آگهی‌های کاذب اینترنتی را چطور تشخیص بدهیم و فریب نخوریم؟
مقدمه: تاریخچه آگهی‌های کاذب در قرن بیستم
آگهی‌های کاذب یا فریبنده ریشه‌های عمیقی در تاریخ تبلیغات دارند. در اوایل قرن بیستم، این نوع آگهی‌ها به‌ویژه در مطبوعات چاپی، رادیو، و بعدها تلویزیون بسیار رایج بودند. برای مثال، در تبلیغات چاپی، محصولات بهداشتی و دارویی با ادعاهای دروغین و اغراق‌آمیز تبلیغ می‌شدند، مانند “داروی شفا‌بخش همه‌کاره” که ادعا می‌کرد هر نوع بیماری را درمان می‌کند. رادیو و تلویزیون نیز از اواسط قرن بیستم به ابزارهای مؤثر برای تبلیغات تبدیل شدند. در این رسانه‌ها، تبلیغات صوتی و تصویری اغراق‌آمیزی پخش می‌شد که مخاطبان را به خرید محصولاتی با وعده‌های غیرواقعی ترغیب می‌کردند.
برای مثال، تبلیغات رادیویی محصولاتی که ادعا می‌کردند «برای همیشه از شر ریزش مو خلاص شوید» یا تبلیغات تلویزیونی درباره رژیم‌های لاغری «جادویی» که بدون نیاز به ورزش یا تغییر در رژیم غذایی تنها با مصرف یک قرص، شما را لاغر می‌کردند، نمونه‌هایی از این نوع آگهی‌های کاذب بودند.
با گسترش اینترنت، این نوع آگهی‌ها به فضای آنلاین منتقل شدند و با پیچیدگی بیشتری ظاهر شدند. اکنون این تبلیغات نه‌تنها در وب‌سایت‌ها و ایمیل‌ها، بلکه در شبکه‌های اجتماعی و ویدئوهای اینفلوئنسرها نیز به وفور دیده می‌شوند. در ادامه به بررسی ویژگی‌های این آگهی‌های کاذب اینترنتی می‌پردازیم.
ویژگی‌های آگهی‌های کاذب اینترنتی
آگهی‌های کاذب اینترنتی معمولاً با ترکیبی از چند ویژگی مشخص ظاهر می‌شوند که شناخت آن‌ها می‌تواند به شما کمک کند از فریب خوردن جلوگیری کنید. علاوه بر ویژگی‌هایی که پیش‌تر بیان شد، ویژگی‌های زیر نیز رایج‌اند:
تخفیف‌های غیرمعقول:
مثال: تصور کنید تبلیغی را مشاهده می‌کنید که ادعا می‌کند یک لپ‌تاپ جدید با قیمت ۲۰۰ دلار (که در حالت عادی ۱۰۰۰ دلار قیمت دارد) به فروش می‌رسد. این نوع تخفیف‌ها به‌طور غیرواقعی پایین است و معمولاً برای جذب توجه کاربران و فریب آن‌ها طراحی شده است.
این نوع تبلیغات از زمان‌های قدیم نیز وجود داشته است، مانند فروشگاه‌هایی که ادعا می‌کردند اجناسشان به دلیل ورشکستگی یا تغییر مکان به شدت تخفیف خورده‌اند، در حالی که قیمت اصلی آن کالاها حتی کمتر از قیمت تخفیف‌خورده بوده است.
فشار زمانی:
مثال: تبلیغی را می‌بینید که می‌گوید «تنها ۲ ساعت تا پایان تخفیف ویژه باقی مانده!» و شما را تشویق می‌کند فوراً خرید کنید. این نوع تبلیغ از ترفندهای روان‌شناختی برای ایجاد حس اضطرار استفاده می‌کند.
این ترفند نیز سابقه‌ای طولانی دارد و در فروشگاه‌های فیزیکی با استفاده از عبارات مشابهی مثل «فروش پایان‌نامه» یا «تخفیف فقط امروز» به کار گرفته می‌شد.
گرافیک ضعیف یا غلط املایی:
مثال: تبلیغاتی که طراحی ساده و غیرحرفه‌ای دارند یا دارای غلط‌های املایی و گرامری هستند، معمولاً معتبر نیستند. مثلاً، اگر تبلیغی را مشاهده کنید که به جای کلمه “فوق‌العاده” از “فوق‌العده” استفاده شده، باید به صحت آن شک کنید.
این نوع آگهی‌ها به ویژه در اوایل اینترنت و در وب‌سایت‌های کمتر معتبر رایج بودند و همچنان نیز در ایمیل‌های اسپم و وب‌سایت‌های نامعتبر مشاهده می‌شوند.
درخواست اطلاعات شخصی:
مثال: تبلیغاتی که شما را ترغیب می‌کند تا برای دریافت جایزه یا تخفیف، اطلاعات شخصی مانند شماره کارت بانکی یا شماره امنیت اجتماعی خود را وارد کنید. این اطلاعات معمولاً برای دزدی هویت و کلاهبرداری استفاده می‌شود.
تاریخچه: این نوع کلاهبرداری با نام «فیشینگ» شناخته می‌شود و از اواخر دهه ۱۹۹۰ با گسترش ایمیل و وب‌سایت‌های جعلی شروع به رشد کرد.
دامنه‌های ناشناس یا نامعتبر:
مثال: اگر بر روی تبلیغی کلیک کنید و به وب‌سایتی هدایت شوید که دامنه‌ای ناشناس دارد یا از پسوندهای عجیب و غریب استفاده می‌کند (مثل «.xyz» یا «.cc»)، باید مراقب باشید. این دامنه‌ها معمولاً توسط کلاهبرداران برای دور زدن سیستم‌های امنیتی استفاده می‌شوند.
تاریخچه: در اوایل اینترنت، ایجاد وب‌سایت‌های تقلبی برای کلاهبرداری بسیار رایج بود و با گذشت زمان، این وب‌سایت‌ها به شکل پیچیده‌تری طراحی شدند تا کاربران را فریب دهند.
وعده درمان‌های پزشکی ناممکن:
مثال: آگهی‌هایی که ادعا می‌کنند می‌توانند با یک قرص، شما را به‌سرعت و بدون هیچ عارضه‌ای لاغر کنند یا قد شما را بعد از بلوغ افزایش دهند. این نوع تبلیغات اغلب از عدم آگاهی مخاطبان سوءاستفاده می‌کنند.
تبلیغات مشابه در گذشته نیز وجود داشتند، مانند داروهای “معجزه‌آسا” که در روزنامه‌ها و رادیو تبلیغ می‌شدند و وعده درمان قطعی بیماری‌هایی مانند سرطان یا دیابت را می‌دادند، در حالی که هنوز هیچ درمان قطعی (فعلا) برای این بیماری‌ها وجود ندارد.
وعده رسیدن به درآمد زیاد با خرید یک دوره:
دوره‌های آموزشی که وعده می‌دهند «در کمتر از یک ماه به درآمد چند ده میلیونی برسید»، بدون اینکه هیچ تضمینی برای کیفیت آموزش یا موفقیت در آن وجود داشته باشد. این تبلیغات اغلب به دنبال فریب افرادی هستند که به دنبال راه‌های سریع برای کسب درآمد هستند.
این نوع تبلیغات در دهه‌های اخیر و با گسترش دوره‌های آموزشی آنلاین رواج یافت. اغلب این دوره‌ها توسط افراد ناشناخته و بدون تجربه کافی عرضه می‌شوند و از جمله روش‌های فریب‌دهنده در تبلیغات اینترنتی محسوب می‌شوند.
استخدام‌های مشکوک:
مثال: آگهی‌های استخدامی که شرایط غیرمنطقی دارند، مانند درخواست منشی با ویژگی‌های ظاهری خاص یا مصاحبه در مکان‌های خلوت با دستمزدی بالا. این نوع تبلیغات ممکن است نشانه‌ای از سوءاستفاده یا حتی جنایت باشند.
تبلیغات مشابهی در گذشته نیز در روزنامه‌ها و مجلات چاپی دیده می‌شد که به‌دنبال سوءاستفاده از افراد ناآگاه یا جویای کار بودند.
مقابله با تبلیغات نامحسوس
تبلیغات نامحسوس، یا همان تبلیغاتی که به‌طور پنهانی در محتوای رسانه‌ها قرار می‌گیرند، به‌ویژه در دنیای امروز به چالش بزرگی تبدیل شده‌اند. این نوع تبلیغات می‌توانند به‌طور ناخودآگاه بر تصمیم‌گیری‌های شما تأثیر بگذارند، اما راه‌هایی برای مقابله با آن‌ها وجود دارد:
- تحقیق بیشتر:
- مثال: اگر در یکی از برنامه‌های تلویزیونی محبوبتان، یک شخصیت از برندی خاص استفاده می‌کند، احتمالاً این یک تبلیغ نامحسوس است. قبل از خرید، درباره آن برند تحقیق کنید و نظرات کاربران را بخوانید.
- بررسی منابع:
- مثال: ممکن است مقاله‌ای در وب‌سایتی معتبر بخوانید که یک محصول را توصیه کرده. تبلیغ یک سایت معمولا به وضوح با مطالب اصلی متفاوت است. می‌توانید این تبلیغ را نادیده بگیرید. اما اگر نیازمند کالا و خدمات مطرح شده در تبلیغ هستید، به صورت مستقل تحقیق و دقت کنید. سایت‌های معتبر معمولا فقط دسته‌ای از اگهی‌ها که به وضوح فیک هستند را رد می‌کنند، اما نمی‌توانند مثلا به صورت مستقل تحقیق کنند که کیفیت کار فلان جراح یا فروشگاه موبایل که مکان فیزیکی و مجوز هم دارد، چطور است.
- نرم‌افزارهای ضد تبلیغ:
- تاریخچه: این نرم‌افزارها از اوایل دهه ۲۰۰۰ توسعه یافتند و به کاربران کمک می‌کنند تا از تبلیغات مزاحم و نامحسوس در وب‌سایت‌ها جلوگیری کنند. بنابراین اگر حوصله تبلیغ ندارید، اینها را نصب کنید.
ایمن‌سازی در مقابل تبلیغات ویدئویی اینفلوئنسرها
تبلیغات ویدئویی اینفلوئنسرها یکی از مؤثرترین روش‌های تبلیغاتی در دنیای امروز است، اما باید به این نکته توجه کنید که این تبلیغات همیشه بر اساس واقعیت نیستند. در اینجا چند راهکار برای محافظت از خود در برابر فریب این نوع تبلیغات ارائه شده است:
- آگاهی از اهداف تجاری:
- مثال: اینفلوئنسری که محصولی را تبلیغ می‌کند ممکن است (و تقریبا همیشه) برای این کار پول دریافت کرده باشد. بنابراین، همیشه این تبلیغات را با دید انتقادی ببینید.
- پیگیری نظرات بی‌طرفانه:
- مثال: پیش از خرید محصولی که توسط یک اینفلوئنسر تبلیغ شده، نظرات کاربران دیگر را در سایت‌های معتبر مانند Amazon یا Reddit یا سایت‌های فروش آنلاین معتبر فارسی بخوانید.
- نگاه به تجربه و اعتبار اینفلوئنسر:
- تاریخچه: تبلیغات اینفلوئنسرها از اوایل دهه ۲۰۱۰ با گسترش شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام و یوتیوب به شدت رواج یافتند. هنرمند سینما که اطلاعی از ساز و کار اینترنت یا گجت‌ها ندارد، چطور می‌تواند با اطمینان شما را از کیفیت کالا و خدمات مطمئن کند. بنابراین نه زیاد بدبین باشید و نه بیش از حد خوش‌بین. در هر صورت خودتان تحقیق کنید. یعنی همین مورد بعد:
- تفکر نقادانه:
- مثال: تحت تأثیر نمایش‌های کوتاه مضحک (که این روزها در اینستاگرام خیلی شدت یافته) یا تبلیغات لوازم آرایشی یک سلبریتی زیبا قرار نگیرید. بهترین کار این است که تحقیق مستقل انجام دهید و به نظرات کاربران در سایت‌های معتبر و مرورهای ویدئویی یوتیوب توجه کنید. ممکن است برند باسابقه‌تر و ارزان‌تری پیدا کنید.
با توجه به اینکه آگهی‌های کاذب اینترنتی و تبلیغات نامحسوس به شکلی روزافزون پیچیده‌تر و گسترده‌تر می‌شوند، لازم است که همیشه هوشیار و آگاه باشید. تفکر نقادانه، تحقیق مستقل، و استفاده از ابزارهای مناسب می‌تواند شما را از فریب خوردن در برابر این نوع تبلیغات محافظت کند. به یاد داشته باشید که هیچ کسی کالای باارزش خود را به‌صورت رایگان یا بسیار ارزان، منطقا نمی‌فروشد و حفظ امنیت مالی و اطلاعات شخصی، همیشه نیازمند دقت و هوشیاری است.
در ضمن این روزها باید مواظب هوش مصنوعی هم باشیم. چه بسا که تبلیغ خوش و آب و رنگی به صورت تصویری یا ویدئویی و چشم‌نواز با هوش مصنوعی تهیه شده باشد. یا حتی نریشن آن با هوش مصنوعی توسط یک صداپیشه خوش‌صدا خوانده شده باشد. کیفیت خوب یک تبلیغ هم نشان از معتبر بودن صاحب آگهی نیست و همان معیارهای منطقی همیشگی را باید در تصمیم به خرید لحاظ کنید.