آیا فرزند شما نسبت به سن و قدش اضافه وزن دارد یا خیر.
با استفاده از نمودار رشد، پزشک صدک فرزند شما را تعیین می‌کند، به این معنی که چگونه فرزند شما با سایر کودکان هم جنس و هم سن مقایسه می‌شود. به عنوان مثال، اگر فرزند شما در صدک 80 قرار دارد، به این معنی است که در مقایسه با سایر کودکان هم جنس و هم سن، 80 درصد آنها BMI کمتری دارند.
نقاط قطع در این نمودار‌های رشد که توسط مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها ایجاد شده است، به طبقه‌بندی شدت مشکل وزن کودک کمک می‌کند:
- BMI بین صدک 85 و 94 – اضافه وزن
- BMI صدک 95 یا بالاتر – چاقی
- BMI صدک 99 یا بالاتر – چاقی شدید
از آنجایی که BMI مواردی مانند عضلانی بودن یا داشتن بدنی بزرگتر از حد متوسط را در نظر نمی‌گیرد و از آنجایی که الگو‌های رشد در بین کودکان بسیار متفاوت است، پزشک شما نیز در رشد و تکامل کودک شما نقش دارد. این به تعیین اینکه آیا وزن کودک شما یک نگرانی برای سلامتی است یا خیر کمک می‌کند.
علاوه بر شاخص توده بدنی و وزن در نمودار‌های رشد، پزشک ارزیابی می‌کند:
- سابقه چاقی و مشکلات سلامتی مرتبط با وزن مانند دیابت در خانواده شما
- عادات غذایی کودک شما
- سطح فعالیت فرزند شما
- سایر شرایط سلامتی فرزند شما
- سابقه روانی اجتماعی، از جمله بروز افسردگی، اختلالات خواب، و غم و اندوه و اینکه آیا کودک شما احساس انزوا یا تنهایی می‌کند یا هدف قلدری است.
آزمایشات خون
پزشک کودک شما ممکن است آزمایش‌های خونی را تجویز کند که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- یک آزمایش کلسترول
- یک آزمایش قند خون
- سایر آزمایشات خون برای بررسی عدم تعادل هورمونی یا سایر شرایط مرتبط با چاقی
برخی از این آزمایشات مستلزم آن است که کودک شما قبل از انجام آزمایش چیزی نخورد یا ننوشد. از او بپرسید که آیا کودک شما باید قبل از آزمایش خون ناشتا باشد و برای چه مدت.
درمان
درمان چاقی در دوران کودکی بر اساس سن کودک شما و اینکه آیا او شرایط پزشکی دیگری دارد یا خیر است. درمان معمولاً شامل تغییراتی در عادات غذایی و سطح فعالیت بدنی کودک شما می‌شود. در شرایط خاص، درمان ممکن است شامل دارو‌ها یا جراحی کاهش وزن باشد.
درمان کودکان با BMI بین صدک 85 تا 94 (اضافه وزن)
آکادمی اطفال آمریکا توصیه می‌کند که کودکان بزرگتر از 2 سال که وزن آنها در دسته اضافه وزن قرار می‌گیرد، در یک برنامه حفظ وزن قرار گیرند تا روند افزایش وزن کاهش یابد. این استراتژی به کودک اجازه می‌دهد اینچ به قد اضافه کند اما نه پوند، که باعث می‌شود BMI به مرور زمان به محدوده سالم‌تری کاهش یابد.
درمان کودکان با BMI در صدک 95 یا بالاتر (چاقی)
کودکان 6 تا 11 ساله که وزن آنها در گروه چاقی قرار می‌گیرد، ممکن است تشویق شوند تا عادات غذایی خود را برای کاهش تدریجی وزن، حداکثر تا 1 پوند (یا حدود 0.5 کیلوگرم) در ماه تغییر دهند. کودکان بزرگتر و نوجوانانی که دارای چاقی یا چاقی شدید هستند ممکن است تشویق شوند تا عادات غذایی خود را تغییر دهند تا کاهش وزن تا 2 پوند (یا حدود 1 کیلوگرم) در هفته را هدف قرار دهند.
روش‌های حفظ وزن فعلی یا کاهش وزن کودک شما یکسان است: کودک شما باید رژیم غذایی سالمی داشته باشد – هم از نظر نوع و هم مقدار غذا – و فعالیت بدنی را افزایش می‌دهد. موفقیت تا حد زیادی به تعهد شما برای کمک به فرزندتان در ایجاد این تغییرات بستگی دارد.
تغذیه سالم
والدین کسانی هستند که مواد غذایی می‌خرند، غذا می‌پزند و تصمیم می‌گیرند که غذا کجا خورده شود. حتی تغییرات کوچک می‌تواند تفاوت بزرگی در سلامت کودک شما ایجاد کند.
- میوه‌ها و سبزیجات را در اولویت قرار دهید. هنگام خرید غذا، از مصرف غذا‌های راحت – مانند کلوچه‌ها، کراکر‌ها و غذا‌های آماده – که اغلب حاوی قند، چربی و کالری بالایی هستند، خودداری کنید.
- نوشیدنی‌های شیرین را محدود کنید. این شامل نوشیدنی‌هایی می‌شود که حاوی آب میوه هستند. این نوشیدنی‌ها در ازای کالری بالایشان ارزش غذایی کمی دارند. آنها همچنین می‌توانند باعث شوند کودک شما برای خوردن غذا‌های سالم‌تری احساس سیری کند.
- از فست فود اجتناب کنید. بسیاری از گزینه‌های منو سرشار از چربی و کالری هستند.
- برای صرف غذای خانوادگی کنار هم بنشینید. آن را به یک رویداد تبدیل کنید – زمانی برای اشتراک‌گذاری اخبار و داستان‌گویی. از خوردن جلوی تلویزیون، رایانه یا صفحه بازی‌های ویدیویی خودداری کنید، که می‌تواند منجر به سریع غذا خوردن و کاهش آگاهی از مقدار خورده شده شود.
- در اندازه‌های مناسب سرو کنید. کودکان به اندازه بزرگسالان به غذا نیاز ندارند. با یک بخش کوچک شروع کنید و اگر کودک شما هنوز گرسنه است می‌تواند بیشتر درخواست کند. به کودکتان اجازه دهید فقط تا زمانی که سیر شود غذا بخورد، حتی اگر این به معنای گذاشتن غذا در بشقاب باشد. و به یاد داشته باشید، زمانی که بیرون غذا می‌خورید، اندازه وعده‌های رستوران اغلب بسیار بزرگ است.
فعالیت بدنی
بخش مهمی از دستیابی و حفظ وزن سالم به خصوص برای کودکان، فعالیت بدنی است. کالری می‌سوزاند، استخوان‌ها و ماهیچه‌ها را تقویت می‌کند و به کودکان کمک می‌کند شب خوب بخوابند و در روز هوشیار بمانند.
عادت‌های خوب ایجاد شده در دوران کودکی به نوجوانان کمک می‌کند تا وزن‌های سالم خود را حفظ کنند و کودکان فعال بیشتر به بزرگسالانی متناسب تبدیل می‌شوند.
برای افزایش سطح فعالیت فرزندتان:
- زمان تلویزیون را محدود کنید برای کودکان بزرگتر از 2 سال، زمان تماشای صفحه نمایش – جلوی تلویزیون، رایانه، تبلت یا تلفن هوشمند – نباید بیش از دو ساعت در روز باشد.
- بر فعالیت تاکید کنید نه ورزش. کودکان باید حداقل یک ساعت در روز فعالیت متوسط تا شدید داشته باشند. فعالیت کودک شما نباید یک برنامه تمرینی ساختاریافته باشد – هدف این است که او را به حرکت درآورید. فعالیت‌های بازی آزاد – مانند بازی مخفی‌کاری، تگ یا طناب زدن – می‌توانند برای سوزاندن کالری و بهبود تناسب اندام عالی باشند.
- فعالیت‌هایی را که فرزندتان دوست دارد پیدا کنید. به عنوان مثال، اگر کودک شما تمایل هنری دارد، به طبیعت گردی بروید تا برگ‌ها و سنگ‌هایی را جمع‌آوری کنید که کودک شما می‌تواند از آنها برای ساختن کولاژ استفاده کند. اگر کودک شما دوست دارد کوهنوردی کند، به نزدیک‌ترین باشگاه ورزشی جنگلی محله یا دیوار کوهنوردی بروید. اگر فرزندتان دوست دارد کتاب بخواند، پیاده روی کنید یا با دوچرخه به کتابخانه محله بروید تا کتابی بخرید.
دارو‌ها
دارو ممکن است برای برخی از کودکان و نوجوانان به عنوان بخشی از یک برنامه کلی کاهش وزن تجویز شود.
جراحی کاهش وزن
جراحی کاهش وزن ممکن است یک گزینه برای نوجوانان مبتلا به چاقی شدید باشد که قادر به کاهش وزن از طریق تغییر سبک زندگی نیستند. با این حال، مانند هر نوع جراحی، خطرات بالقوه و عوارض طولانی مدت وجود دارد. مزایا و معایب را با پزشک کودک خود در میان بگذارید.
در صورتی که وزن فرزندتان خطرات سلامتی بیشتری نسبت به خطرات احتمالی جراحی داشته باشد، پزشک ممکن است این جراحی را توصیه کند. مهم است که کودکی که برای جراحی کاهش وزن در نظر گرفته می‌شود با تیمی از متخصصان اطفال، از جمله متخصص طب چاقی، روانشناس و متخصص تغذیه ملاقات کند.
جراحی کاهش وزن یک درمان معجزه‌آسا نیست. این تضمین نمی‌کند که یک نوجوان وزن اضافی خود را از دست بدهد یا بتواند وزن اضافی خود را در طولانی مدت حفظ کند. و جراحی جایگزین نیاز به رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی منظم نمی‌شود.
رویکرد حمایتی
والدین نقش مهمی در کمک به کودکان برای احساس دوست داشتن و کنترل وزن خود دارند. از هر فرصتی برای ایجاد عزت نفس در فرزندتان استفاده کنید. از مطرح کردن موضوع سلامت و تناسب اندام نترسید. با فرزندان خود مستقیم، آشکارا و بدون انتقاد یا قضاوت کردن صحبت کنید.
علاوه بر این موارد زیر را در نظر بگیرید:
- از صحبت در مورد وزن خودداری کنید. نظرات منفی در مورد وزن خود، وزن شخص دیگر یا فرزندتان – حتی اگر به خوبی در نظر گرفته شده باشد – می‌تواند به فرزند شما آسیب برساند. صحبت‌های منفی در مورد وزن می‌تواند منجر به تصویر ضعیف بدن شود. در عوض، مکالمه خود را بر تغذیه سالم و تصویر مثبت بدن متمرکز کنید.
- از رژیم گرفتن و حذف وعده‌های غذایی خودداری کنید. در عوض، تغذیه سالم و افزایش فعالیت بدنی را تشویق و حمایت کنید.
- دلایلی برای تمجید از تلاش‌های فرزندتان بیابید. تغییرات کوچک و تدریجی در رفتار را جشن بگیرید اما با غذا پاداش ندهید. راه‌های دیگری را برای نشان دادن دستاورد‌های فرزندتان انتخاب کنید، مانند رفتن به سالن بولینگ یا یک پارک محلی.
- با فرزندتان در مورد احساساتش صحبت کنید. به فرزندتان کمک کنید تا راه‌های دیگری به جز غذا خوردن برای مقابله با احساسات پیدا کند.
- به کودک خود کمک کنید تا روی اهداف مثبت تمرکز کند. به عنوان مثال، به این نکته اشاره کنید که او اکنون می‌تواند بیش از 20 دقیقه بدون خستگی دوچرخه سواری کند یا می‌تواند تعداد دور لازم را در کلاس بدنسازی بدود.
- صبور باشید. توجه داشته باشید که تمرکز شدید روی عادات غذایی و وزن فرزندتان می‌تواند به راحتی نتیجه معکوس داشته باشد و باعث شود کودک حتی بیشتر پرخوری کند یا احتمالاً او را مستعد ابتلا به اختلالات خوردن کند.