چرا سوسکها اینقدر سختجان هستند و سخت میتوان آنها را کشت؟!

آمیا گوندالیکار: در کتاب مردگان مصریان یک طلسم دور کننده آمده که میگوید: «از من دور شو ای سوسک نفرتانگیز.» با گذشت بیش از ۳۰۰۰ سال، هنوز هم در تلاشیم تا این حشرات را از خود دور کنیم. اما به نظر میرسد که سوسکها از تلههای سمی و ضربات سریع دمپایی گرفته تا هر چیزی که به سمتشان پرتاب میکنیم در امان میمانند. پس چه چیزی کشتن سوسکها را تا این حد سخت میکند؟
نزدیک به ۵۰۰۰ گونه سوسک وجود دارد. ۹۹ درصد آنها در محدوده زیستگاهشان نقش زیستمحیطی مهمی را با بازیافت مواد آلی مرده و فرسوده و تغذیه حیوانات دیگر ایفا میکنند. اما چند ده گونه از آنها در ارتباط نزدیک با انسانها سازگاری پیدا کردند. سوسکهای آلمانی و آمریکایی از رایجترین آنها هستند. و سازگاری خود را مدیون تلفیق یک ترکیب فیزیکی و شیمیایی هستند.
وقتی صحبت از روشهای پاکسازی قدیمی میشود، آنها به طرز عجیبی مقاومت نشان میدهند. موها یا ساختارهای حسی سوسک آمریکایی جریان هوای خیلی آرام را دریافت کرده و به سرعت سیگنالهایی به سیستم عصبی مرکزیشان میفرستند. سپس سوسک میتواند در کسری از ثانیه چرخیده و با سرعت بدود. و یکی از سریعترین بیمهرگانی است که تاکنون ثبت شده، که به سرعت پیمودن ۵۰ برابر طول بدنش در یک ثانیه میرسد. این معادل دویدن یک انسان با سرعت بیش از ۳۰۰ کیلومتر در ساعت است. و در پیدا کردن مخفیگاه هم مشکلی ندارند. سوسک آمریکایی با بدن پهن و انعطاف پذیرش، میتواند در فضاهایی به اندازه یکچهارم قدش هم بخزد. حتی اگر هم که بخواهیم لگدش کنیم، او میتواند با توزیع فشار در سراسر بدنش، در مقابل نیروی فشاری بیش از ۹۰۰ برابر وزنش مقاومت کند.
و سرسختی سوسکها به اینجا ختم نمیشود. سوسکها میتوانند از مواد آلی مختلفی از جمله مو، پوست مرده، چسب و کاغذ تغذیه کنند. این امر به کمک طیف وسیعی از آنزیمهای گوارشی ممکن است. سوسکها همچنین قادرند در محیطهای فاقد غذای کافی رشد کنند. سوسکها اغلب غذاهای فاسدی میخورند که ــ ترکیب اصلیشان را دیانای و پروتئین تشکیل میدهند. اما آنها با ذخیره کردن ضایعات نیتروژندار در بدن خود و داشتن گروهی از باکتریهایی که نیتروژن را برایشان به مولکولهای مفید تبدیل میکنند زنده میمانند.
در این میان، سوسکهای آلمانی بدون هیچگونه درنگی مدفوع و استفراغ خود و بدن مرده یا در حال مرگ همنوعشان را میخورند. سوسک آمریکایی میتواند در مجاری فاضلاب ورجه وورجه کند، از فضولات بخورد و در مقابل میکروبهایی مثل استافیلوکوکوس اورئوس و ای.کولای مقاوم باشد. خیلی کم پیش میآید که پیامد منفی به سراغشان بیاید. این به این دلیل است که آنان به ژنهایی مجهز شدهاند که از آنها در مقابل عوامل بیماریزای متعدد محافظت میکنند. این ژنها اغلب هرکدام چندین بار به دو تای دیگر تقسیم میشوند. بنابراین هنگامی که سوسک آلوده میشود، سیستم ایمنی سوسک به طور موثر بسیاری از مولکولهای ضد میکروبی را آزاد میکند.
سوسکها همچنین در برابر حشرهکشها. مقاومت زیادی از خود نشان میدهند. برای مثال، وقتی یک سوسک غیر مقاوم بر روی سطحی که روی آن یک حشرهکش پیروتروئیدی اسپری شده قدم میگذارد، نتایج احتمالاً مرگبار خواهد بود. پس از جذب، این ماده شیمیایی به پروتئینهای کانال سدیم متصل میشود، و به گسترش تکانههای عصبی کمک میکند. پیروتروئیدها کانالهای سدیمی را باز نگه میدارند، و نورونها مکرراً شلیک میشوند. و اندکی بعد ،سوسک میمیرد. اما اگر یک سوسک مقاوم در معرض پیروتروئیدها قرار بگیرد،مشکلی پیش نمیآید جهشهای ژنتیکی تغییری در کانالهای سدیمی آنها ایجاد کرده که پیروتروئیدها نمیتوانند به آنها متصل شوند. این سوسکها همچنین آنزیمهای سمزدای بیشتری تولید میکنند، که ضرر حشرهکشها را خنثی کنند تا بتوانند به سادگی آنها را به عنوان مواد زائد دفع کنند. از آنجایی که مخصوصاً سوسکهای آلمانی با سرعت بالایی تولید مثل میکنند، کل جمعیتشان ممکن است طی چند ماه بتوانند در مقابل یک حشرهکش جدید مقاوم شوند. تاکنون آنها حداقل در مقابل ۴۳ نوع ماده شیمیایی مختلف مقاوم هستند.
اما برخلاف تصور عمومی، سوسکها احتمالاً از یک حادثه هستهای جان سالم به در نخواهند برد. در مقایسه با سایر حشرات، تنها سوسکها در مقابل تشعشعات رادیواکتیو تحمل اندکی دارند. آنهایی که در نزدیکی محل انفجار هستهای باشند خواهند مرد و آنانی که چندین مایل فاصله دارند هم به شدت در معرض خطر خواهند بود. علاوهبراین، بلایای که بشریت را تهدید میکنند، زیستگاهها و غذاهایی که در اختیار سوسکها قرار داشته را هم به خطر میاندازند. شاید تنها راه از بین بردن آنها نابودی دو طرفه هردویمان باشد. یا حتی شاید سوسکها بعد از مردن ما راههای شگفتانگیزتری برای زنده ماندن و رشد کردن پیدا کردند.