کشف موجودی شبحوار و نورافشان در اعماق اقیانوس – کشفی بیسابقه از دنیای ناشناخته دریایی

تصور کنید در عمق اقیانوس فرو میروید؛ هرچه پایینتر میروید، نور خورشید کم و کمتر میشود تا اینکه بهطور کامل ناپدید میگردد. اطراف شما تاریکی مطلق است و فشار آب با شدت بیشتری بدنتان را احاطه کرده است. سپس، ناگهان نوری کوچک در تاریکی دیده میشود، نوری که از یک موجود زنده ناشی میشود؛ موجودی که تاکنون انسانها مانند آن را ندیدهاند.
این موجود، نودیبرانشی (Nudibranch) به نام باثیدویوس کاداکتیلوس (Bathydevius caudactylus) است که بهتازگی توسط پژوهشگران موسسه تحقیقاتی آکواریوم مونتری بی (MBARI) کشف شده است. این نودیبرانش منحصربهفرد در اعماق اقیانوس و در منطقهای به نام باتیپلاژیک (Bathypelagic Zone) زندگی میکند که حدود ۲۲۰۰ متر زیر سطح دریاست؛ جایی که نور خورشید دیگر راهی به آن ندارد.
زیستگاه متفاوت باثیدویوس و تفاوتهای شگفتانگیز آن با دیگر نودیبرانشها
نودیبرانشها معمولاً بهعنوان نرمتنان دریایی شناخته میشوند و اغلب در آبهای کمعمق و روی بستر دریا زندگی میکنند. آنها به خاطر رنگهای زنده و زائدههای زیبا و شاخکهایشان بهخوبی شناخته شدهاند و به انواع گوناگونی از موجودات مانند مرجانها، جلبکها، اسفنجها و گاهی حتی نودیبرانشهای دیگر تغذیه میکنند. اما باثیدویوس کاملاً متفاوت است؛ او بهجای زندگی در بستر دریا یا آبهای کمعمق، در میانه آبهای عمیق و تاریک اقیانوس آزادانه شناور است.
پژوهشگران MBARI وقتی با این نودیبرانش مواجه شدند، به او لقب «نرمتن مرموز» دادند، چراکه این موجود برایشان ناشناخته و شگفتانگیز بود. آنها به کمک یک وسیلهی کنترل از راه دور به نام تیبرون (Tiburon) توانستند در عمق ۲۶۱۴ متری باثیدویوس را شناسایی کنند و اولین تصویر از این موجود نادر را ثبت کنند. به گفتهی یکی از پژوهشگران، وقتی باثیدویوس را برای اولین بار دیدند، همهی اعضای تیم با صدای بلند گفتند «وای!» و از زیبایی نورافشانی این موجود در تاریکی حیرتزده شدند.
باثیدویوس – موجودی نورافشان با ظاهری شفاف و دم موجدار
این نودیبرانش با ویژگیهای منحصربهفردش، شباهتی به دیگر موجودات اقیانوس ندارد. بدن او دارای پوستی شفاف و دم و زائدههایی شبیه به انگشتان است که با حرکت آب مواج میشوند. باثیدویوس در هنگام تهدید نورافشانی میکند تا شکارچیانش را بترساند. به گفتهی پژوهشگران، این رفتار دفاعی ممکن است برای گیج کردن شکارچیان باشد. در یک مورد خاص، یکی از زائدههای دمش به حالت ثابت شروع به نورافشانی کرد و پس از مدتی جدا شد و بهعنوان طعمهای برای منحرف کردن شکارچی رها شد؛ رفتاری شبیه به یک مارمولک که دمش را برای فریب دادن شکارچی رها میکند.
تحقیق گسترده و تلاش برای شناخت باثیدویوس
پژوهشگران MBARI در طی بیش از ۲۰ سال تحقیق و ۱۵۷ مواجهه با این گونه در اعماق اقیانوس، ۳۲ نمونه از باثیدویوس را بهدقت بررسی کردهاند و توانستهاند جامعترین تحلیل اولیه را درباره آن ارائه دهند. این تحقیق شامل بررسیهای دقیق آناتومی، روشهای تنفس، نورافشانی، تولید مثل، رفتار تغذیه و تحلیل ژنتیکی باثیدویوس بوده است. با توجه به تفاوتهای ژنتیکی این موجود با سایر نودیبرانشها، پژوهشگران دستهبندی جدیدی به نام باثیدوییده (Bathydeviidae) را برای این گونه ایجاد کردند که نشان از منحصربهفرد بودن آن دارد.
شکار با هود – راهکار غذایی باثیدویوس
باثیدویوس از هود (Hood) بزرگ خود برای شکار استفاده میکند؛ هودی که به او اجازه میدهد تا طعمههای سختپوست مانند سختپوستان را به دام بیندازد. برخلاف سایر نودیبرانشها که از زبان خشن خود برای خوردن طعمه استفاده میکنند، باثیدویوس با استفاده از دهانی که در پشت هود قرار دارد، طعمه را میبلعد. اگرچه دو گونه دیگر از نودیبرانشها نیز از هود برای شکار بهره میبرند، اما این ویژگی به طور مستقل در باثیدویوس تکامل یافته است و تفاوتهای تکاملی زیادی با آن دو گونه دارد.
روشهای تولید مثل در باثیدویوس و مشاهدهی تخمگذاری آن
باثیدویوس نیز مانند بسیاری از نودیبرانشهای دیگر هرمافرودیت است، به این معنی که میتواند هر دو نقش نر و ماده را در تولید مثل ایفا کند. در یک مشاهدهی استثنایی، پژوهشگران دو باثیدویوس را دیدند که خود را به بستر دریا چسبانده و فرایند تخمریزی را آغاز کرده بودند. یکی از نمونههای جمعآوریشده در آزمایشگاه نیز تخمگذاری کرد و یک نوار از تخمها درون آکواریوم شناور شد و به کف آن چسبید. پس از سه روز، تخمها شروع به رشد و تبدیل به لارو کردند. این مشاهدات به پژوهشگران امکان داد تا رفتارهای تولید مثل این نودیبرانش را از نزدیک مطالعه کنند.
انعطافپذیری تکاملی نودیبرانشها در مواجهه با محیطهای سخت
باثیدویوس نشان میدهد که نودیبرانشها از انعطافپذیری تکاملی بالایی برخوردارند و میتوانند با شرایط زیستی بسیار متفاوت سازگار شوند. این موجود که در شرایط دشوار اعماق اقیانوس بهخوبی تکامل یافته، نشان میدهد که تکامل در موجودات دریایی بسیار فراتر از تصور ما میتواند باشد. به گفتهی یکی از پژوهشگران، باثیدویوس به طرز شگفتانگیزی توانسته چالشهای محیط زندگی خود را پشت سر بگذارد و به این محیط تاریک و خاص سازگاری پیدا کند.
نتیجهگیری – گشودن افقهای جدید در شناخت زیستشناسی اعماق دریا
این تحقیق یکی از جامعترین پژوهشهای انجامشده بر روی یک گونه جدید در اعماق دریاست و به ما نشان میدهد که همچنان دنیای ناشناختههای زیادی در اعماق اقیانوسها وجود دارد. باثیدویوس با ویژگیهای منحصربهفرد خود، به ما یادآور میشود که طبیعت همچنان میتواند موجوداتی با تواناییها و سازگاریهای بیمانند خلق کند. این کشف دریچهای به سوی شناخت عمیقتر از فرآیندهای تکاملی در زیستشناسی دریایی باز کرده و ما را به تامل در مورد حد و مرزهای زندگی و سازگاری در شرایط خاص وا میدارد.
این نوشتهها را هم بخوانید