گرمازدگی چه علائمی دارد و چطور باید درمان شود؟

گرمازدگی معمولاً در نتیجه قرار گرفتن طولانی مدت در معرض دمای بالا با فعالیت بدنی شدید ایجاد می‌شود. گرمازدگی حتی می‌تواند باعث شود که دمای بدن بیش از ۴۰ درجه شود. بیشتر موارد گرمازدگی در تابستان رخ می‌دهند.

گرمازدگی نیاز به درمان اورژانسی دارد. گرمازدگی درمان نشده می تواند به سرعت به مغز، قلب، کلیه ها و ماهیچه ها آسیب برساند. هرچه درمان بیشتر به تعویق بیفتد، آسیب بیشتری ایجاد می‌شو  و خطر عوارض جدی یا مرگ را افزایش می‌دهد.

علائم

علائم و نشانه های گرمازدگی عبارتند از:

• دمای بدن بالا. دمای مرکزی بدن به ۴۰ درجه سانتیگراد یا بالاتر می‌رسد. دمای مرکزی بدن را با دماسنج مقعدی اندازه می‌گیرند.
• تغییر وضعیت ذهنی یا رفتاری. گیجی، بی‌قراری، گفتار نامفهوم، تحریک‌پذیری، هذیان، تشنج و کما همگی می‌توانند ناشی از گرمازدگی باشند.
• تغییر در تعریق: در گرمازدگی ناشی از هوای گرم، پوست در هنگام لمس گرم و خشک به نظر می‌رسد. با این حال، در گرمازدگی ناشی از ورزش شدید، ممکن است پوست خشک یا کمی مرطوب باشد.
• تهوع و استفراغ. ممکن است در معده خود احساس ناراحتی کنید یا استفراغ کنید.
• پوست برافروخته. با افزایش دمای بدن ممکن است پوست شما قرمز شود.
• تنفس سریع و پی در پی. تنفس ممکن است سریع و کم عمق شود.
• ضربان قلب سریع: نبض ممکن است به میزان قابل توجهی افزایش یابد زیرا استرس گرمایی بار زیادی بر قلب وارد می‌کند.
• سردرد. احساس سردرد ضربانی.

برای خنک کردن فرد گرمازده فورا اقدام کنید:

• فرد را به سایه یا داخل خانه ببرید.
• لباس های اضافی را از تنش خارج کنید.
• با هر وسیله‌ای که در دسترس است، فرد را خنک کنید. مثلا او را در یک وان آب خنک یا دوش خنک قرار دهید، با شلنگ باغبانی خیسش کنید، اسفنج خیس روی تنش بکشید، در حالی که  آب خنک روی تنش می‌ریزید، با بادبزن بادش بزنید، یا کیسه‌های یخ یا حوله های سرد و مرطوب را رویسر، گردن، زیر بغل و کشاله ران فرد قرار دهید.
  

علل گرمازدگی

گرمازدگی می‌تواند در نتیجه موارد زیر رخ دهد:

• قرار گرفتن در معرض یک محیط گرم. در یک نوع گرمازدگی که گرمازدگی بدون فشار (کلاسیک) نامیده می شود، قرار گرفتن در یک محیط گرم منجر به افزایش دمای مرکزی بدن می شود. این نوع گرمازدگی معمولاً پس از قرار گرفتن در معرض هوای گرم و مرطوب، به ویژه برای دوره‌های طولانی، رخ می‌دهد. اغلب در افراد مسن و در افراد مبتلا به بیماری مزمن رخ می‌دهد.
• به خاطر فعالیت شدید. گرمازدگی ناشی از افزایش دمای مرکزی بدن ناشی از فعالیت بدنی شدید در هوای گرم رخ دهد. هر فردی که در هوای گرم ورزش  یا کار می‌کند ممکن است دچار گرمازدگی ناشی از فعالیت شود. در ضمن اگر به دمای بالا عادت نداشته باشید، به احتمال زیاد این اتفاق می‌افتد.

موارد زیر می‌توانند گرمازدگی را تشدید کنند:

• پوشیدن لباس اضافی که از تبخیر عرق  جلوگیری می‌کند.
• نوشیدن الکل، که می‌تواند بر توانایی بدن برای تنظیم دمای بدن شما تأثیر بگذارد.
• کم آبی بدن با ننوشیدن آب کافی برای جبران مایعات از دست رفته در اثر تعریق

عوامل خطر

هر کسی ممکن است دچار گرمازدگی شود، اما عوامل متعددی خطر ابتلا به آن را افزایش می‌دهند:

• سن. توانایی بدن برای مقابله با گرمای شدید به قدرت سیستم عصبی مرکزی  بستگی دارد. در افراد کم سن، سیستم عصبی مرکزی به طور کامل توسعه نیافته است و در بزرگسالان بالای ۶۵ سال، سیستم عصبی مرکزی شروع به زوال می‌کند، که باعث می‌شود بدن  کمتر بتواند با تغییرات دمای بدن مقابله کند. هر دو گروه سنی معمولاً در تامین آب کافی بدن یا هیدراته ماندن مشکل دارند که این نیز خطر را افزایش می‌دهد.
• ورزش در هوای گرم. آموزش نظامی و شرکت در ورزش‌هایی مانند فوتبال یا مسابقات دویدن طولانی مدت در هوای گرم از جمله شرایطی است که می‌تواند منجر به گرمازدگی شود.
• قرار گرفتن ناگهانی در هوای گرم. اگر در معرض افزایش ناگهانی دما، مانند موج گرمای اوایل تابستان یا سفر به آب و هوای گرم‌تر، قرار بگیرید، ممکن است بیشتر مستعد ابتلا به بیماری‌های مرتبط با گرما باشید.

  فعالیت را حداقل برای چند روز محدود کنید تا به خودتان اجازه دهید تا با تغییر سازگار شوید. با این حال، تا زمانی که چندین هفته دمای بالاتر را تجربه نکرده باشید، ممکن است همچنان خطر گرمازدگی را افزایش دهید.

• نبود تهویه مطبوع : بادبزن‌ها ممکن است احساس بهتری در شما ایجاد کنند، اما در هوای گرم پایدار، تهویه مطبوع موثرترین راه برای خنک کردن و کاهش رطوبت است.
• داروهای خاص برخی از داروها بر توانایی بدن  برای هیدراته ماندن و پاسخ به گرما تأثیر می‌گذارند. اگر داروهایی مصرف می‌کنید که رگ‌های خونی شما را باریک می‌کنند، فشار خونتان را با مسدود کردن آدرنالین (بتابلوکرها) تنظیم می‌کنند، سدیم و آب بدنتان (داروهای ادرار آور یا مدر) را کم می‌کنند بیشتر دچار گرمازدگی و عوارض آن می‌شوید. در ضمن برخی داروهای روان‌پزشکی (ضدافسردگی‌ها یا داروهای ضد روان‌پریشی – داروهای اختلال کمبود توجه/بیش فعالی (ADHD) و محرک‌های غیرقانونی مانند آمفتامین‌ها و کوکائین نیز شما را در برابر گرمازدگی آسیب پذیرتر می‌کنند.
• برخی از مشکلات سلامتی: برخی از بیماری‌های مزمن، مانند بیماری قلبی یا ریوی، ممکن است خطر گرمازدگی را افزایش دهند. همینطور چاق بودن، کم تحرکی و سابقه گرمازدگی قبلی.

عوارض

گرمازدگی بسته به مدت زمان بالا بودن دمای بدن می تواند منجر به عوارض متعددی شود. عوارض شدید عبارتند از:

• آسیب اندام های حیاتی: بدون واکنش سریع به کاهش دمای بدن، گرمازدگی می‌تواند باعث تورم مغز یا سایر اندام‌های حیاتی شما شود و احتمالاً منجر به آسیب دائمی شود.
• مرگ. بدون درمان سریع و کافی، گرمازدگی می‌تواند کشنده باشد.

پیشگیری

گرمازدگی قابل پیش بینی و پیشگیری است. برای جلوگیری از گرمازدگی در هوای گرم این اقدامات را انجام دهید:

• لباس های گشاد و سبک بپوشید. 
• در برابر آفتاب سوختگی محافظت کنید. آفتاب سوختگی بر توانایی بدن شما برای خنک کردن تأثیر می گذارد، بنابراین با یک کلاه لبه پهن و عینک آفتابی از از منزل خارج شوید و از یک کرم ضد آفتاب با طیف وسیع با SPF حداقل ۱۵ استفاده کنید. کرم ضد آفتاب را زیاد و بدون خست استفاده کنید و هر دو ساعت یکبار تجدید کنید. در ضمن بعد شنا یا تعریق زیاد، دوباره آن را بزنید.
• به مقدار زیاد مایعات بنوشید. هیدراته ماندن به بدن شما کمک می‌کند تا عرق کند و دمای بدن را در حالت طبیعی حفظ کند.
• اقدامات احتیاطی اضافی در صورت مصرف برخی داروها
• هرگز کسی را در خودروی پارک شده رها نکنید. این یک علت شایع مرگ و میر ناشی از گرما در کودکان است. وقتی در زیر آفتاب پارک می‌شوید، دمای خودروی شما می‌تواند در عرض ۱۰ دقیقه، بیش از ۱۰ درجه افزایش یابد.

  رها کردن شخصی در ماشین پارک شده در هوای گرم یا گرم، حتی اگر شیشه‌ها پایین آورده شده باشند یا ماشین در سایه باشد، بی خطر نیست. وقتی خودروی شما پارک است، آن را قفل نگه دارید تا از ورود کودک به داخل جلوگیری شود.

• سعی کنید کارهایتان را در ساعت‌های خنک‌تر روز، مانند صبح زود یا غروب انجام بدهید.
• به تدریج خود را به گرما عادت بدهید. مثلا اگر قرار است در یک مسابقه ورزشی در هوای گرم شرکت کنید، چند هفته تطابق لازم دارید.

تشخیص

گرمازدگی با معاینه بالینی و شرح حال تشخیص داده می‌شود.

• دمای مقعدی: برای بررسی دمای مرکزی بدن. دمای مقعدی دقیق ترین روش است.
  
• آزمایش خون: آزمایش سدیم یا پتاسیم خون و محتوای گازهای موجود در خون برای بررسی اینکه آیا آسیبی به سیستم عصبی مرکزی  وارد شده است یا خیر.
• آزمایش ادرار
  
• تست های عملکرد عضلانی برای بررسی آسیب جدی به بافت عضلانی شما (رابدومیولیز).
• عکس اشعه ایکس و سایر آزمایش های تصویربرداری برای بررسی آسیب به اندام های داخلی شما.

درمان

باید بدن را خنک کرد تا به دمای معمولی برسد تا از آسیب به مغز و اندام های حیاتی جلوگیری شود.

• غوطه‌وری در آب سرد. ثابت شده است که حمام آب سرد یا یخ موثرترین راه برای کاهش سریع دمای مرکزی بدن  است.
• از تکنیک های خنک کننده تبخیری استفاده کنید.  سطح پوست مرطوب و بدن باد زده می‌شود.
  
• استفاده از یخ و پتوهای مخصوص خنک‌کننده.  کمپرس یخ روی کشاله ران، گردن، پشت و زیر بغل
  
• داروهای کاهش دهنده لرز. اگر به خاطر درمان‌های بالا مثلا کمپرس یخ بیمار لرز گرفت، ممکن است شل کننده عضلانی مانند بنزودیازپین تجویز شود.