کتامین که ایلان ماسک اعتراف به مصرف آن کرده است، چیست و چه اثرات زیان‌باری دارد؟
کتامین دارویی است که متعلق به دسته دارو‌هایی است که به عنوان بیهوش‌کننده‌ها تجزیه‌ای شناخته می‌شوند. اولین بار در دهه 1960 به عنوان یک عامل بیهوشی برای استفاده در محیط‌های پزشکی و دامپزشکی توسعه یافت. کتامین در درجه اول به دلیل خاصیت بیهوشی استفاده می‌شود، اما دارای اثرات توهم‌زا و آرام بخش نیز است.
در پزشکی، کتامین معمولاً به‌عنوان بی‌حس‌کننده در طول عمل‌های جراحی، به‌ویژه در شرایطی که القای سریع بیهوشی مورد نیاز است، مانند موارد اورژانسی یا تروما، استفاده می‌شود. همچنین در دوز‌های پایین‌تر برای مدیریت درد استفاده می‌شود، به‌ویژه در شرایطی که دارو‌های مخدر ممکن است مناسب یا مؤثر نباشند.
خارج از مصارف پزشکی، کتامین به دلیل اثرات منک‌کننده و توهم‌زا، برای استفاده تفریحی آن مورد توجه قرار گرفته است. این دارو می‌تواند احساس جدا شدن از محیط اطراف، تغییر در ادراک و تجارب رویاگونه یا خارج از بدن را القا کند. این استفاده تفریحی منجر به طبقه‌بندی کتامین به عنوان یک ماده کنترل شده در بسیاری از کشور‌ها شده است، به این معنی که داشتن یا استفاده از آن بدون نسخه قانونی غیرقانونی است.
البته در سال‌های اخیر، کتامین در زمینه سلامت روان کاربردهای «محدودی» داشته است. تحقیقات نشان داده است که درمان تزریقی کتامین با دوز پایین می‌تواند در درمان برخی بیماری‌های روانپزشکی مانند افسردگی مقاوم به درمان و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) موثر باشد. مکانیسم اثر اثرات ضد افسردگی آن هنوز در حال مطالعه است، اما تصور می‌شود که شامل تعامل با سیستم گلوتامات مغز است.
توجه : کتامین فقط باید تحت نظارت یک متخصص پزشکی و در تنظیمات مناسب استفاده شود. استفاده نادرست یا سوء استفاده از کتامین می‌تواند عواقب جدی برای سلامتی، از جمله توهم، اختلالات شناختی، و اعتیاد احتمالی داشته باشد.
کتامین معمولاً به صورت داخل وریدی تجویز می‌شود، اما می‌توان آن را از طریق راه‌های عضلانی یا خوراکی نیز در شرایط خاص تجویز کرد.
کاربردهای پزشکی
بیهوشی: کتامین به عنوان یک بیهوشی عمومی در طی مراحل جراحی استفاده می‌شود. این ماده بیهوشی و بی دردی را القا می‌کند و در عین حال مکانیسم تنفسی و رفلکس‌های محافظتی را حفظ می‌کند. کتامین در بیهوشی ، به ویژه در شرایطی که حفظ ثبات قلبی عروقی بسیار مهم است، مانند بیماران مبتلا به بیماری قلبی عروقی یا تروما مفید است.
آرام‌بخشی: کتامین برای آرام‌بخشی و بی‌دردی در بخش‌های اورژانس، کلینیک‌ها و سایر محیط‌های پزشکی استفاده می‌شود. می‌توان آن را برای تسهیل رویه‌ها یا مداخلات دردناک مانند بخیه زدن زخم یا کاهش شکستگی به شیوه‌ای کنترل شده و راحت تجویز کرد.
مدیریت درد: کتامین دارای خواص ضد درد است و می‌تواند برای مدیریت درد حاد و مزمن استفاده شود. اغلب در مواردی استفاده می‌شود که دارو‌های ضد درد معمولی، مانند اپیوئید‌ها، ممکن است کمتر موثر باشند یا خطراتی ایجاد کنند. تزریق کتامین در شرایط مختلف درد، از جمله درد نوروپاتیک، سندرم درد منطقه‌ای پیچیده (CRPS) و درد مرتبط با سرطان، اثربخشی نشان داده است.
دامپزشکی: کتامین به طور گسترده‌ای به عنوان یک عامل بی حس‌کننده در دامپزشکی برای روش‌ها و جراحی‌های مختلف در حیوانات استفاده می‌شود. القا و بازیابی سریع را ارائه می‌دهد و آن را برای متخصصان دامپزشکی ارزشمند می‌کند.
استفاده از کتامین در محیط‌های پزشکی به دقت توسط متخصصان مراقبت‌های بهداشتی آموزش دیده کنترل و اجرا می‌شود. دوز، روش تجویز و نظارت بر نیاز‌های خاص هر بیمار تنظیم می‌شود و عوارض جانبی و خطرات احتمالی در نظر گرفته می‌شود.
اثرات زیان‌بار کتامین
کتامین، مانند هر دارویی، می‌تواند اثرات نامطلوبی داشته باشد و احتمال و شدت آن بسته به دوز، مسیر مصرف و عوامل فردی متفاوت است. در اینجا برخی از عوارض جانبی بالقوه مرتبط با استفاده از کتامین آورده شده است:
اثرات سایکوتومیمتیک: کتامین می‌تواند باعث القای توهم، اختلالات ادراکی و تجربیات تجزیه‌ای شود. این اثرات می‌تواند در یک محیط پزشکی کنترل شده می‌تواند تحت نظر قرار گیرد، اما ممکن است در برخی افراد باعث اضطراب یا پریشانی شود.
اثرات قلبی عروقی: کتامین می‌تواند باعث افزایش فشار خون و ضربان قلب شود. همچنین ممکن است منجر به نامنظم شدن ریتم قلب، به ویژه در دوز‌های بالاتر شود. این اثرات قلبی عروقی می‌تواند قابل توجه باشد، به ویژه در بیماران مبتلا به بیماری قلبی عروقی زمینه‌ای یا کسانی که در معرض خطر افزایش فشار داخل جمجمه هستند.
اثرات تنفسی: کتامین به طور کلی عملکرد تنفسی را حفظ می‌کند، اما گاهی اوقات می‌تواند باعث توقف و به هم خوردن تنفسی شود، به خصوص اگر در ترکیب با سایر آرام بخش‌ها یا بی حس‌کننده‌ها استفاده شود. نظارت مناسب برای اطمینان از اکسیژن‌رسانی و تهویه کافی بسیار مهم است.
تهوع و استفراغ: مصرف کتامین می‌تواند منجر به تهوع و استفراغ، به ویژه در مرحله بهبودی شود. برای کنترل این علائم ممکن است از دارو‌های ضد استفراغ استفاده شود.
واکنش‌های اضطرابی : برخی از افراد ممکن است در هنگام بیرون آمدن از بیهوشی ناشی از کتامین، بیقراری، گیجی، رویا‌های واضح یا توهم را تجربه کنند. این اثرات عموماً کوتاه مدت هستند اما می‌توانند ناراحت‌کننده باشند.
اثرات شناختی: کتامین می‌تواند به طور موقت عملکرد شناختی از جمله حافظه و توجه را مختل کند. این اثرات معمولا گذرا هستند و با دفع دارو از بدن برطرف می‌شوند.
افزایش فشار داخل جمجمه‌ای (ICP): کتامین باید با احتیاط در بیماران مبتلا به آسیب سر یا شرایطی که می‌تواند باعث افزایش ICP شود، استفاده شود. در حالی که کتامین می‌تواند جریان خون مغزی و ICP را در برخی موارد افزایش دهد،
تاکید:
اثرات نامطلوب کتامین را می‌توان از طریق دوز مناسب، انتخاب دقیق بیمار و نظارت به حداقل رساند و مدیریت کرد. متخصصان مراقبت‌های بهداشتی که کتامین را تجویز می‌کنند برای ارزیابی خطرات و فواید برای هر بیمار و اقدامات لازم برای کاهش عوارض جانبی بالقوه آموزش دیده‌اند.
