آزمایش تراکم استخوان یا پوکی استخوان چیست و چرا انجام می‌شود؟
تراکم سنجی استخوان که به عنوان جذب سنجی اشعه ایکس با انرژی دوگانه (DXA یا DEXA) نیز شناخته می‌شود، یک تکنیک تصویربرداری پزشکی است که برای اندازه‌گیری تراکم و استحکام استخوان‌ها استفاده می‌شود. این در درجه اول برای تشخیص پوکی استخوان، وضعیتی که با توده استخوانی کم و افزایش خطر شکستگی مشخص می‌شود، استفاده می‌شود.
در طول اسکن تراکم سنجی استخوان، بیمار روی میز دراز می‌کشد در حالی که دستگاه یک یا چند ناحیه از بدن، به طور معمول ستون فقرات، لگن یا ساعد را اسکن می‌کند. این دستگاه دو پرتو اشعه ایکس با سطوح مختلف انرژی ساطع می‌کند و میزان جذب هر پرتو توسط استخوان‌ها اندازه‌گیری می‌شود. تفاوت در جذب امکان محاسبه تراکم معدنی استخوان (BMD) را فراهم می‌کند، که معیاری برای استحکام استخوان است.
نتایج اسکن تراکم سنجی استخوان معمولاً به صورت T-score و Z-score گزارش می‌شود. T-score تراکم استخوان بیمار را با تراکم استخوان یک بزرگسال جوان سالم از همجنس مقایسه می‌کند و برای تشخیص پوکی استخوان یا استئوپنی (توده استخوانی کم اما به اندازه کافی کم نیست که به عنوان پوکی استخوان طبقه‌بندی شود) استفاده می‌شود. Z-score تراکم استخوان بیمار را با افراد هم سن و جنس مقایسه می‌کند.
تراکم سنجی استخوان یک روش بی خطر و بدون درد است و بیمار را در معرض دوز کم اشعه قرار می‌دهد که بسیار کمتر از اشعه ایکس استاندارد است. آزمایش سریع است و معمولاً فقط چند دقیقه طول می‌کشد تا کامل شود. اطلاعات به دست آمده از اسکن تراکم سنجی استخوان می‌تواند به ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی کمک کند تا خطر شکستگی را ارزیابی کنند و نیاز به درمان یا تغییر سبک زندگی را برای بهبود سلامت استخوان تعیین کنند.
-------
علت و عوارض مشکل پزشکی از چیست؟
توجه به این نکته مهم است که اگرچه سنجش تراکم استخوان یک ابزار ارزشمند برای ارزیابی سلامت استخوان است، اما تنها عاملی نیست که در تشخیص و مدیریت پوکی استخوان در نظر گرفته می‌شود. ارزیابی بالینی، سابقه پزشکی و سایر عوامل خطر نیز در نظر گرفته می‌شود. اگر در مورد سلامت استخوان یا پوکی استخوان خود نگرانی دارید، بهتر است با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی مشورت کنید.
موارد استفاده از تراکم سنجی استخوان:
تشخیص پوکی استخوان: تراکم سنجی استخوان رایج‌ترین روشی است که برای تشخیص پوکی استخوان و ارزیابی خطر شکستگی استفاده می‌شود.
نظارت بر سلامت استخوان: می‌توان از آن برای نظارت بر تغییرات تراکم استخوان در طول زمان، ارزیابی اثربخشی درمان پوکی استخوان و ارزیابی خطر شکستگی‌های آینده استفاده کرد.
تحقیقات: تراکم سنجی استخوان نیز در مطالعات تحقیقاتی برای بررسی جنبه‌های مختلف سلامت استخوان و ایجاد درمان‌های جدید برای شرایط مرتبط با تراکم استخوان استفاده می‌شود.
مزایای سنجش تراکم استخوان:
تشخیص زودهنگام: تراکم سنجی استخوان می‌تواند از دست دادن استخوان را قبل از اینکه منجر به شکستگی شود تشخیص دهد و مداخله زودهنگام را برای جلوگیری از زوال بیشتر ممکن می‌سازد.
غیر تهاجمی: این روش غیر تهاجمی، بدون درد است و شامل حداقل قرار گرفتن در معرض اشعه است.
اندازه‌گیری‌های مخصوص محل: می‌تواند تراکم استخوان را در مکان‌های خاصی مانند ستون فقرات، لگن یا ساعد که معمولاً تحت تأثیر شکستگی‌های مرتبط با پوکی استخوان قرار می‌گیرند، اندازه‌گیری کند.
دقت و دقت: تراکم سنجی استخوان اندازه‌گیری دقیق و دقیق تراکم معدنی استخوان را فراهم می‌کند و آن را به ابزاری قابل اعتماد برای تشخیص و نظارت تبدیل می‌کند.
آماده‌سازی برای اسکن تراکم استخوان:
لباس: بهتر است لباس‌های گشاد و راحت بدون دکمه‌های فلزی، زیپ یا لوازم جانبی که ممکن است در اسکن اختلال ایجاد کنند، بپوشید.
محدودیت‌های غذایی: قبل از اسکن تراکم استخوان، هیچ محدودیت غذایی خاصی وجود ندارد. شما می‌توانید به طور معمول غذا بخورید و بنوشید.
دارو‌ها و مکمل‌ها: ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی را در مورد هر گونه دارو یا مکملی که مصرف می‌کنید مطلع کنید، زیرا ممکن است برخی از آن‌ها با نتایج آزمایش تداخل داشته باشند.
تفسیر نتایج:
T-Score: T-score -1 و بالاتر به عنوان تراکم استخوان طبیعی در نظر گرفته می‌شود. T-score بین 1- تا 2.5- نشان‌دهنده استئوپنی (توده استخوانی کم) و T-score از 2.5- و پایین‌تر نشان‌دهنده پوکی استخوان است.
Z-Score: امتیاز Z تراکم استخوان را با افراد هم سن و جنس مقایسه می‌کند. امتیاز Z زیر -2 ممکن است نشان‌دهنده شرایط یا عوامل زمینه‌ای مؤثر بر سلامت استخوان به غیر از از دست دادن استخوان مرتبط با سن باشد.
محدودیت‌ها:
سایر عوامل: در حالی که سنجش تراکم استخوان یک ابزار ضروری است، تصویر کاملی از خطر کلی شکستگی ارائه نمی‌دهد. عوامل دیگری مانند سن، جنسیت، سابقه پزشکی، سبک زندگی و سابقه خانوادگی نیز در این امر نقش دارند.
فقط تراکم را اندازه‌گیری می‌کند: تراکم سنجی استخوان، تراکم مواد معدنی استخوان را اندازه‌گیری می‌کند، اما اطلاعاتی در مورد کیفیت استخوان ارائه نمی‌دهد، که برای استحکام استخوان نیز بسیار مهم است.
مهم است که در مورد فردی خود و هر گونه نگرانی که ممکن است با ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود صحبت کنید، زیرا آن‌ها می‌توانند اطلاعات شخصی و راهنمایی را بر اساس وضعیت خاص شما ارائه دهند.
انواع تراکم سنجی استخوان:
DXA مرکزی: این رایج‌ترین نوع سنجش تراکم استخوان است که تراکم استخوان را در لگن و ستون فقرات اندازه‌گیری می‌کند.
DXA محیطی: این تکنیک تراکم استخوان را در نواحی محیطی مانند ساعد، مچ دست یا پاشنه پا اندازه‌گیری می‌کند.
سونوگرافی کمی (QUS): این روش از امواج صوتی برای اندازه‌گیری تراکم استخوان استفاده می‌کند و اغلب برای اهداف غربالگری استفاده می‌شود. قابل حمل است و شامل قرار گرفتن در معرض تابش نمی‌شود، اما ممکن است اندازه‌گیری دقیقی مانند DXA ارائه نکند.
عوامل موثر بر تراکم استخوان:
سن و جنسیت: تراکم استخوان با افزایش سن کاهش می‌یابد و زنان به دلیل تغییرات هورمونی در دوران یائسگی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به پوکی استخوان هستند.
عوامل سبک زندگی: برخی از انتخاب‌های سبک زندگی مانند مصرف کم کلسیم و ویتامین D، سبک زندگی بی‌تحرک، سیگار کشیدن، مصرف بیش از حد الکل و عدم انجام ورزش‌های تحمل وزن می‌توانند به کاهش تراکم استخوان کمک کنند.
شرایط پزشکی و دارو‌ها: برخی از شرایط پزشکی، مانند پرکاری تیروئید و آرتریت روماتوئید، و همچنین استفاده طولانی مدت از برخی دارو‌ها مانند کورتیکواستروئید‌ها، می‌تواند بر تراکم استخوان تأثیر بگذارد.
نظارت و پیگیری:
ممکن است اسکن تراکم سنجی استخوان برای نظارت بر تغییرات تراکم استخوان در طول زمان و ارزیابی اثربخشی درمان توصیه شود.
تعداد دفعات اسکن‌های بعدی به عوامل مختلفی از جمله اندازه‌گیری اولیه تراکم استخوان، سن و سایر عوامل خطر فردی بستگی دارد.
سایر ابزار‌های تشخیصی برای پوکی استخوان:
ارزیابی بالینی: ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی خطر شکستگی را بر اساس عواملی مانند سابقه پزشکی، سابقه خانوادگی، شیوه زندگی و معاینه فیزیکی ارزیابی می‌کنند.
ابزار FRAX: ابزار ارزیابی خطر شکستگی (FRAX) احتمال 10 ساله شکستگی را بر اساس عوامل خطر بالینی و اندازه‌گیری‌های تراکم استخوان تخمین می‌زند.
تصویربرداری اضافی: در برخی موارد، آزمایش‌های تصویربرداری اضافی مانند سی تی اسکن یا اسکن MRI ممکن است برای ارزیابی سلامت استخوان یا شناسایی سایر شرایط زمینه‌ای انجام شود.
درمان و پیشگیری:
درمان پوکی استخوان ممکن است شامل تغییراتی در شیوه زندگی باشد، مانند مصرف کافی کلسیم و ویتامین D، ورزش‌های تحمل وزن، و استراتژی‌های پیشگیری از سقوط.
ممکن است دارو‌هایی برای کاهش سرعت تحلیل استخوان، افزایش تراکم استخوان و کاهش خطر شکستگی تجویز شود.
اقدامات پیشگیرانه مانند حفظ یک رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و پرهیز از سیگار کشیدن و مصرف زیاد الکل می‌تواند به ارتقای سلامت استخوان کمک کند.
به یاد داشته باشید، مهم است که برای تشخیص دقیق، تفسیر نتایج و توصیه‌های شخصی در مورد سلامت استخوان و پوکی استخوان با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی مشورت کنید.
کاربرد کودکان: در حالی که تراکم سنجی استخوان معمولاً با پوکی استخوان در بزرگسالان مرتبط است، می‌توان از آن در بیماران اطفال نیز برای ارزیابی سلامت استخوان استفاده کرد. در کودکان، سنجش تراکم استخوان به ارزیابی تراکم استخوان و نظارت بر شرایطی مانند استخوان‌سازی ناقص، راشیتیسم و سایر اختلالات اسکلتی کمک می‌کند.
ارزیابی شکستگی مهره‌ها (VFA): VFA تکنیکی است که می‌تواند در طول اسکن تراکم سنجی استخوان برای ارزیابی وجود شکستگی‌های مهره انجام شود. از اشعه ایکس با دوز کم برای تجسم ستون فقرات و تشخیص شکستگی‌هایی که ممکن است به دلیل پوکی استخوان رخ داده باشد استفاده می‌کند.
ارزیابی ترکیب بدن: علاوه بر اندازه‌گیری تراکم استخوان، دستگاه‌های پیشرفته DXA می‌توانند اطلاعاتی درباره ترکیب بدن، از جمله توده چربی، توده بدون چربی و چربی احشایی ارائه دهند. این ویژگی می‌تواند برای ارزیابی سلامت کلی بدن و ارزیابی خطر بیماری‌هایی مانند چاقی و سندرم متابولیک مفید باشد.
قرار گرفتن در معرض تشعشع: اگرچه تراکم سنجی استخوان شامل استفاده از اشعه ایکس است، قرار گرفتن در معرض اشعه در مقایسه با سایر تکنیک‌های تصویربرداری نسبتا کم است. دوز تشعشع از اسکن DXA معمولاً کمتر از اشعه ایکس استاندارد قفسه سینه است. فواید سنجش تراکم استخوان در تشخیص پوکی استخوان معمولاً از خطرات بالقوه مرتبط با قرار گرفتن در معرض پرتو‌ها بیشتر است.
مانیتورینگ سریال: اسکن تراکم استخوان را می‌توان در فواصل منظم برای نظارت بر تغییرات تراکم استخوان و پاسخ به درمان انجام داد. مانیتورینگ سریال به ویژه برای افرادی که در معرض خطر بیشتر از دست دادن استخوان هستند یا کسانی که تحت مداخلاتی برای بهبود سلامت استخوان هستند، مهم است.
پوشش بیمه‌ای و درمانی: در بسیاری از کشور‌ها، از جمله ایالات متحده، اسکن تراکم استخوان معمولاً تحت پوشش بیمه سلامت قرار می‌گیرد، به ویژه برای افرادی که در معرض خطر بالای پوکی استخوان هستند. Medicare، برنامه بیمه درمانی فدرال ایالات متحده برای افراد 65 سال و بالاتر، عموماً تراکم سنجی استخوان را برای ذینفعان واجد شرایط پوشش می‌دهد.
سایر تکنیک‌های تصویربرداری: در حالی که تراکم استخوان استاندارد طلایی برای ارزیابی تراکم استخوان است، سایر تکنیک‌های تصویربرداری مانند توموگرافی کامپیوتری کمی (QCT) و توموگرافی کامپیوتری کمی محیطی (pQCT) می‌توانند اطلاعات دقیق‌تری در مورد ساختار و استحکام استخوان ارائه دهند. این تکنیک‌ها گاهی در تحقیقات یا محیط‌های بالینی تخصصی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
به یاد داشته باشید، سنجش تراکم استخوان یک ابزار ارزشمند برای ارزیابی سلامت استخوان است، اما تفسیر و کاربرد آن باید توسط متخصصان مراقبت‌های بهداشتی واجد شرایط انجام شود. آن‌ها می‌توانند نتایج را در ارتباط با سایر عوامل بالینی برای تصمیم‌گیری آگاهانه در مورد تشخیص، درمان و اقدامات پیشگیرانه برای سلامت استخوان در نظر بگیرند.
